تبیین پیوند بنیادین اقتصاد و حقوق مالکیت و قرارداد با تکیه بر مفهوم کمیابی منابع

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه حقوق دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

3 استادیار گروه اقتصاد دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

چکیده

تلاش برای حاکمیت‎بخشی به سنتز حقوق و اقتصاد و گام نهادن در قلمرو معرفت‎شناسی آن، مستلزم چاره‎اندیشی و پاسخ‎دهی به موانع روش‎شناسی تحقق تحلیل اقتصادی حقوق است، زیرا بسیاری از صاحب‎نظران گفتمان‎های «اقتصاد» و «حقوق»، ورود اقتصاد به قلمرو موضوعات رشته‎های دیگر مانند حقوق، و تحلیل حقوق بر بنیان نظریه‎ها و روش‎های رشتۀ دیگر نظیر اقتصاد را برنمی‎تابند؛ چراکه معتقدند موازین حوزۀ روشی یعنی اقتصاد، با موازین حوزۀ موضوعی یعنی حقوق، تجانس و سنخیت ندارد. نگارندگان در مقالۀ پیش‌ِرو از یک‌ سو با نفی رویکرد پوزیتیویستی محض و نفی اکتفا به «حقوق آن‌گونه که هست» و از سوی دیگر با تأکید بر مفهوم کارایی و توجه به رویکرد هنجاری، روش پوزیتیویستی معتدل را در پژوهش حاضر اتخاذ می‌کنند و در پاسخ به این پرسش که آیا ورود موازین اقتصادی در قلمرو حقوق مالکیت و قراردادْ به‌مثابۀ پذیرش نظریه‎ها و روش‎های نامتجانس اقتصاد است، با تبیین نقش یکی از بنیادی‎ترین مفاهیم علم اقتصاد یعنی مفهوم «کمیابی منابع» در ایجاد مفاهیم «مالکیت» و «قرارداد»، نشان می‎دهند ورود موازین اقتصادی مقتضی این مفهوم در قلمرو حقوق مالکیت و قراردادْ به‌مثابۀ پذیرش نظریه‎ها و روش‎های نامتجانس اقتصاد نیست، بلکه به حیث وحدت سبب آن‎ها با دو مفهوم اخیر، می‎توان در تحلیل اقتصادی حقوق مالکیت و قراردادْ از تجانس روش و موضوع سخن گفت. بر این بنیان آیا کاربست موازین اقتصادی در قلمرو قواعد حقوقی مالکیت و قرارداد بایسته است؟ پاسخ آنکه اگر در تحلیل قواعد یادشده، مقتضیات معرفتی پیوند بنیادین اقتصاد و حقوق مالکیت و قرارداد انکار یا فراموش گردد، این قواعد با منشأ خویش دچار بیگانگی شده، کم‌وبیش از مسیر ایصال منافع اجتماعی خارج خواهند شد. منظور از مقتضیات معرفتی، ارتقای مفهوم کارایی به‌عنوان معیار اعتبار قاعدۀ حقوقی و کاستن از نقش دولت در تحدید اصل مالکیت خصوصی و اصل آزادی قراردادی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation of the Fundamental Link between Economics and the Property and Contract law with an Emphasis on the Concept of Resource Scarcity

نویسندگان [English]

  • Dariuosh Keyvani Hafshejani 1
  • Mahdi Shahabi 2
  • Mahdi Toghyani 3
1 Ph.D Student in Private Law, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of Law, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Assistant Professor, Department of Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

An attempt to realize the authority of the synthesis of law and economics and stepping into its epistemological realm require thinking of a remedy for and responding to barriers to the methodology of the realization of the economic analysis of law. many experts in the discourses of "economics" and "law” do not tolerate the entry of economics into the realm of other disciplines, such as law, and the analysis of law based on the theories and methods of another discipline, such as economics, as they believe that there is no homogeneity and relevance between the principles of a methodological domain; i.e. economics, and those of a subjective domain; i.e. law. In the present paper, authors on the one hand, adopt a moderate positivist approach by rejecting the pure positivism approach and simply rejecting "the law as it is" and emphasizing the concept of efficiency and the normative approach on the other hand and in response to this question that whether the incorporation of economic standards into the realm of property and contract law is as an acceptance of the heterogeneous theories and methods of economics? by explaining the role of one of the most fundamental concepts of economics; i.e. the concept of “resource scarcity”, in creating the concepts of "property" and "contract," the authors show that the entry of the necessary economic principles of this concept into the realm of property and contract does not mean the acceptance of the heterogeneous theories and methods of economics, but due to the unity of their cause with that of the two latter concepts, we can talk about the homogeneity of method and subject in the economic analysis of property and contract. Given aforementioned discussion, is it essential to apply economic rules in the realm of legal property and contract law? The answer is that if in the analysis of the above rules, the epistemic requirements of the fundamental link between economics and the law of ownership and contract are denied or forgotten, these rules will be alienated from their origin, and will more or less deviate from the path to achieve social interests. The epistemic requirements mean promoting the concept of efficacy; as a criterion for the validation of legal rules, and reducing the role of governments in limiting the principles of private property and contractual freedom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • resource scarcity
  • economics
  • property
  • contract
  • the economic analysis of law

مراجع

الف) فارسی
1. احمدزاده بزاز، سید عبدالمطلب و رضایی دوانی، مجید (1393)، «مالکیت زمانی در اعیان و کاربردهای اقتصادی آن»، فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، ش 55.
2. اسمیت، آدام (1357)، ثروت ملل، مترجم: سیروس ابراهیم‎زاده، چ 1، تهران: انتشارات پیام.
3. الشریف، محمد مهدی و کیوانی هفشجانی، داریوش (1397)، «کنکاشی در مالیت و ماهیت اطلاعات با رویکرد حقوقی و اقتصادی»، مجلۀ حقوق خصوصی، دورۀ 15، ش 2.
4. بادینی، حسن (1382)، «مبانی فلسفی نگرش اقتصادی به حقوق»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 62.
5. بادینی، حسن (1385)، «آیا حقوق دانش مستقلی است؟»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 74.
6. پولانی، کارل (1391)، دگرگونی بزرگ: خاستگاه‎های سیاسی و اقتصادی روزگار ما، مترجم: محمد مالجو، چ 1، تهران: پردیس دانش.
7. پی‎یِتر، آندره (1352)، مارکس و مارکسیسم، مترجم: شجاع‎الدین ضیائیان، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
8. خواجه نصیرالدین طوسی (1356)، اخلاق ناصری، به تنقیح و تصحیح: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، چ 3، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
9. دادگر، یداللّه و رحمانی، تیمور (1391)، مبانی و اصول علم اقتصاد، چ 13، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
10. روتبارد، مورای ان. (1392)، قدرت و بازار: دولت و اقتصاد، مترجمان: متین پدرام و وحیده رحمانی، چ 1، تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.
11. سینگر، پیتر (1393)، مارکس: درآمدی بسیار کوتاه، مترجم: لیلا سُلگی، چ 1، تهران: نشر ثالث.
12. شهابی، مهدی (1396)، فلسفۀ حقوق، چ 1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
13. شهابی، مهدی (1397)، «تحلیل اقتصادی حقوق؛ در کشاکش مدرنیتۀ حقوقی و پست‎مدرنیتۀ حقوقی»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 9، ش 1.
14. طباطبائی حصاری، نسرین (1394)، «کارکردهای اقتصادی ثبت رسمی املاک در پرتو آموزه‎های کارایی اقتصادی»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، ش 72.
15. فالچر، جیمز (1393)، سرمایه‎داری، مترجم: مصطفی امیری، چ 2، تهران: نشر ماهی.
16. کاتبی، احمد (1377)، درآمدی بر اندیشه‎ها و نظریات جمعیت‎شناسی، چ 4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
17. کاتوزیان، ناصر (1390)، مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چ 79، تهران: شرکت سهامی انتشار.
18. کاتوزیان، ناصر (1391)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، چ 36، تهران: نشر میزان.
19. کاتوزیان، ناصر (1392)، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، چ 11، تهران: شرکت سهامی انتشار.
20. کاتوزیان، ناصر (1393)، فلسفۀ حقوق، ج 3، چ 5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
21. کوتر، رابرت و یولن، تامس (1392)، حقوق و اقتصاد، مترجم‌ها: یدالله دادگر و حامده اخوان هزاوه، چ 8، همدان: انتشارات پژوهشکدۀ اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و انتشارات نور علم.
22. لاک، جان (1391)، رساله‎ای دربارۀ حکومت، مترجم: حمید عضدانلو، چ 3، تهران: نشر نی.
23. لیندبلوم، چارلز (1388)، نظام بازار، مترجم: محمد مالجو، چ 1، تهران: نشر نی.
24. مارکس، کارل (1382)، دست‎نوشته‎های اقتصادی و فلسفی 1844، مترجم: حسن مرتضوی،چ 3، تهران: آگه.
25. منکیو، گریگوری (1392)، کلیات علم اقتصاد، مترجم: حمیدرضا ارباب، چ 2، تهران: نشر نی.
26. نوراحمدی، محمدجواد (1392)، مالکیت، عدالت و رشد در تحول اندیشه‎های اقتصادی، چ 1، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
27. هابز، توماس (1384)، لویاتان، مترجم: حسین بشیریه، چ 3، تهران: نشر نی.
28. هیوم، دیوید (1392)، کاوشی در مبانی اخلاق، مترجم: مرتضی مردیها، چ 1، تهران: انتشارات مینوی خرد.
29. هیوم، دیوید (1397)، رساله‎ای دربارۀ طبیعت آدمی، مترجم: جلال پیکانی، ج 2، چ 1، تهران: انتشارات ققنوس.
30. یادی‎پور، مهدی (1389)، مقدمه‎ای بر حقوق و اقتصاد، چ 1، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
ب) عربی
31. ابوجیب، سعدی (1408ق)، القاموس الفقهی لغهً و اصطلاحاً، چ 2، دمشق: دارالفکر.
32. حمیری، نشوان بن سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، ج 10، چ 1، دمشق: دارالفکر.
33. سند، محمد (1428ق)، فقه المصارف و النقود، چ 1، قم: مکتبة فدک.
34. طبری، محمد‌بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 30، چ 1، بیروت: دار المعرفه.
35. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1363)، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، قم: انتشارات بیدار.
36. مدنی کاشانی، آقارضا (1409ق)، تعلیقه الشریفه علی بحث الخیارات و الشروط من کتاب المتاجر من شیخنا العلامه الانصاری، چ 1، قم: مکتبه آیت الله المدنی الکاشانی.
37. مروج، سید محمدجعفر (1416ق)، هدی الطالب فی شرح المکاسب، ج 6، چ 1، قم: مؤسسة دار الکتاب.
ج)انگلیسی و فرانسه
38. Case, Carl, E; Fair, Ray, C. and Oster, Sharon, M. (2012), Principles of Economics, 10th Edition, Boston: Pearson.
39. Coase, Ronald (1978), "Economics and Contiguous Disciplines", The Journal of Legal Studies, Vol 7, No. 2, p. 201-212.
40. Daoud, Adel (2011), Scarcity, Abundance and Sufficiency: Contributions to Social and Economic Theory, Gothenburg: Gothenburg University Press.
41. Elliot, Catherine and Quinn, Frances (2011), Contract Law, Eighth Edition, England: Pearson.
42. Faraci, David (2014), "Erratum to: Do Property Rights Presuppose Scarcity?", Journal of Business Ethics, Vol 125, Springer.
43. Fetter, Frank, A. (1928), Economic Principles, New York: The Century Co.
44. Friedman, David (2018), "Law and Economics", In: The New Palgrave Dictionary of Economics, Third Edition, Palgrave Macmillan.
45. Griffin, Ronald C. (2006), Water Resource Economics: The Analysis of Scarcity, Policies, and Projects, USA: The MIT Press.
46. Hardin, Garrett (1968), "The Tragedy of the Commons", Science, Vol. 162. No. 3859, p. 1243-1248.
47. Heilman, R. (1932), "The Correlation Between the Sciences of Law and Economics", California Law Review, (20), p. 379-395.
48. Heyne, Pual (1993), "Efficiency", in: The Fortune Encyclopedia of Economics, Edited by: Henderson, David R., Warner Books.
49. Hohenthal, Johanna and Minoia, Paola (2017), "Social Aspects of Water Scarcity and Drought", in: Handbook of Drought and Water Scarcity: Environmental Impacts and Analysis of Drought and Water, Edited by: Eslamian, Saeid and Eslamian, Faezeh A., New York: Taylor & Francis Group.
50. Holmes, Oliver Wendell Jr. (2009), The Path of the Law, The Floating Press.
51. Homer-Dixon, Thomas F. (1999), Environmental, Scarcity and Violence, Princeton: Princeton University Press.
52. Hoppe, Hans-Hermann (2010), A Theory of Socialism and Capitalism: Economics, Politics and Ethics, Auburn: Ludwig von Mises Institute.
53. Isaac, Barry L. (2005), "Karl Polanyi", In: A Handbook of Economic Anthropology, Edited by: Carrier, James G., Bodmin: Edward Elgar Publishing.
54. Kahl, Colin H. (2006), States, Scarcity and Civil Strife in the Developing World, New Jersey: Princeton University Press.
55. Lehman, J. & Phelps, S. (2005), West`s Encyclopedia of American Law, Volume 8& Volume 6, 2nd Ed, THOMSON GALE.
56. Lord Robbins, L. (1932), An Essay on the Nature and Significance of Economics, London: Macmillan.
57. Mahoney, Dan (2002), "Ownership, Scarcity and Economic Decision Making", The Quarterly Journal of Austrian Economics, Vol. 5, NO. 1, p. 39-56.
58. Martin, Raymond (1999), "Loi économique et règle de droit", in: Recueil Dalloz.
59. Marx, Karl and Engels, Friedrich (2018), The Communist Manifesto, London: Vintage.
60. Mateer, Dirk and Coppock, Lee (2018), Principles of Economics, Second Edition, New York: W. W. Norton & Company, Inc.
61. Mathis, Klaus (2009), Efficiency Instead Justice? Searching for the Philosophical Foundations of the Economic Analysis of Law, Translated by: Shanonn, Deborah, Springer.
62. Mcconnell, Campbell R. and Brue, Stanley L. and Flynn, Sean M. (2018), Economics: Principles, Problems and Policies, Twenty – First Edition, New York: McGRAW – Hill Education.
63. Ogus, Anthony (2006), Costs and Cautionary Tales: Economic Insight for the Law, Hart Publishing.
64. Polanyi, Karl (1957), "The Economy as Instituted Process", In: Trade and Market in the Early Empires, Edited by: Polanyi, Karl; Arensberg, Conrad M. and Pearson, Harry W. USA: The Falcon`s Wing Press.
65. Posner, Richard A. (1986), Economic Analysis of Law, Third Edition, Wolters Kluwer.
66. Posner, Richard, A. (1987 A), "The Decline of Law as an Autonomous Discipline: 1962 – 1987", Harvard Law Review, Vol. 100, No. 4, p. 761-781.
67. Posner, Richard A. (1987 B), "The Law and Economics Movement", The American Economic Review, Vol 77, No 2, p. 1-13.
68. Posner, Richard A. (1998 A), "Bentham`s Influence on The Law and Economics Movement", Current Legal Problems, (5) 1, p. 425-439.
69. Posner, Richard A. (1998 B), Values and Consequences: An Introduction to Economic Analysis of Law, Coase – Sandor Institute for Law & Economics Working Paper, No. 53, University of Chicago Law School.
70. Richards, Paul (2009), Law of Contract, 9th edition, Pearson.
71. Salvatore, Dominick and Diulio, Eugene (2003), Principles of Economics, USA: McGraw-Hill.
72. Stone, R. (2003), Contract Law, Fifth Edition, London: Cavendish Publishing.
73. Taylor, Timothy (2014), Principles of Economics: Economics and the Economy, Third Edition, USA: Textbook Media.
74. Tebbit, Mark (2017), Philosophy of Law: An Introduction, Third Edition, New York: Routledge.
75. Treitel, G. H. (2015), The Law of Contract, Fourteenth Edition, UK:Sweet & Maxwell.
76. Waldron, Jeremy (1988), The Rights to Private Property, Oxford: Clarendon Press
77. Ward, Ian (1998), An Introduction to Critical Legal Theory, GB: Cavendish Publishing Limited.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 11، شماره 1
بهار و تابستان
فروردین 1399
صفحه 311-338

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار