بررسی تطبیقی خروج زوجه از کشور با تأکید بر حقوق کشورهای مسلمان

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه حقوق مدنی و حقوق تعهدات، دانشگاه باهچه شهیر، استانبول، ترکیه

3 استادیار گروه حقوق بین‏الملل عمومی دانشکدۀ حقوق دانشگاه اردن، امّان (عمّان) اردن

چکیده

آزادی رفت و آمد و تعیین اقامتگاه از حقوق اساسی افراد بشر است که در اسناد بین‏المللی حقوق بشری و قوانین اساسی بسیاری کشورها بر آن تأکید شده است. در چند دهۀ گذشته، در قریب به اتفاق قوانین کشورهای دنیا تحولات چشمگیری در زمینۀ حقوق، آزادی‏ها و اختیارات زنان در روابط خانوادگی و اجتماعی صورت گرفته است. یکی از جلوه‏های این تحولات مربوط به شرایط و محدودیت‏های حاکم در زمینۀ خروج زنان از کشور است. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‏ای و با رویکرد تطبیقی به بررسی اسناد بین‏المللی حقوق بشری و همچنین مقررات کشورهای مختلف به‏ویژه کشورهای مسلمان و تحولات آنها در گذر زمان در خصوص شرایط قانونی خروج زنان شوهردار از کشور می‏پردازیم. هدف این مطالعه، شناخت تحولات اخیر کشورهای دنیا به‏ویژه کشورهای مسلمان پیرامون حقوق فردی و خانوادگی زنان در موضوع مورد بحث و جایگاه حقوق ایران در این میان است. به این منظور، قوانین یازده کشور (فرانسه، ترکیه، تونس، مراکش، الجزایر، مصر، کویت، اردن، عربستان سعودی، افغانستانِ پیش از استقرار حکومت طالبان در 2021، و ایران) مورد بررسی قرار می‏گیرد. این پژوهش نشان می‏دهد در میان کشورهای مورد بررسی، تنها حقوق ایران خروج زنان را منوط به اجازۀ شوهر کرده است؛ درحالی که دیگر کشورها اهلیت و استقلال زن شوهردار را در این زمینه همچون مرد متأهل، با تفاوت‏هایی به‏رسمیت شناخته‏اند. در مقابل، راهکارهای قانونی گوناگونی به‏عنوان قواعد عمومی یا اختصاصی ضمانت اجرای تعهدات زناشویی درصورت خروج همسر از کشور در این نظام‏های حقوقی پیش‏بینی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative study on legal conditions of married women leaving their own country; with emphasis on Muslim majority countries

نویسندگان [English]

  • Elaheh Mohseni 1
  • Gülen Sinem Tek 2
  • Ghofran Hilal 3
1 Assistant Professor, Department of law, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor, Chair of Civil Law and Law of Obligations, Bahçeşehir University, Istanbul, Turkey
3 Assistant Professor of Public International Law, Faculty of Law, University of Jordan
چکیده [English]

Liberty of movement and freedom to choose residence is a fundamental human right that is enshrined in international human rights instruments and the constitutions of many countries. During the last decades, in most legal systems around the world significant changes have taken place in the field of women's rights and freedoms in their family and social relations. One of the manifestations of these developments is related to the conditions and restrictions in the field of women’s travelling abroad. In this paper, using library resources and with a comparative approach, we examine international human rights instruments as well as the regulations of different countries, especially Muslim countries, and their developments over the time regarding the legal conditions for married women to leave their own country. The purpose of this study is to identify the recent developments in the world, especially in Muslim countries vis-à-vis the individual and family rights of women and the position of Iranian law in this regard. To this end, the laws of eleven countries as follows are examined: France, Turkey, Tunisia, Morocco, Algeria, Egypt, Kuwait, Jordan, Saudi Arabia, Afghanistan (prior to Taliban control in 2021) and Iran. This study shows that among the countries studied, only Iranian law stipulates that the right of married women to travel abroad is subject to their husbands' consent. Meanwhile, other countries recognize, with some differences, the freedom and independence of married women in this regard. Nevertheless, various legal solutions are provided in these countries in order to ensure the fulfillment of marital obligations in the case where one spouse travels abroad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leaving country
  • right to freedom of movement
  • passport
  • spousal obligations
  • travel ban
  • married woman
  • traveling abroad

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. احمدی‏نژاد، مریم و امین‏الرعایا، یاسر (1399). «حق زنان به شناسایی برابر با مردان؛ از منظر نظام بین‏المللی حقوق بشر و اسلام». مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 11، ش 2.
    2. پیرمرادیان، مصطفی و فاطمی‏نژاد، مونا (1396). «بررسی اصلاحات آتاتورک در دگرگونی موقعیت زنان ترکیه»، تاریخنامه خوارزمی، سال پنجم، ش 17.
    3. ثمنی، لیلا و نعیمی، طاهره سادات (1398). «ضرورت موافقت زوج برای خروج زوجه از کشور»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 49، ش 2.
    4. صفایی، سیدحسین و امامی، اسدالله (1398). مختصر حقوق خانواده، ویرایش ششم، تهران: نشر میزان
    5. فلاحتی، هاجر (1397). بررسی فقهی حقوقی جواز خروج زوجه از کشور، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، پژوهشکدۀ خانواده دانشگاه شهید بهشتی.
    6. کمیتۀ حقوق بشر سازمان ملل (1999). نظریۀ عمومی ش. 27 «آزادی رفت و آمد (مادۀ 12)».
    7. محسنی، الهه (1398). «روش‏شناسی حقوق تطبیقی»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 10، ش 2.
    8. مهرپور، حسین (1395). حقوق بشر در اسناد بین‏المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، نشر اطلاعات.
    9. مهرپور، حسین (1397). نظام بین‏المللی حقوق بشر، نشر اطلاعات.
    10. میری نام نیها، میلاد (1399). «مطالعۀ تطبیقی اعلامیۀ جهانی حقوق بشر با عمل نسبت به آن در قالب قوانین جمهوری اسلامی ایران»، دوماهنامۀ علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم تخصصی، سال پنجم، ش 5 (پیاپی 28).

     

    ب) خارجی

    1. الشاذلی، فتوح عبد‏الله (2016). الحقوق الانسانیه للمراه بین التشریعات الوطنیه و المواثیق الدولیه، دارالنهضه العربیه.
    2. غریب، محمود (2009). «الکویت تسمح للمرأة بالسفر للخارج دون موافقة زوجها»، (CNN) عربیه، الأربعاء 21 تشرین الأول/أکتوبر 2009.

    (http://archive.arabic.cnn.com/2009/entertainment/10/21/kuwait.women).

    1. Akyilmaz, Gül. (2011). “19. ve 20. Yüzyıl Osmanlı Kanunlaştırma Hareketlerinde Kadının Hukuki Durumuna İlişkin Düzenlemeler”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10 (1).
    2. Ancel, Marc (1938). Traité de la capacité civile de la femme mariée d'après la loi du 18 février 1938, Librairie du recueil Sirey, Paris.
    3. An-Na’im, Abdullahi Ahmed (2002). Islamic family law in a changing world: a global resource book, Zed Books Ltd, London-New York.
    4. Association de défense des droits de la femme marocaine (ADFM) (2003). “La violence etatique au Maroc: un rapport alternatif au troisiàme rapport gouvernemental presenté au comité contre la torture”, Genève et Rabat, 10 novembre 2003.
    5. Attané, Isabelle; Brugeilles, Carole; Rault, Wilfried (2015). Atlas mondial des femmes: les paradoxes de l’émancipation, Ined, 2ème édition, Édition Autrement.
    6. Ben, Keltoum (2018). “Algérie Les droits des femmes, beaucoup reste à faire”, A l’encontre. (https://alencontre.org/afrique/algerie/algerie-les-droits-des-femmes-beaucoup-reste-a-faire.html)
    7. BURCUOĞLU, Halûk et al., “Concepts, intérêts et valeurs dans l’interprétation du droit de la famille, rapport de la Turquie”, In: Concepts, intérêts et valeurs dans l’interprétation du droit positif; journées italiennes 2017, Tome LXVII, Association Henri Capitant, Bruylant, 2018, pp. 451-474.
    8. Democracy Reporting International (2020). “La mise en œuvre de la constitution tunisienne au niveau du cadre juridique (rapport)”, 11ème édition, 30 septembre.
    9. DURAL, Mustafa; ÖĞÜZ, Tufan; GÜMÜŞ, Mustafa Alper. (2020). Türk Özel Hukuku, C. III, Aile Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi.
    10. Gözler, Kemal (2018). Türk Anayasa Hukuku, Bursa, Ekin Basım Yayın Dağıtım.
    11. Hamel, Christelle (2006). “Les discriminations à l’encontre des femmes maghrébines en France. Entretien avec Feriel Lalami”, Nouvelles Questions Féministes, Vol. 25, No. 3, pp. 124-134. https://doi.org/10.3917/nqf.253.0124.
    12. Immigration and Refugee Board of Canada (2004). “Maroc : information indiquant si une femme mariée ou pas (mineure ou adulte) doit avoir l'autorisation de son père pour obtenir un passeport et de voyager en dehors de son pays; le cas échéant, la preuve requise”, (2000-avril 2004), 6 April 2004, Canada, MAR42591.F, available at: https://www.refworld.org/docid/41501c311c.html [accessed 16 September 2021].
    13. Leclair, Jean (2002). Le Code civil des Français de 1804, Revue Juridique Thémis, Québec.
    14. Levy, Catherine (1997). “La journée du 8 mars 1965 à Alger”, Clio. Histoire‚ femmes et sociétés [En ligne], 5/1997, mis en ligne le 01 janvier 2005. URL: http://journals.openedition.org/clio/415.
    15. Malaurie, Philippe; Aynès Laurent (2020). Les personnes : la protection des mineurs et des majeurs, 11ème édition, Lextenso édition.
    16. Mahieddin, Nahas M. (2006). “L’évolution du droit de la famille en Algérie : nouveautés et modifications apportées par la loi du 4 mai 2005 au Code algérien de la famille du 9 juin 1984”, L’Année du Maghreb [En ligne], II, mis en ligne le 08 juillet 2010.
    17. OECD (2012). International Migration Outlook 2012, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/migr_outlook-2012-en.
    18. ÖZTAN, Bilge. (2015). Aile Hukuku, İstanbul, Turhan Kitabevi.
    19. Rochefort, Florence (2005). “Laïcisation des mœurs et équilibres de genre. Le débat sur la capacité civile de la femme mariée (1918-1938)”, Vingtième Siècle. Revue d'histoire, no 87, pp. 129-141.
    20. UN expert (2017). “Saudi Vision 2030 could be a catalyst for realizing women’s rights”, Riyadh / Geneva, 19 January 2017. Available at: https://www.ohchr.org/en/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=21099.
    21. UN Human Rights Committee (1999). General Comment No 27, “Freedom of movement (article 12)”.
    22. United Nations Department of Economic and Social Affairs (UN DESA) (2020). International Migration 2020 Highlights, Population Division, New York, (ST/ESA/SER.A/452).
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 13، شماره 1
بهار و تابستان 1401
تیر 1401
صفحه 63-89

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار