تحلیل تطبیقی نحوۀ تأثیر عوض و اعتماد متعارف در نوع تعهدات قراردادی در حقوق ایران و انگلیس

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان

2 استادیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان

چکیده

از نگاه اغلب حقوق‌دانان، عقد سبب تعهد بوده، به همین دلیل تا زمانی که عقد پابرجاست، تبعیت از مفاد آن برای طرفین لازم است. برخلاف نظر پیش‌گفته، بررسی قراردادها در حقوق ایران نشان می‌دهد مقتضای بعضی عقود (مانند وکالت) تعهد نبوده، تنها موجب اختیار و نیابت‌اند. با این حال، نمی‌توان انکار کرد که عقودی از قبیل وکالت، ودیعه یا جعاله تحت شرایطی الزام‌آور قلمداد می‌شوند. چالش اصلی این نوشتار شناسایی علت تعهدآور بودن برخی عقود و سپس تحلیل نوع تعهد ناشی از قرارداد است. نگارندگان این نوشتار با بررسی تطبیقی مصادیق تعهد در حقوق ایران و انگلیس به این نتیجه دست یافته‌اند که اندراج عوض در قرارداد موجب تعهد به نتیجه، و وجود اعتماد متعارف از سوی یکی از طرفین، سبب ایجاد تعهد به وسیله برای دیگری خواهد بود. پذیرش نظریات عوض و اعتماد متعارف در حقوق ایران موجب پدید آمدن مبنایی جدید برای لزوم قراردادها و همین‌طور ایجاد مانعی برای جلوگیری از سوء‌استفاده از حق خواهد بود. افزون بر نتایج پیش‌گفته، تمییز تعهدات به نتیجه از تعهدات به وسیله در چگونگی اثبات نقض تعهدات قراردادی نیز مفید خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of the Influence of "Consideration" and Reasonable Reliance on the Type of the Contractual Obligations in Iranian and British Laws

نویسندگان [English]

  • Heydar Khodadadi 1
  • Rasul Mazaheri Kuhanestani 2
1 Ph.D. Student, private law, Isfahan University, Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor in private Law at Isfahan University, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Most legal experts believe that contract brings about obligation and for this reason, as long as the contract is valid the parties are required to follow its content. Contrary to the aforementioned view, the study of contracts in Iranian law shows that some contracts (e.g. representation) are not associated with certain obligations rather they are just a token of one’s right to represent someone. Nevertheless, one cannot deny that such contracts as representation, endowment or reward are considered to be binding under a number of conditions. The main challenge of the present essay is identification of the source of bindingness of some contract and the analysis of the type of obligation resulted from the contract. The authors after the comparative evaluation of the extensions of the obligation in Iranian and British laws have concluded that the inclusion of the price in the contract leads to the emergence of obligation of the conclusion and creation of normal confidence on behalf of the parties leads to the obligation of the means for another party. Acceptance of the theories of price and normal confidence in Iranian law will lead to the emergence of a new basis for the bindingness of the contracts and also the creation of a barrier for prevention from the right. In addition to the above results, distinguishing between the obligations of the result and the obligations of the means will be useful in the mechanism of the demonstration of the violation of the contractual obligations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consideration Theory
  • Reasonable Reliance Theory
  • Obligation of Means
  • Obligation of Result
  1. 1. فارسی

    1. امیری قائم‌مقامی، عبدالمجید (1378)، حقوق تعهدات، ج 2، چ 1، تهران: میزان دادگستر.
    2. آل کاشف الغطاء، محمدحسین (1359ق)، تحریر المجله، ج 3، چ 1، تهران: مکتبه النجاح.
    3. بادینی، حسن (1394)، فلسفۀ مسئولیت مدنی، چ 3، تهران: سهامی انتشار.
    4. تفرشی، محمدعیسی و مرتضوی، عبدالحمید (بهار 1388)، «مطالعۀ تطبیقی تعهد به وسیله و به نتیجه در فقه، حقوق فرانسه و ایران»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دورۀ 5، ش 15.
    5. جبعی عاملی، علی‌بن احمد (1413ق)، مسالک الافهام، ج 5، چ 1، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، الفارق، ج 2، چ 1، تهران: گنج دانش.
    7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت: حقوق تعهدات عقود و ایقاعات، چ 1، تهران: گنج دانش.
    8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 4، چ 4، تهران: گنج دانش.
    9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1396)، دورۀ حقوق مدنی: حقوق تعهدات، چ 4، تهران: گنج دانش.

    10.حبیب‌نژاد، احمد و سعید، زهرا (تابستان 1396)، «لزوم گذار از «تعهد به وسیله» به «تعهد به نتیجه» در تفسیر تعهدات دولت در تفسیر اصل سوم قانون اساسی»، حقوق اسلامی، سال چهاردهم، ش 53.

    11.خمینی، روح‌الله (1428ق)، البیع (تقریرات الإمام الخمینی (س) للخرم‌آبادی)، مقرر: حسن طاهری خرم آبادی، چ 1، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینى(قدس سره).

    12.رحیمی، حبیب‌الله و کریمی، زهره (1391)، «مبانی تجزیۀ قرارداد در حقوق ایران»، پژوهش حقوق خصوصی، سال اول، ش 2.

    13.ژوردن، پاتریس (1382)، اصول مسئولیت مدنی، ترجمۀ مجید ادیب، چ 1، تهران: میزان.

    14.سنهوری، عبدالرزاق احمد (1376)، عقد وکالت، ترجمۀ حسینقلی حسینی‌نژاد، چ 1، تهران: حقوقدان.

    15.الشریف، محمدمهدی (تابستان 1397)، «إذن عقدساز و إذن امانت‌ساز (کنکاشی پیرامون کارکردهای مختلف إذن)»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورۀ 5، ش 2.

    16. شهابی، مهدی (1394)، «قرارداد به‌مثابۀ قانون طبیعی (عقلی)، تأملی در مبنای اعتبار مفاد قرارداد در نظام حقوق قراردادهای ایران و فرانسه»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 6، ش 2.

    17.شهیدی، مهدی (1393)، آثار قراردادها و تعهدات، چ 6، تهران: مجد.

    18.صفایی، حسین (1383)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی؛ قواعد عمومی قراردادها، ج 2، چ 1، تهران: میزان.

    19.طاهری، حبیب‌الله (1376)، حقوق مدنی، ج 5، چ 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    20.طباطبایی یزدی، محمدکاظم (1414ق)، تکملة العروة الوثقى، ج 1، چ 1، قم: مکتبه الداوری.

    21.عدل، مصطفی (1342)، حقوق مدنی، چ 1، تهران: امیرکبیر.

    22.عمید زنجانی، عباسعلی (1390)، قواعد فقه، ج 1، چ 3، تهران: سمت.

    23.عمید، موسی (1342)، هبه و وصیت در حقوق مدنی ایران، چ 1، تهران: گنج دانش.

    24.فصیحی‌زاده، علیرضا و نیازی، عباس (تابستان 1397)، «مسئولیت مدنی مستودع و شرط تغییر میزان آن در حقوق ایران و فرانسه»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، دورۀ 23، ش 82..

    25.قهرمانی، نصرالله (1384)، مسئولیت مدنی وکیل دادگستری، چ 2، تهران: نسل نیکان.

    26. کاتوزیان، امیرناصر (1384)، اثبات و دلیل اثبات، ج 1، چ 3، تهران: دادگستر.

    27.کاتوزیان، امیرناصر (1385)، حقوق مدنی: الزامهای خارج از قرارداد (ضمان قهری)، ج 1، چ 4، تهران: دانشگاه تهران.

    28.کاتوزیان، امیرناصر (1386)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، چ 15، تهران: میزان.

    29.کاتوزیان، امیرناصر (1387)، قواعد عمومی قراردادها، ج 1 و 3 و 5، چ 5، تهران: سهامی انتشار.

    30.کاتوزیان، امیرناصر (1390)، عقود معین، ج 3، چ 7، تهران: گنج دانش.

    31.کاتوزیان، امیرناصر (1391)، نظریۀ عمومی تعهدات، چ 6، تهران: میزان.

    32.کیائی، عبدالله (1388)، قانون مدنی و فتاوای امام خمینی، ج 2، چ 2، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی و انتشارات سمت.

    33.محقق داماد، مصطفی (1388)، نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ج 1، چ 1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

    34.مرتضوی، عبدالحمید (1391)، حقوق تعهدات: تعهد به وسیله و به نتیجه، چ 2، تهران: جنگل.

    35.مکارم شیرازی، ناصر (1390)، قاعدۀ لاضرر، ترجمۀ محمدجواد بنی سعید لنگرودی، چ 1، قم: علی‌بن ابی الطالب (ع).

    36. موسوی بجنوردی، محمد (تابستان 1379)، «لزوم انجام تعهد»، متین، ش 9.

    37.نائینی، میرزا محمدحسین (1373ق)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب‌، تقریر موسی خوانساری نجفی، ج 1 و 2، چ 1، تهران: مکتبه المحمدیه.

    38.نائینی، میرزا محمدحسین (1413ق)، المکاسب و البیع، تقریر محمدتقی آملی، ج 1، چ 1، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

    39.نجفی، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 27، چ 7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

    40.نعمت‌اللهی، اسماعیل (پاییز و زمستان 1395)، «معرفی و نقد نظریۀ اعتماد متعارف»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 7، ش 2.

    41.یزدانیان، علیرضا (بهار 1390)، «مبانی مسئولیت مدنی متصدی در قراردادهای حمل و نقل کالا در حقوق ایران و فرانسه»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال پنجاه‌و ‌هفتم، ش 53.

     

    2. خارجی

    42. Anson, William Reynell, S. Burrows, J. Beatson, Andrew, Cartwright, John (2010), Anson's Law of Contract, 29th Ed, New York: Oxford University Press.

    43. Atiyah, Patrick Selim (1971), Consideration in contracts: a fundamental restatement, 1st  Ed,Canberra: Australian National University Press.

    44. Atiyah, Patrick Selim (1986),Essays on Contract, 1st Ed, London: Clarendon paperbacks (OUP).

    45. Bedjaoui, Mohammed (1991), International Law: Achievements and Prospects, 1st Ed, Paris: Martinus Nijhoff.

    46. Black’s Law Dictionary (2011), Bryan A. Garner, 11th Ed, Toronto: Thomson Reuters.

    47. Burrows, Andrew (1998), Understanding the Law of Obligations: Essays on Contract, Tort and Restitution, 1st Ed, London: Hart Publishing.

    48. Chapman, Audrey R (2002), Core Obligations: Building a Framework for Economic, Social and Cultural Rights, 1st Ed, Oxford: Hart Publishing.

    49. Chen-Wishart, Mindy (2009), "Consideration and Serious Intention", Singapore Journal of Legal Studies, No 29, 434- 456.

    50. Crawford, James, Pellet, Alain, Olleson, Simon, Parlett, Kate (2010), The Law of International Responsibility, 1st Ed, , New York: Oxford University Press.

    51. Crawford, James, Lee, Karen,Lauterpacht, Elihu (2005), ICSID Reports, Vol. 8, 1st Ed, New York: Cambridge University Press.

    52. Dupuy, Pierre Marrie (1999), "Reviewing the difficulties of codification: on Ago's classification of obligations of means and obligations of result in relation to state responsibility", European Journal of International Law, Vol. 10, No 2, 371- 385.

    53. Furmston, Michael (2017), Cheshire, Fifoot, and Furmston's Law of Contract, 17th Ed, New York: Oxford University Press.

    54. Hillman,Robert A (2014), "The Future of Fault in Contract Law", Cornell University Law School, Vol. 52, Summer, 275- 302.

    55. Ibbeston, David. J (2001), A Historical Introduction to the Law of Obligations, 1st Ed, New York: Oxford University Press.

    56. Jackson, Craig Leonard (1999), "Traditional Contract Theory: Old and New Attacks and Old and New Defenses", New England Law Review, Vol. 33, No 1, 97- 112.

    57. Lawrence Clark, William (1894), Hand-book of the Law of Contracts, Vol. 2, 2nd Ed, Minnesota: West Publishing Company.

    58. Robertson, Andrew (2000), "Reasonable Reliance in Estoppel by Conduct", University of New South Wales Law Journal, Vol. 23, 360- 368.

    59. Scott,Robert E (2009), "In (Partial) Defense of Strict Liability in Contract", Michigan Law Review, Vol. 107, Iss 8, 1381- 1396.

    60. Siebeck, Paul (1973), International Encyclopedia of Comparative Law: Contracts in general, 1st Ed, University of California: International Association of Legal Science.

    61. Stone, Richard, devenney, James (2017), The Modern Law of Contract, 12th ed, Florida: Taylor & Francis.

    62. Stone, Richard, Devenney, James, Cunnington, Ralph (2011), Text, Cases and Materials on Contract Law, 2nd Ed, London: Routledge.

    63. Valente, Dena (2010), Enforcing promises consideration and Intention in the Law of Contract, A dissertation submitted in partial fulfilment of the degree of Bachelor of Laws, Otago: University of Otago.