بررسی تطبیقی چالش‌های ناشی از سکوت قانون در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

سکوت قوانین و‌ راه‌حل رویارویی با آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل 167 با ارجاع به منابع و فتاوی معتبر تبیین گردیده است و نظر شورای محترم نگهبان بارها و در موارد متعددی مبنی بر جریان اصل 167 در امور کیفری منتشر شده است و تحلیل‌ها و نقدهای مختلف برخی حقوق‌دانان را در پی داشته و چالش‌های گوناگون فقهی- حقوقی را مطرح ساخته است. بر این پایه، مطالعه و بررسی ابعاد و چالش‌های عقلی و نقلی مربوط به سکوت قوانین در شاخۀ کیفری ‌و‌ راه‌حل مواجهه با آن در جهت تشریح مبانی نظریۀ شورای محترم نگهبان از زمرۀ مسائل مهمی است که بخشی از موضوع مقالۀ پیش رو می‌باشد که با تحلیل و نقد دیدگاه‌های متعارض موافقان و مخالفان در خصوص راه‌حل ارائه‌شده در قوانین جمهوری اسلامی ایران با توجه به قانون مجازات اسلامی 1392ش همراه است. یافتۀ اساسی تحقیق این است که هیچ‌یک از اشکالات طرح‌شده نمی‌تواند به نحو سالبۀ کلیه مانع استناد به این اصل در امور کیفری باشد و نگارندگان کوشیده‌اند در عین احترام به حریم خصوصی مردم که به جنبۀ اثباتی جرم مربوط می‌شود و نه ثبوتی آن، درنهایت گامی در جهت حل و رفع این تعارضات بردارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Challenges Posed by the Silence of the Law in the Iranian Criminal Law and Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Gholamhoseyn Elham 1
  • Reza Zahravi 2
1 Associate Professor of Criminal Law and Criminology at the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of Criminal Law and Criminology at the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The silence of the Iranian criminal law, and the rules to confront this silence is addressed in Article 167 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran. This issue has been explained with reference to valid sources and authentic islamic jurisprudence. In the context of criminal matters, the decisions of the Iranian Guardian Council has been based on Article 167 of the Constitution. This approach has gained numerous criticisms by the lawyers and this has caused several challenges. This study is based on intellectual and narrative aspects and challenges in the field of silence of the Iranian criminal law, and to address the problem of this important issue. Describing this theory of the constitution among the important criminal issues is part of the subject of this article.  None of these problems can be able to prevent the reference to this principle in criminal matters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Silence of law
  • Criminal Law
  • Imamie Jurisprudence؛ Ambiguity of the Law
  • Article 167 of the Iranian Constitution

مراجع

الف) فارسی

  1. آقایی‌نیا حسین و زهروی رضا (1388)، «مطالعۀ تطبیقی جهل بسیط متهم در فقه امامیه، حقوق ایران و آمریکا»، مجلۀ علمی پژوهشی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارۀ زمستان، ص 19-1
  2. آشوری، محمد (1385)، آیین داردسی کیفری، چ3، تهران: سمت.
  3. آیتو، جان (۱۳۸۶)، فرهنگ ریشه‌شناسی انگلیسی، مترجم: حمید کاشانیان،  تهران: نشر نو و نشر معین‏‫.
  4. اکرمی، روح‌الله (1393)، «تحلیل فرایند نظارت شرعی شورای نگهبان بر مصوبات مجلس»، فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، سال سوم، ش9، ص 26-1.
  5. اردبیلی، محمدعلی (1382)، حقوق جزای عمومی، تهران: میزان.
  6. الهام، غلامحسین (۱۳۸1)، تقریرات درس حقوق جزای عمومی یک، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  7. الهام، غلامحسین و زهروی رضا (1394)، «بررسی تطبیقی حمایت از حیات انسانی قبل از انعقاد نطفه، فصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات راهبردی زنان»، سال هجدهم، ش68، ص 114-81.
  8. بجنوردی، سیدمحمد (بی‌تا)، قواعد فقهیه، چ2، تهران: میعاد.
  9. پرادل، ژان و کورسنتنز، گرت (1386)، حقوق کیفری اروپایی، مترجم: محمد آشوری، چ1، تهران: سمت.
  10. پیمانی، ضیاءالدین (1380)، حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی)، تهران: نمیزان.
  11. حاجی ده‌آبادی، احمد (1395)، «ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﯾﺎ ﻋﺪم ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﺻﻞ 167 ق.ا. در اﻣﻮر ﮐﯿﻔﺮی ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﯽ 1392»، ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻓﻘﻬﯽ، دورة 12، ش2 ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن، ص288-257.
  12. حسینی، سیدمحمد (1383)، سیاست جنایی (در اسلام و جمهوری اسلامی ایران)، تهران: سمت.
  13. زهروی، رضا (1384)، «جایگاه قاعدۀ درء در نظام حقوق کیفری ایران و فقه امامیه»، پایا‌ن‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
  14. -------- (1386)، بازوهای تورم جمعیت کیفری زندان‌ها بر پیکر سیاست جنایی قانون‌گذارانه، (مجموع مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان) با مقدمۀ دکتر محمد آشوری، تهران: میزان.
  15. زهروی، رضا و احمد‌زاده رسول (1394)، «تن‌نمایی زنان در فضای مجازی»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات راهبردی زنان، سال هجدهم، ش70، ص 237-199.
  16. زهروی، رضا (1395)، «ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻓﺮدیﻛﺮدن ادﻟﻪ درﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻨﺎﻳﻲ اﺳﻼم، اﻳﺮان و ﻓﺮاﻧﺴﻪ»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی، سال سیزدهم، ش50، ص 156-125.
  17. صفری، محسن (1377)، فریب‌کاری و آثار آن در حقوق مدنی ایران و فقه امامیه، چ1، تهران: دادگستر.
  18. صفری، محسن و زهروی ،رضا (1388)، «مطالعۀ تطبیقی شبهۀ قاعده درء در نظام حقوق کیفری ایران، فقه امامیه و انگلستان»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران، تابستان 88، ش2، ص 212-193.
  19. کاتوزیان، ناصر (1383)، مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چ41، تهران: سهامی انتشار.
  20. گرجی، ابوالقاسم (1381)، حدود تعزیرات و قصاص، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  21. گلدوزیان، ایرج (1386)، حقوق جزای عمومی (3، 2، 1)، تهران: میزان.
  22. لفیو، واین آر (1379)، جهل و اشتباه و آثار آن در مسئولیت متهم در حقوق کیفری امریکا، مترجم: حسین آقایی‌نیا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  23. -------- (1387)، سببیت و قتل در نظام کیفری ایالات متحدۀ امریکا، مترجم: حسین آقایی‌نیا، تهران: میزان.
  24. موسی‌زاده، ابراهیم (۱۳۸۹)، دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران: ‏‫اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان ۱۳۸۹-۱۳۵۹ [ و دیگران] زیر نظر: غلامحسین الهام، تحقیقات شورای نگهبان، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
  25. ----------- (1391)، مبانی آراء و نظرات شورای نگهبان مستنبط از مشروح مذاکرات سال ۱۳۸۷، تهیه و تنظیم مرکز تحقیقات شورای نگهبان زیر نظر غلامحسین الهام، همکاران سیدسجاد آل‌صاحب‌فصول [و دیگران]، مشاور ابراهیم موسی‌زاده، تهران: ریاست‌جمهوری، معاونت پژوهش، ادارۀ کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات کشور‏‫.
  26. ----------- (1391)، مبانی فقهی آرای فقهای شورای نگهبان: پیرامون لایحه حدود و قصاص و مقررات آْن، محقق: محمدحسین بیاتی، زیرنظر غلامحسین الهام، تهران: ریاست‌جمهوری، معاونت پژوهش، ادارۀ کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات کشور‏‫.
  27. مومنی، عابدین (1383)، اصول عملیه از دیدگاه امام خمینی ره و شیخ انصاری ره، تهران: عروج.
  28. میر محمد صادقی، حسین (1383)، دادگاه کیفری بین‌المللی، چ1، تهران: دادگستر.
  29. ----------- (1382)، حقوق جزای اختصاصی (3) جرائم علیه امنیت وآسایش عمومی، تهران: میزان.
  30. نوربها، رضا (1379)، زمینۀ حقوق جزای عمومی، چ2، تهران: گنج دانش.
 

ب) خارجی

  1. جوهرى، اسماعیل‌بن حماد (1410ق)، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، 6 جلد، چ1، لبنان، بیروت: دارالعلم للملایین.
  2. خمینی سیدمصطفی (1418ق)، تحریرات فی‌الاصول، چ1، تهران: مؤسسۀ نشر آثار امام خمینی.
  3. طریحی، فخر‌الدین نجفی (1339)، مجمع‌البحرین، چاپ سنگی، تهران: مکتبه المصطفوی.
  4. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1396)، روضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، طبعه الثانیه، قم: حوزۀ علمیه.
  5. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (بی‌تا)، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، ج2، سنگی، البصیرتی.
  6. شیخ طوسی، ابوجعفر محمد‌بن حسن (بی‌تا)، المبسوط، ج8.
  7. فراهیدی، الخلیل‌بن احمد (1409ق)، العین، الجزء الثانی ، طبعه الاولی، قم: مؤسسۀ دار‌الهجره.
  8. عاملی، محمد جواد (1419ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج9، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  9. عاملی، محمّد‌بن الحسن الحر (1389)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مکتبه الاسلامیه.
  10. محقق حلی، جعفربن الحسن (1403ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: ارالمهدی.
  11. مظفر، محمدرضا (1423ق)، اصول الفقه، ج3 و 4، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  12. مظفر، محمدرضا (1381)، المنطق (تصحیح حسین دشتی)، چ1، تهران: مدرسۀ فرهنگی آرایه.
  13. میرسجادی، السیدعلی (1429ق)، الهدایه الی غوامض الکفایه، الجزء الثانی، طبعه الاولی، لبنان: سید‌الشهدا (ع).
  14. نجفی، شیخ محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 29 و 41، لبنان: احیاء التراث العربی.
 

  1. .Elliott, Catherine, and Quinn, Frances, (2000), Criminal Law, Third Edition, Longman.
  2. .Garner, Bryan, (2000), Black's law Dictionary, 5 edition new pocket edition- revised from A t Z, Free press.
  3. .Horder, Jeremy, (2007), Excusing Crime, First Published in paper back, oxford University.
  4. .Lafave, wayne R. (2000),Criminal law , Third Edition, west Group.
  5. .Model penal code , (1985), complete statutory Text , American law Institute.
  6. .Martin, Elizabeth, A ,(1997) A dictionary of law, Fourth Edition , oxford university  press.
مطالعات حقوق تطبیقی

دوره 8، شماره 2
پاییز و زمستان 1396
صفحه 443-473

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار