آسیب‌شناسی پژوهش‌های تطبیقی در حقوق

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران‏

10.22059/jcl.2024.366079.634560

چکیده

پیر لگراند، از نظریه‌پردازانِ حقوق تطبیقی، در یکی از آثارش با گلایه می‌نویسد: «پژوهشگران حقوق تطبیقی اغلب تطبیق نمی‌کنند، [بلکه] آنها سَمبل می‌کنند». در این مقاله نگارنده تلاش دارد تا توضیح دهد که پژوهشگر تطبیقی از چه اصول و ضوابطی باید پیروی کند تا متّهم به «سمبل کردن» نشود. چارچوب‌هایِ پیشنهادی در این پژوهش ضوابط و اصولی هستند که حقوق‌دانان تطبیقی آنها را به‌عنوان خطوط قرمز در پژوهش‌های تطبیقی درنظر می‌گیرند. بنابراین در محافل آکادمیک، یک پژوهش تنها در صورت رعایت این اصول، «پژوهش تطبیقی در حقوق» به معنای اصطلاحی آن، شناخته می‌شود. با این انگیزه، مقالۀ حاضر ذیل دو بخش اصلی سامان ‌یافته است: در بخش اول نگارنده تلاش می‌کند تا اصول حاکم بر انتخاب پرسش اصلیِ پژوهش تطبیقی، اصول حاکم بر انتخاب کشورها و همچنین چگونگی شرح قوانین خارجی را توضیح دهد. در بخش دوم نیز اصول حاکم بر روش تحقیق در پژوهش‌های تطبیقی در حقوق ارائه شده است. در این بخش توضیح داده شده است که هر پژوهش تطبیقی ضرورتاً باید به دو امر بپردازد: اولاً شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌ها میان نظام‌های حقوقی و ثانیاً تحلیل عواملی که موجب پدید آمدن این شباهت‌ها و تفاوت‌ها شده است. تحلیل یادشده در دو سطح ارائه می‌شود: نخست، تحلیل حقوقی. در این سطح پژوهشگر عوامل تفاوت میان قوانین دو نظام حقوقی را در قالب یک تحلیل حقوقی ارائه می‌کند؛ دوم، تحلیل غیرحقوقی. در این سطح پژوهشگر به‌دنبال دلایل عمیق‌تری در سایر دانش‌ها- مانند اقتصاد یا جغرافیا- می‌گردد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparative Method of Legal Research

نویسنده [English]

  • Reza Pourmohammadi
Department of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.‎
چکیده [English]

Pierre Legrand contends that comparatists often “do not compare; they assemble.” Not all comparisons that involve legal questions are part of comparative law. For example, it is not about comparing how different areas of law deal with a particular issue within the same country, nor about comparing law with other academic disciplines. Thus, one may adopt a wide view and allow anything that could also be a topic for a micro-legal analysis of domestic law. Such an approach is followed by some comparatists who, for instance, suggest that one can start with a question about the structure of the legal system. One of the aims of this book is to challenge traditional comparative law and promote alternative approaches. Yet, to start with, it is useful to discuss the ‘comparative legal method’ of traditional comparative law in some detail. For this purpose, part one explains how to design the key questions in comparative research. The second part focuses on the type and number of countries in comparative research. The third part deals with how to describe foreign laws and translate foreign legal terms. Part four outlines how a comparative legal analysis should be conducted. And finally (the fifth part) I deal with the application of comparative research in legislation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal Research ‎Methodology
  • ‎Comparative Law
  • Legal ‎Translation
  • Legal ‎Analysis.‎

مراجع

  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. شیروی، عبدالحسین (1398). حقوق تطبیقی. چاپ هفدهم. تهران: سمت.
    2. عرفانی، محمود (1397). حقوق تطبیقی. چاپ بیست و دوم. تهران: جنگل.
    3. فلور، ویلم (1390). نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی. ترجمۀ حسن زندیه و امین. چاپ اول. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    4. محقق داماد، سید مصطفی؛ پورمحمدی، رضا؛ حسینی‌نسب، سید مصطفی (1401). اصول فقه تحلیلی (مطالعۀ تطبیقی فقه امامیه و حقوق آمریکا). چاپ اول. قم: بوستان کتاب.

     

    - مقالات

    1. آقایی طوق، مسلم (1387). بررسی تطبیقی نظام عدالت اداری در آفریقای جنوبی و ایران. حقوق اساسی، 5 (9)، 57-70.
    2. بدیعی ازنداهی، مرجان؛ میراحمدی، فاطمه سادات؛ غلامی، بهادر (1399). مقایسۀ مفهوم «حاکمیت ملی» در قوانین اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52 (1)، 11-30.
    3. پارسا، ناهید (1401). ابعاد حقوقی فراخوان خودرو با مطالعه در حقوق امریکا. مطالعات حقوق تطبیقی، 13 (2)، 475-492.
    4. پورمحمدی، رضا (1403). تفسیر قرآن و قانون اساسی؛ مشابهت‌های سنّت تفسیری فقه امامیه و حقوق آمریکا. فقه و اصول، 55 (4)، 105-130.
    5. پورمحمدی، رضا (1403). معمای ترولی؛ تحلیل تطبیقی از منظر فقه و حقوق. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 8 (2)، 113-139.
    6. حضرتی، حسن (1386). مقایسۀ اختیارات سلطان در قوانین اساسی مشروطه ایران و مشروطه اول عثمانی. فصلنامۀ علمی- پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 65 (1)، 57-70.
    7. رنجبرزاده، جواد (1400). تشخیص ورشکستگی شخصی فرامرزی در سنگاپور (ارزیابی انتقادی نقش قوانین بین‌المللی و مشکلات آن) به همراه مقایسۀ قوانین ایران و سنگاپور. رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، 6 (3)، 375-390.
    8. ساعی، محمدهادی (1385). سرقفلی و مقایسه آن در قوانین جدید و قدیم. دادرسی، 56 (3)، 43-59.
    9. شریفیان، حسن و اسلامی، رضا (1401). جایگاه نهاد دادستانی در پرتو اصل تفکیک قوا (مطالعۀ موردی ایران و ایالات متحدۀ آمریکا). فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، 25 (100)، 179-201.
    10. عادل، مرتضی (1389). قواعد انصاف در نظام کامن‌لا. مطالعات حقوق خصوصی، 40 (1)، 172-192.
    11. عباسلو، بختیار و بهرامی، احسان (1401). تشریفات سنتی تنظیم وصیت‌نامه و جایگاه آن در وصیت الکترونیکی؛ مطالعۀ تطبیقی در حقوق ایران و امریکا. مطالعات حقوق تطبیقی، 13 (2)، 653-674.
    12. عرفانی، محمود (1382). وضعیت حقوقی تاجر خارجی در بازرگانی؛ مطالعۀ تطبیقی در: بلژیک، کانادا، ایتالیا، فرانسه، برزیل، لوکزامبورگ و ایران. مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، 62 (46)، 239-248.
    13. فضلی، امیر و زینلی، امیر (1399). بررسی مقایسه‌ای ماده واحدۀ پیوند اعضا و آیین‌نامۀ اجرایی آن. قانون‌یار، 14 (4)، 431-450.
    14. قدسی، محمد و اصلانی، فیروز (1399). مقایسه راهکارهای حقوقی مقابله با فساد ناشی از رابطۀ قدرت و ثروت در ایران و کانادا. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، 24 (2)، 85-95.
    15. محسنی، الهه (1398). روش‌شناسی حقوق تطبیقی. مجلۀ حقوق تطبیقی، 10 (2)، 695-717.
    16. محقق داماد، سید مصطفی و پورمحمدی، رضا (1400). اصول شناخت علل وقایع از منظر فقه امامیه و حقوق انگلستان. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب،8 (4)، 267-294.
    17. مرکز پژوهشهای مجلس (1377). مطالعۀ تطبیقی آیین‌نامه‌های مالی مجلس، دانشگاه‌ها و مرکز پژوهش‌ها: هم‌سنجی سه آیین‌نامه. مجلس و پژوهش، (25)، 11-29.
    18. میرشکاری، عباس (1399). مطالعۀ تطبیقی تقلید از شخصیت دیگری برای بهره‌برداری تجاری در نظام‌های حقوقی امریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه و ایران. حقوق تطبیقی، 114 (2)، 101-130.
    19. ولایی، علی؛ یاوری، اسدالله؛ گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1401). در سودای مسئولیت‌پذیری قانون‌گذار: درنگی بر مسئولیت مدنی ناشی از اعمال تقنینی. مطالعات حقوق تطبیقی، 13 (2)، 887-912.

     

    ب) انگلیسی

    -    Books

    1. Adams, M., & Heirbaut, D. (Eds.). (2015). The Method and Culture of Comparative Law: Essays in Honour of Mark Van Hoecke (New as Paperback edition). Hart Publishing.
    2. Al-Ali, Z. (2011). Constitutional Drafting and External Influence. In Comparative Constitutional Law. Edward Elgar Publishing.
    3. Bogdan, M. (2013). Concise Introduction to Comparative Law. Europa Law Publishing.
    4. Bomhoff, J. (2012). Comparing legal argument. In J. Bomhoff & M. Adams (Eds.), Practice and Theory in Comparative Law (pp. 74–95). Cambridge University Press.
    5. Constantinesco, L. J. (1971). Rechtsvergleichung. C. Heymann.
    6. Cruz, P. D. (2007). Comparative Law in a Changing World (3rd edition). Routledge-Cavendish.
    7. Donahue, C. (2006). Comparative Law before the Code Napoléon. In M. Reimann & R. Zimmermann (Eds.), The Oxford Handbook of Comparative Law (pp. 2–32). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199296064.013.0001
    8. Graziadei, M. (2003). The Functionalist Heritage. In P. Legrand & R. Munday (Eds.), Comparative Legal Studies: Traditions and Transitions (1st ed., pp. 100–128). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511522260.005
    9. Gutteridge, H. C. (1949). Comparative Law: An Introduction to the Comparative Method of Legal Study and Research. The University Press.
    10. Hall, J. (1963). Comparative Law and Social Theory. Louisiana State University Press.
    11. Hantrais, L. (2009). International Comparative Research: Theory, Methods and Practice. Palgrave Macmillan.
    12. Hendry, Jennifer 2014. ‘Legal Comparison and the (Im)possibility of Legal Translation’ in Simone Glanert (ed.), Comparative Law: Engaging Translation, London: Routledge.
    13. Husa, J. (2011). Comparative law, legal linguistics and methodology of legal doctrine. In M. van Hoecke (Ed.), Methodologies of legal research (pp. 209–228). Hart publishing.
    14. Husa, J. (2015). A New Introduction to Comparative Law. Bloomsbury Academic.
    15. Mattila, P. H. E. S. (2013). Comparative Legal Linguistics: Language of Law, Latin and Modern Lingua Francas. Ashgate Publishing, Ltd.
    16. McEvoy, S. (2012). Descriptive and Purposive Categories of Comparative Law. In Methods of Comparative Law. Edward Elgar Publishing. https://www.elgaronline.com/display/9781849802529.00014.xml
    17. McGilchrist, I. (2009). The Master and His Emissary: The Divided Brain and the Making of the Western World. Yale University Press.
    18. Merryman, J. H. (1999). The Loneliness of the Comparative Lawyer and Other Essays in Foreign and Comparative Law (1st edition). Kluwer Law International.
    19. Muller-Chen, M., Muller, C., & Luchinger, C. W. (Eds.). (2015). Comparative Private Law. Dike Publishers.
    20. Nelken, D. (2010). Comparative Criminal Justice: Making Sense of Difference. SAGE.
    21. Pakes, F. (2015). Comparative Criminal Justice (3rd edition). Routledge.
    22. Samuel, G., Ost, F., & Hoecke, M. V. (2014). An Introduction to Comparative Law Theory and Method. Hart Publishing.
    23. Siems, M. (2018). Comparative Law (2nd edition). Cambridge University Press.
    24. Smits, J. M. (2012). The Mind and Method of the Legal Academic. Edward Elgar Publishing.
    25. Smits, Jan M. 2013. ‘A Radical View of Legal Pluralism’ in Leone Niglia (ed.), Pluralism and European Private Law, Oxford: Hart.
    26. Wigmore, J. H. (1928). A Panorama of the World’s Legal Systems. West Publishing Company.
    27. Zweigert, K., & Koetz, H. (1998). An Introduction to Comparative Law (T. Weir, Trans.).
    28. Zweigert, Konrad and Hein Kötz 1998. An Introduction to Comparative Law, 3rd edn, Oxford: Clarendon.

     

    • Articles
    1. Ainsworth, J. (1996). Categories and Culture: On the Rectification of Names in Comparative Law. Cornell Law Review, 82(1), 19.
    2. Bellantuono, G. (2012). Comparative Legal Diagnostics (SSRN Scholarly Paper 2000608). https://doi.org/10.2139/ssrn.2000608
    3. Brand, O. (2007). Conceptual Comparisons: Towards a Coherent Methodology of Comparative Legal Studies. Brooklyn Journal of International Law, 32(2). https://brooklynworks.brooklaw.edu/bjil/vol32/iss2/3
    4. Ewald, W. (1995). Comparative Jurisprudence (I): What Was It like to Try a Rat? University of Pennsylvania Law Review, 143(6), 1889–2149. https://doi.org/10.2307/3312588
    5. Gambaro, A. (2007). Interpretation of Multilingual Legislative Texts. Electronic Journal of Comparative Law, 11.
    6. Geeroms, S. M. F. (2002). Comparative Law and Legal Translation: Why the Terms Cassation, Revision and Appeal Should Not Be Translated... The American Journal of Comparative Law, 50(1), 201–228. https://doi.org/10.2307/840834
    7. Gerber, D. J. (2001). Sculpting the Agenda of Comparative Law: Ernst Rabel and the Facade of Language (SSRN Scholarly Paper 2295677). https://papers.ssrn.com/abstract=2295677
    8. https://doi.org/10.1017/CBO9780511863301.004
    9. Husa, J. (2007). About the Methodology of Comparative Law—Some Comments Concerning the Wonderland (SSRN Scholarly Paper 1085970). https://doi.org/10.2139/ssrn.1085970
    10. Huxley, A. (1997). Golden Yoke, Silken Text. Yale Law Journal. https://openyls.law.yale.edu/handle/20.500.13051/9020
    11. Kamba, W. J. (1974). Comparative Law: A Theoretical Framework. The International and Comparative Law Quarterly, 23(3), 485–519.
    12. Kamba, W. J. (2003). Comparative Law: A Theoretical Framework. The International and Comparative Law Quarterly, 23(3), 485–519.
    13. Kim, M., Longhofer, W., Boyle, E. H., & Nyseth, H. (2013). When Do Laws Matter? National Minimum-Age-of-Marriage Laws, Child Rights, and Adolescent Fertility, 1989–2007. Law & Society Review, 47(3), 589–619. https://doi.org/10.1111/lasr.12033
    14. Legrand, P. (1999). Fragments on Law as Culture. W.E.J. Tjeenk Willink.
    15. Lemmens, K. (2012). Comparative Law as an Act of Modesty: A Pragmatic and Realistic Approach to Comparative Legal Scholarship. In J. Bomhoff & M. Adams (Eds.), Practice and Theory in Comparative Law (pp. 302–326). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511863301.014
    16. Lundmark, T. (2012). Charting the Divide Between Common and Civil Law (1st edition). Oxford University Press.
    17. Markesinis, B. (2009). Goethe, Bingham, and the Gift of an Open Mind: Weltliteratur and Global Law Lessons from Goethe. In M. Andenas & D. Fairgrieve (Eds.), Tom Bingham and the Transformation of the Law: A Liber Amicorum (p. 0). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199566181.003.0046
    18. Markesinis, B. S. (2003). Comparative Law in the Courtroom and Classroom: The Story of the Last Thirty-Five Years. Hart Publishing.
    19. Martinico, G. (2015). Time and Comparative Law Before Courts: The Subversive Function of the Diachronic Comparison. The Theory and Practice of Legislation, 3(2), 195–212. https://doi.org/10.1080/20508840.2015.1083241
    20. Munger, F., Cummings, S., & Trubek, L. (2013). Mobilizing Law for Justice in Asia: A Comparative Approach. Articles & Chapters. https://digitalcommons.nyls.edu/fac_articles_chapters/536
    21. Oderkerk, M. (2015). The Need for a Methodological Framework for Comparative Legal Research: Sense and Nonsense of “Methodological Pluralism” in Comparative Law. Rabels Zeitschrift Für Ausländisches Und Internationales Privatrecht / The Rabel Journal of Comparative and International Private Law, 79(3), 589–623.
    22. Örücü, E. (2006). Methodological Aspects of Comparative Law. European Journal of Law Reform, 8(1), 29–42.
    23. Pozzo, B. (2012). Comparative Law and Language. In M. Bussani & U. Mattei (Eds.), The Cambridge Companion to Comparative Law (pp. 88–114). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139017206.007
    24. Reitz, J. C. (1998). How to Do Comparative Law. The American Journal of Comparative Law, 46(4), 617–636. https://doi.org/10.2307/840981
    25. Riles, A. (1999). Wigmore’s Treasure Box: Comparative Law in the Era of Information. Cornell Law Faculty Publications. https://scholarship.law.cornell.edu/facpub/1036
    26. Rudden, B. (1994). Comparing the Priorities of Different Legal Systems. Asia Pacific Law Review, Special, 143.
    27. Ruskola, T. (2003). Law Without Law, or Is “Chinese Law” an Oxymoron? William & Mary Bill of Rights Journal, 11(2), 655.
    28. Sacco, R. (1991). Legal Formants: A Dynamic Approach to Comparative Law (Installment I of II). The American Journal of Comparative Law, 39(1), 1–34. https://doi.org/10.2307/840669
    29. Valcke, C. (2003). Comparative Law as Comparative Jurisprudence: The Comparability of Legal Systems. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.385861
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 15، شماره 2
پاییز و زمستان 1403
دی 1403
صفحه 409-430

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار