تحول سیستم‌های حقوقی ثبت شرکت‌های تجاری بر مبنای حق دسترسی به اطلاعات

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد حقوق ثبت اسناد و املاک دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری

چکیده

سیستم ثبت شرکت‌ها در کامل‌ترین شکلِ خود دارای دو کارکرد «اداری» و «قراردادی» با صرف حداقل «هزینۀ اطلاعاتی» است. لیکن تحلیل مبانی تاریخی، حقوقی و اقتصادی سیستم‌های یادشده در دنیا نشان می‌دهد که این کارکردها به‌صورت تدریجی و مبتنی بر یک «فرایند تکاملی» در طی عبور از سه مرحلۀ «سیستم ثبتی مبتنی بر اطلاعات هویتی و ایجاد شخصیت حقوقی»، «توسعۀ قلمرو اطلاعات ذخیره‌شده از اطلاعات هویتی به اطلاعات اقتصادی» و «کاهش هزینۀ اطلاعاتی» توسعه یافته است. در سیستم ثبت شرکت‌های ایران نیز همانند دیگر سیستم‌های ثبتی این روند از آغاز عصر قانون‌گذاری تا به امروز سپری شده، لیکن عدم توجه به هریک از این تحولات در نظام ثبت شرکت‌های ایران به تبدیل نهاد ثبت شرکت‌های تجارتی به یک نهاد صرفاً تشریفاتی و بدون منطق منجر شده است که نه‌تنها اطلاعات دقیقی به ذی‌نفعان نمی‌دهد، بلکه تضمینی نسبت به صحت اطلاعات ثبت‌شده هم ارائه نمی‌کند. این مقاله با نگاهی تطبیقی به انواع «نظام‌های ثبت شرکت‌های تجارتی از منظر دسترسی به اطلاعات» در حوزۀ اروپای قاره‌ای و حقوق کامن‌لا و تحلیل مبانی حقوقی تحول سیستم ثبت شرکت‌ها به این نتیجه رسیده که سیستم ثبت شرکت‌های ایران از منظر قانونی همانند دیگر سیستم‌های ثبت شرکت‌ها در پی صرفه‌جویی در هزینۀ دسترسی به اطلاعات ثبت‌شده است و می‌توان با حل موانع اجرایی، این سیستم را همپای دیگر سیستم‌های مدرن احیا کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evolution of Legal Systems of Companies Registration based on Right to Access to the Information

نویسندگان [English]

  • Nasrin Tabatabai Hesari 1
  • Soroush Safizade 2
1 Assistant Professor, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 MA.in Law of registration of documents and real estates at University of Judicial Sciences & Adminstrative Services,Tehran, Iran
چکیده [English]

Nowadays, Companies Registration in different legal systems are considered as a developed organization which besides undertaking the registration of the company as the final stage of establishment (administrative dimension), has the responsibility of providing information symmetry with the internal and external stakeholders (contractual dimension) at minimum cost. Historical studies, however, have shown that Companies Registration did not initially carry out this advanced mission; rather, it developed and expanded its functions over the time through an evolutionary process and step by step after economic failures, and finally, it has reached today's efficient system. Accordingly, legal systems have experienced, over time, three types of business registration information systems:
a)administrative systems: After the failure of the Chartered Company system, multiple pressures by liberals, eventually, led to the liberalization of the establishment of the corporation, and by establishing companies registration organization in various legal systems, the founders were able to obtain a corporate registration certificate by providing identity information to the corporate registration system known as Reference Data. The mere founding role of business firms in the era of liberalism led to rising the Administrative systems of Companies Registration.
b)Supportive systems: In the era of liberalism, always both internal stakeholders (small shareholders and employees of the company) and external stakeholders (creditors and individuals seeking economic interaction with the company) have very weak position compared with controllers (managers) in terms of information symmetry. After World failure of  economic in1930 , in order to protect the interests of  stakeholders, the Companies Registration developed its roles on the basis of gradual process, to expose and provide a greater scope of information that are known as "financial-economic information”. This greater role that supports stake holders provides Supportive systems of Companies Registration.
c) Inexpensive systems: After the era of the "welfare state" in the age of "regulation," the discussion of "efficient interventions" of the government and the "cost reduction" arose. Thus, a system called the "Inexpensive system" emerged to reduce the contractual and administrative costs of collecting and accessing information.
Ignorance of "developments of roles of companies registration organization " in the Iranian legal system, has led to lack of understanding of the reasons for the interference of this organization in each of the information domains and as a result, it has caused a weak situation in the system of registration of  Iranian companies in terms of information provision, that in addition to failing to guarantee the establishment of a company, at the stage of entering into business contracts, it is unable to "reduce costs" and "create information symmetry" ,and for this reason, other Inter-organizational system that have a different function - such as the Codal system that is embedded for special information of stock market companies- have to bear the burden of this institution partly.
 The purpose of this paper, based on a comparative approach to the types of "Companies registration systems from the perspective of access to information" in the field of Continental Europe and Common Law and to analyze the legal foundations of corporate registration system evolution, is to show that, in the legal perspective, Iranian Companies Registration  like other corporate registration systems, is in the process of saving access to information in quantity and quality dimension; however, the executive barriers do not permit the implementation of the intended legislator system. Accordingly, it has finally been suggested that, in order to resolve executive problems and build appropriate capacity for the implementation of the regulator intended system, it may be possible, under existing regulations, to define the functions and competencies of the corporate registration body in the form of executive actions such as by-laws or directives and guidelines.

کلیدواژه‌ها [English]

  • registration law
  • reference data
  • economic data
  • Ministerial system
  • Supportive system
  • Inexpensive system
  1. الف) فارسی

    1. اسکینی،ربیعا (1394)، حقوق تجارت (شرکتهای تجاری)، ج 1 و 2، چ 20 و 22، تهران: انتشارات سمت.
    2. باقری، محمود (1385)، «اقتصاد مبتنی بر بازار و کاستیهای حقوق خصوصی»، مجلۀ پژوهش حقوق و سیاست، دورۀ 8، ش 19.
    3. پاسبان، محمدرضا (1384)، «بازبینی نظام بازرسی در شرکت‌های تجاری ایران: بررسی تطبیقی با حقوق انگلستان»، مجلۀ پژوهش حقوق و سیاست، دورۀ 7، ش 16.
    4. پاسبان، محمدرضا (1393)، حقوق شرکتهای تجاری، چ 9، تهران: انتشارات سمت.
    5. حسن‌زاده، بهرام (1397)، حقوق تحلیلی ثبت شرکتها (با نگاهی تخصصی و کاربردی ثبت انواع شرکتهای تجارتی، چ 3، تهران: انتشارات جنگل (جاودانه).
    6. راسخ، محمد و حسینی کرابی، مجتبی (1394)، «مفهوم رگولاسیون در قلمرو حقوق»، دوفصلنامۀ دانشنامۀ حقوق اقتصادی، دورۀ 22، ش 8.
    7. ستوده تهرانی، حسن (1392)، حقوق تجارت، ج 2، چ 24، تهران: انتشارات دادگستر.
    8. صفار، محمدجواد (1390)، شخصیت حقوقی، چ 1، تهران: انتشارات بهنامی.
    9. طباطبائی حصاری، نسرین (1393)، «وصف تجریدی نظام ثبت املاک بر مبنای تئوری اعتماد عمومی»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 5، ش 2.
    10. طباطبائی حصاری، نسرین (1396)، نقش و کارکرد سازمان ثبت اسناد و املاک و اختیارات آن، چ 1، تهران: انتشارات جنگل (جاودانه).
    11. طباطبائی حصاری، نسرین و زمانی، محمود (1397)، «کارکرد ثبت شرکتهای تجاری در ایجاد اعتماد و امنیت قراردادی»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، دورۀ 21، ش 82.
    12. طوسی، عباس (1393)، تحلیل اقتصادی حقوق شرکتها، چ1، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
    13. عیسایی تفرشی، محمد و یحیی‌پور، جمشید (1392)، «تئوری ذینفعان با رویکرد مقررات شرکتهای سهامی ایران»، فصلنامۀ بورس اوراق بهادار، دورۀ 6، ش 23.
    14. فرهانیان، سید محمدجواد (1394)، «بررسی نظام‌های نظارتی در بازارهای مالی»، مجلۀ اقتصادی، دورۀ 15، ش 9 و10.
    15. قاسمی، محسن (1388)، شکل‌گرایی در حقوق مدنی، چ 1، تهران: انتشارات میزان.
    16. کاویانی، کوروش (1395)، حقوق شرکتهای تجارتی، چ 5، تهران: انتشارات میزان.
    17. کوتر، رابرت و یولن، تامس (1392)، حقوق و اقتصاد، مترجم: یدالله دادگر و حامده اخوان هزاوه، چ 8 تهران: انتشارات پژوهشکدۀ اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و انتشارات نور علم.
    18. وحیدی، فریده (1395)، رژیم حقوقی حاکم بر ثبت شرکتهای تجاری، چ 1، تهران: انتشارات میزان.
    19. یحیی‌پور، جمشید (1390)، نظام حاکمیت (راهبردی) شرکتی شرکتهای سهامی در ایران (مطالعۀ تطبیقی با حقوق انگلستان و امریکا)، پایان‌نامۀ برای أخذ مدرک دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران.
    20. قانون تجارت مصوب 4-1303
    21. قانون تجارت مصوب 1311.
    22. لایحۀ قانونی شرکت‌های سهامی مصوب 1347.
    23. قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386.
    24. قانون برنامۀ پنج‌سالۀ پنجم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران (1394ـ1390) مصوب 1389.
    25. قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب 1390.
    26. نظامنامۀ اجرای قانون ثبت شرکت‌ها مصوب 1310.
    27. آئین‌نامۀ ثبت شرکت‌ها مصوب 1340.
    28. آئین‌نامۀ اصلاحی ثبت شرکت‌ها مصوب 1386.

    ب) انگلیسی

    1. Carrol, Archie. B (1991),"The Pyramid of corporate social responsibility:Toward the moral management of organizational stakeholders",Business Horizons, Volume 34, Issue 4,pp.39-48, available online: <https://www.researchgate.net/publication/4883660_The_Pyramid_of_Corporate_Social_Responsibility_Toward_the_Moral_Management_of_Organizational_Stakeholders >
    2. Colombo, Ronald.J (2010), "The Role of Trust in Financial Regulation",Villanova Law Review, Volume 55, Issue 3,p.577-602,available online: <https://digitalcommons.law.villanova.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1046&context=vlr >
    3. Chan, Ka Kei; Milne, Alistair (2013),"The Global Legal Entity Identifier System: Will It Deliver?" , SSRN Electronic Journal,p.1-56, Available online: <https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2325889 >
    4. Company Formation, May 2009, available online:

    <https://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20120822084136/http://www.companieshouse.gov.uk/about/pdf/gbf1.pdf >,last accessed on 05/05/2020

    1. Harris, Ron (2004), Industrializing English law Enterpreneurship & BusinessOrganozation, 1720-1844, 2nd published Cambridge:Cambridge University Press
    2. Information on the Common Register Portal of the States in Germany, April 2010,available online:<www.handelsregister.de/rp_web/div/info-lang/en-GB.pdf>, last accessed on 15/05/2019
    3. Kessler, William.C. (1938),"The German Corporate law of 1937", American Economic Association , Vol. 28, No. 4, p.653-662 available online: <https://www.jstor.org/stable/1806301?seq=1#page_scan_tab_contents >
    4. Kuntz, Thilo (2017), "German ate law in 20th century" ,SSRN Electronic Journal, p.1-42 available online: <https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2930974>
    5. Maltby, Josephine (1998), "UK joint stock companies legislation 1844-1900: accounting publicity and mercantile caution", Accounting History, Vol 3, No 1, p.9-32, available online: <https://www.researchgate.net/publication/247780793_UK_joint_stock_companies_legislation_1844-1900_accounting_publicity_and_mercantile_caution >
    6. McQueen, Rob (2009), A social history of company law Great Britain & the Australian Colonies 1854-1920,1st published,Farnham and Burlington:Ashgate Publishing Limited and Ashgate publishing Company.
    7. Nietsch, Michael (2005), Corporate Governance and Company Law Reform:A German Perspective,Corporate Governance: An International Review,Vol. 13, No. 3, p. 368-376
    8. Muchlinski, Peter (2013), "The development of German Corporate law until 1990",German Law Journal, Vol.14, No.02, p.339-379 available online: <https://core.ac.uk/download/pdf/42549378.pdf>
    9. Powell,Linda F; Montoya, Mark; Shuvalov, Elena (2011), "Legal Entity Identifier: What Else Do You Need to Know?" , Finance and Economics Discussion Series, No. 2011-31, p.1-17, available online:<https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1956664>
    10. Raiser, Thomas (1988), "The theory of Enterprise law in the Federal Republic of Germany, American Society of Comparative law" , Vol. 36, No. 1, p.111-129,available online: <https://www.jstor.org/stable/840186?seq=1#page_scan_tab_contents >
    11. Register for Corporation Tax, April 2016, available online:< https://www.gov.uk/limited-company-formation/set-up-your-company-for-corporation-tax>, last accessed on 02/03/2019
    12. Sealy,Len; Worthington, Sarah (2013), Cases & Materials in Company law,10th edition, Oxford:Oxford University Press
    13. The Editors of Encyclopedia Britanica, Chartered Company, july 1998, available online:< https://www.britannica.com/topic/chartered-company >, last accessed on 10/07/2019
    14. Allgemeines Deutsches Handelsgesetzbuch or ADHGB 1870 (Germany)
    15. Directive 2009/101/EC of 16 September 2009 (EU), available online:< https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2009:258:0011:0019:EN:PDF >
    16. First Council Directive of 9 March 1968 (EU), available online:< https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:31968L0151&from=en>