تأملی در شرایط اعتبار و آثار حق شرط (رزرو) در اسناد حمل و نقل

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

ارزش اثباتی مندرجات بارنامه در خصوص مشخصات بار از سوی تمام کنوانسیون‌های حمل و نقل بین‌المللی (با اختلاف در برخی اوصاف بار) پذیرفته شده است. این کارکرد تا زمانی به قوت خود باقی است که متصدی حمل با درج شروطی که «حق شرط/ رزرو» نامیده می‌شود آن را از اعتبار ساقط نکرده باشد. اینکه چنین شرطی از جانب متصدی حمل که به‌طور یک‌جانبه در بارنامه درج شده و به نحوی مسئولیت احتمالی متصدی را منتفی می‌کند، تا چه حد اعتبار دارد، مسئله‌ای است که کمتر در ادبیات حقوقی به آن پرداخته شده است. به این ترتیب، ضمن بررسی مشروعیت رزرو از حیث برخورد با مقررات آمرۀ حمل و نقل، باید دید که آیا اعتبار رزرو مستلزم کسب رضایت فرستنده است؟ آیا رزرو باید موجه باشد و نیازی به لزوم تصریح به جهت رزرو در بارنامه وجود دارد؟ از سوی دیگر، در مواردی ممکن است متصدی حمل راساً یا با توافق با فرستنده از درج رزرو در بارنامه خودداری کند و به دریافت سندی به نام «ضمانت‌نامۀ جبران خسارت» از او اکتفا نماید. لذا لازم است تا ضمن بررسی اعتبار سند اخیر، مسئولیت متصدی حمل در مقابل دارندۀ بارنامه در صورت عدم درج اختیاری رزرو مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله، از یک سو، مشروعیت و شرایط اعتبار حق شرط و از سوی دیگر آثار حق شرط نفیاً و اثباتاً با مطالعۀ تطبیقی حقوق فرانسه و انگلیس و نیز مقایسۀ معاهدات بین‌المللی حمل و نقل (دریایی، هوایی و زمینی) تجزیه و تحلیل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Re-thinking of the Validity Conditions and Consequences of Reservation in the Bill of Lading

نویسنده [English]

  • Mojtaba Eshraghi Arani
Assistant Professor, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Evidential value of bill of lading concerning the cargo specification is confirmed by all international conventions. This function works unless the carrier insert reservation in the bill of lading. The validity of reserve is an issue which is less addressed by Iranian doctrines, as one may infer from reservation non-liability clause which itself is declared to be null and void by the international conventions. So, does the validity of reserve depends on agreement by the consignor? Or shall it be reasoned in a way that the grounds for the reserve shall also be inserted in the bill of lading in order to be effective?
On the other hand, the carrier might refuse to insert reserve in the bill of lading either personally or per request of the consignor and receiving a letter of indemnity from the latter. Is carrier liable vis-à-vis the consignee for ignoring the reserve and concealing the truth and shall the letter of indemnity be considered as valid and effective?
The legitimacy and validity of conditions of reserve on one hand, and the effects of reservation on the other hand are among the issues which are analyzed in this article in view of comparative study of English and French legal systems and international transport conventions.
It is concluded that the carrier’s reserve in the bill of lading is a unilateral act which does not require the consent of the consignor except under CMR Convention under which the effectiveness of reserve is dependent on the consignor only vis-à-vis the latter and not towards the third parties, i.e. the BL holders. However, the reserve shall be justified in order to be valid and the cause of reservation shall be specified together with the reserve as well, under the later international regulations (Hamburg Rules).
In terms of consequences of reservation, it is worth noting that by reservation the burden of proof shall lie upon the BL holder while without it the carrier himself should have proved that the damage had been incurred before his taking delivery of the cargo. Also, the agreement not to insert reserve in the BL is effective between the carrier and the consignor unless they have an intent to defraud the third parties. However, the above agreement or the Letter of Indemnity in substitution of reservation could not be adduced by its parties against the third parties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reservation
  • bill of lading
  • letter of indemnity
  • carrier
  1. الف) فارسی

    1. اشمیتوف، کلایو ام. (1378)، حقوق تجارت بین‌الملل، مترجم: بهروز اخلاقی و همکاران، ج 2، چ 1، تهران: انتشارات سمت.
    1. حسینی، حشمت (زمستان 1389)، نظام حقوقی بارنامه‌های دریایی در حقوق ایران، تهران: انتشارات زبانکده پردیس.
    2. فخاری، امیرحسین و مفیدیان، شراره (1387)، «مطالعۀ تطبیقی حق رزرو گیرندۀ کالا در انواع قراردادهای حمل و نقل»، دانشنامۀ حقوق و سیاست، شمارۀ 10.

    ب) انگلیسی

    1. Arizon, Felipe and Semark, David (2014), Maritime Letter of Indemnity, 1st edition, New York, Informa Law.
    2. Bools, Michael D. (1997), The bill of lading: A Document of Title to Goods an Anglo-American Comparison, London, Lloyd's of London Press. 
    3. Bonassies, Pierre et Scapel, Christian (2007), Traité de droit Maritime, 2nd edition, L.G.D.J, Paris.
    4. Clarke, Malcolm (2009), International Carriage of Goods by road, CMR, 5th edition, New York, Informa Law.
    5. Clarke, Malcolm, Yates, David (2014), Contract of Carriage by Land and Air, 2nd edition, New York, Informa Law.
    6. Gaskell, Nicholas (2000), Bill of Lading: Law and Contracts, 2nd edition, New York, Informa Law.
    7. Giermann, Heiko (2004), the Evidentiary value of Bill of lading and estoppel, Transaction Publishers.
    8. Guillien, Raymond, et Vincent, Jean (1981), Lexique de termes Juridiques, 5th edition, Paris, Dalloz.
    9. Loewe, Roland (1976), commentary on the Contract for the International Carriage of Goods by Road (CMR), ETL.
    10. Mc Nair, William Lennox and others (1964), Scrutton on charter parties and bills of lading, Sweet & Maxwell.
    11. Pejović, Časlav (2015), "Clean Bill of Lading in Contract of Carriage and Documentary Credit: When Clean May not be Clean", Penn. State Journal of Law & International Affairs, Vol.4, pp.127-147.
    12. Rodière, René (1970), Traité Géneral de Droit Maritime, Affrètement & Transports, Tome II, Paris, Dalloz.
    13. Pineau, Jean (1986), le Contrat de Transport, Terrestre, Maritime, aérien, Les Editions Thémis.
    14. Sornchai, Sirariyakul (2002), Consequences of a Reservation in the Bill of Lading, Dissertation for Master of law in IMO Maritime law institute, Malta Republic.
    15. Treitel, Guenter and Reynolds F.M.B (2011), Carver on Bills of Lading, 3rd edition, London, Sweet & Maxwell.
    16. UNCTAD (1991), The UNCTAD Report on the Economic and Commercial Implications of the Entry into Force of the Hamburg Rules and the Multimodal Transport Convention, New York.
    17. Wilson, John F. (2010), Carriage of Goods by Sea, 7th edition, Pearson Education Limited.