تشریک اطلاعات اعتباری در ایران با نظر به شاخص انجام کسب و کار بانک جهانی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

امروزه بیشتر کشورهای جهان بهبود فضای کسب و کار و رفع موانع برای فعالیت بخش خصوصی را به‌عنوان یکی از راهبردهای توسعۀ اقتصادی خویش برگزیده‌اند؛ رویکردی که راه را بر جذب سرمایه‌گذاری و افزایش اشتغال نیروهای انسانی نیز هموار خواهد کرد. بر این اساس، بانک جهانی با ارائۀ شاخص‌هایی بهبود فضای کسب و کار در کشورها را می‌سنجد که شاخص أخذ اعتبار یکی از سرآمدترین این شاخص‌هاست. چه اینکه اعتبار یکی از اساسی‌ترین منابع تأمین مالی فعالیت‌های اقتصادی است. اعطای اعتبار نیز همچون سایر انواع فعالیت‌های اقتصادی نیازمند اطلاعات است. اطلاعات ارزشمندی که تنها از به‌هم پیوستن منابع اطلاعاتی و از طریق واسطه‌های تشریک اطلاعات اعتباری (شرکت‌های اعتبارسنجی) دست‌یافتنی خواهد بود. تشریک اطلاعات اعتباری در قالب شرکت‌های سنجش اعتبا، در کشور ما امری نوپا و با سابقۀ قانونی نه‌چندان دیرینه است. اگرچه جایگاه حقوقی چنین نهادهایی مستلزم تعیین از جانب قانون است، مراتب مربوط به آن در قالب آئین‌نامه‌ای با عنوان آئین‌نامۀ نظام سنجش اعتبار تبیین شده است؛ حال آنکه به‌نظر می‌رسد بهبود رتبۀ فضای کسب و کار ایران و توسعۀ اقتصادی مستلزم ایجاد بسترهای نهادی و اقتصادی و به‌خصوص قانون پیرامون شرکت‌های سنجش اعتبار است. اهمیت و بداعت موضوع و همچنین نوباو‌گی آئین‌نامۀ نظام سنجش اعتبار، تدقیق و تحلیل اهل فن را می‌طلبد. امید که این نوشتار بارقه‌ای در این خصوص باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sharing Credit Information in Iran with Regard to the World Bank Doing Business Indicator

نویسندگان [English]

  • Mansour Amini 1
  • Diba Jafari 2
1 Associate Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran , Iran
2 PhD Student of Private Law. Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Nowadays, most countries worldwide have chosen the improvement of their business environment and removing barriers to private sector’s activity as one of their economic development strategies; such approach clearly paves the way toward attracting investment and boosting employment. Accordingly, the World Bank measures the improvement of the business environment in countries with the aid of some indicators, among which getting credit is of utmost importance. It is obvious that credit is one of the most fundamental sources of financing economic activities. Iran's rank in this index in 2020 was 127th out of 190 with a score of 58.5. This rating was based on the average rank of countries in the business elements. In the Business Report for 2019, Iran was ranked 128th with a score of 56/98
Giving credit, like other types of economic activities, needs valuable information which can principally be achieved by joining information sources and by using the intermediaries of credit information sharing (credit rating agencies). Credit information sharing in the form of credit rating agencies is relatively a newborn legal issue in Iran and its legal history is not so week. Although, the legal status of such agencies needs to be preferably determined by the statue, currently a bylaw, the so called Credit Rating Regime Bylaw, discusses its relevant issues. However, it seems that the improvement of the Iran's business environment ranking and economic development necessitates to establish the institutional, economic, and more importantly legal framework of such credit rating agencies. The importance and novelty of this subject matter as well as its relevant recently issued bylaw requires its research and scrutiny by the experts.
It should be noted that in Iran, unlike in many developed countries, the sharing of commercial credit information was limited to communications between banks and some insurance companies, and it is not too late to establish a database for collecting credit data and credit rating companies.
Indeed from 2007 In some laws a few articles have been devoted to the point. “The law on Comforting Banking Facilities and Reducing Project Costs and Accelerating Implementation of Production Plans and Increasing Banking Resources and Banking Efficiency” was initiated in this regards.
Credit ratings largely depend on the administrative arrangements of the countries as well as their laws and regulations. As we know, Iran has not had much experience in sharing credit information except for limited actions of banks and insurance companies prior to 2007 and the adoption of the bylaws. Based on this, the rating obtained by the depth of credit information indicator was zero until the 2010 report, which reached 4.5 by the launch and operation of Iran Credit Rating Consulting Company. The activity of the company along with the launch of the Electronic Portal of Corporate Registration and the Judiciary Electronic System has improved the ranking of Iran's Doing  Business in 2011.
The depth of credit information measures the rules and practices that affect coverage, scope and access to information available through the credit bureau or institution, the amount of credit bureau coverage or credit rating company and the number of natural and legal entities listed in the credit registry.
It is Notable that the credit costs are one of the most important costs that can be considered as one of the fundamental issues of the Iranian economy and sharing information leads to asymmetric information reduction and, consequently, to a reduction in the cost of screening applicants and consequently the cost of obtaining credit which could improve business environment.
  Since laws and regulations are important business contexts and there is a particular focus on the World Bank's indicator, the present article examines the regulations governing credit ratings in Iran and conclude that the Recent bylaw- if it is implemented correctly- can lead to the improvement of Iran's rank in the coming years.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Credit Rating Regime Bylaw
  • Credit Information Sharing
  • Credit Rating Agencies
  • Information Asymmetry
  • Doing Business
  1. الف) فارسی

    1. احمدپور، احمد و رسائیان، امیر (بهار 1386)، «اثر عدم تقارن اطلاعات بر اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش اوراق بهادار»، مجلۀ دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش 17.
    2. احمدوند، محمدرحیم و سالاری، ابوذر (مهر و آبان 1394)، «بررسی و مقایسۀ تجارب بهبود شاخص أخذ اعتبار در کشورهای موردنظر سند چشم‌انداز، کشورهای حوزۀ منا و ایران»، مجلۀ اقتصادی، سال پانزدهم، ش 7 و 8..
    3. اظهر، سیده ارمغان (بهار 1396)، «زیر‌ساختهای حقوقی مناسب جهت توانمندسازی کسب و کارهای خرد و متوسط»، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دورۀ 3، ش 1.
    4. امجدی، کاظم و شافعی، احسان (تابستان 1396)، «تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شاخص‌های بهبود فضای کسب و کار کشورها (مکانیزمی جهت ارتقای بهره‌وری)»، مدیریت بهره‌وری، ش 41.
    5. اﻣﯿﺪ ﺍﺧﮕﺮ، ﻣﺤﻤﺪ و ﺷﺎﻧﻈﺮﯼ، ﻧﺴﺮﯾﻦ (تابستان 1394)، «ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺭﺍﺑﻄۀ ﺑﯿﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮔﺰﺍﺭﺷﮕﺮﯼ ﻣﺎﻟﯽ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺗﺤﺖ ﺷﺮﺍﯾﻂ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺭﯾﺴﮑﯽ ﻭ ﻋﻼﻗۀ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‌ﮔﺬﺍﺭﺍﻥ»، ﺩﺍﻧﺶ ﺣﺴﺎﺑﺪﺍﺭﯼ ﻣﺎﻟﯽ، ﺳﺎﻝ ﺩﻭﻡ، ش 2.
    6. بانک جهانی و شرکت تأمین مالی بین‌المللی (1386)، فضای کسب وکار در سال 2006، مترجم: جعفر خیرخواهان، چ 1، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    7. جلالی، مریم؛ الشریف، محمدمهدی؛ فصیحی‌زاده، علیرضا؛ جلالی، محمود (پاییز و زمستان 1396)، «بررسی تطبیقی وقوع اشتباه انسانی یا خطای فنی در پرداختهای مبتنی بر کارت بدهی در حقوق ایران و امریکا»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 8، ش 2.
    8. جلیلی، محمد (1387)، نظام جامع سنجش اعتبار، چ 1، تهران: انتشارات ترمه
    9. جمعه‌زاده بهابادی، خلیل و ملکی، مصطفی (زمستان 1396)، «تحلیل جنبه‌های حقوقی مؤسسات گزارش اعتبار در ایران»، تحقیقات حقوقی آزاد، ش 38.
    10. حسین‌زاده بحرینی، محمدحسین؛ فلاحی، محمدعلی؛ عرفانی جهانشاهی، فاطمه (بهار و تابستان 1391)، «تأثیر مقررات کسب و کار بر رشد اقتصادی»، مجلۀ اقتصاد و توسعۀ منطقه‌ای، سال نوزدهم، ش 3.
    11. حیدری سورشجانی، مهرناز و محمدی، پرستو (تابستان 1394)، «عدم تقارن اطلاعاتی در سرمایه‌گذاری خطرپذیر: تأملی در چارچوب عقد شرکت و مضاربه»، اقتصاد اسلامی، ش 58.
    12. خضری، محمد (1389)، «دورنمای محیط کسب و کار در لایحۀ برنامۀ پنجم توسعۀ کشور»، مطالعات راهبردی، دورۀ 13، ش 48.
    13. زارعی، ژاله (شهریور 1396)، «ارزیابی فضای کسب و کار در کشور»، تازه‌های اقتصاد، ش 151.
    14. شکوهی، مجید (1392)، «نگاهی به وضعیت مراکز اعتبارسنجی در اروپا»، مجلۀ بانکداری الکترونیک، سال پنجم، ش 41.
    15. شهبازی غیاثی، موسی (1393)، راهکارهای بهبود رتبۀ ایران در گزارش انجام کسب و کار بانک جهانی- نماگر دریافت اعتبار، مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی.
    16. طباطبایی‌نژاد، سید محمد؛ باقری، محمود؛ فرخانی، هدایت (بهار 1396)، «عدم تقارن اطلاعات در حقوق بانکی (مطالعۀ موردی: تسهیلات سندیکایی)»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، سال چهل و هفتم، ش 1.
    17. طیب‌نیا، علی و قربانی، پوریا (تابستان 1391)، «تحلیل و آزمون نقش قانون و تشریک اطلاعات اعتباری در توسعۀ مالی»، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، ش 62.
    18. طیبی، سید کمیل و عباسلو، یاسر (تابستان و پاییز 1388)، «اعتبارات بانکی و سایر تعیین‌کننده‌های اقتصادی فضای کسب و کار در ایران»، پژوهش‌های پولی و بانکی، ش 1.
    19. فلاح‌زاده، علی‌محمد؛ ابراهیمی، محمود؛ افشار، سجاد (بهار و تابستان 1395)، «اعتبارسنجی اقتصادی از منظر حقوق عمومی»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 73 و 74.
    20. قدمی، مریم (بهار 1397)، «نقش ثبت در بهبود فضای کسب و کار»، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دورۀ 4، ش 1/2.
    21. کرمی، سکینه (پاییز و زمستان 1395)، «نابرابری قدرت چانه‌زنی به‌عنوان مبنایی برای کنترل قرارداد، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 7، ش 2.
    22. کیومرثی، مسعود (پاییز 1388)، «چالش‌های نظام بانکی: وضعیت شاخص دسترسی به اعتبار و مسئولیت‌های ما»، تازه‌های اقتصاد، ش 125.
    23. کیومرثی، مسعود (1389)، «بهبود بیست پله‌ای شاخص أخذ اعتبار در مجموعه شاخص‌های کسب و کار»، تازه‌های اقتصاد، ش 129.
    24. نخعی ، فریبا؛ خشنودی عبدالله؛ دشتیان، مجید (زمستان 1394)، «ارزیابی تأثیر بهبود کیفیت مقررات کار، اعتبار و کسب و کار بر رشد اقتصادی (مطالعۀ تعدادی از کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته با تأکید بر ایران)»، فصلنامۀ سیاستگذاری پیشرفت اقتصادی، ش 9.
    25. نصیری اقدم، علی؛ حسینی، محمدرضا؛ قودجانی، اصلان (1392)، مبانی اقتصادی و حقوقی سنجش اعتبار، چ 1، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    26. نصیری اقدم، علی و مرتضوی‌فر، زینب (بهار 1396)، «دلالت اقتصاد نهادی برای بهبود محیط کسب و کار»، پژوهشنامۀ اقتصادی، ش 64.
    27. هاشمی، عباس و صادقی، محسن (بهار 1390)، «رابطۀ عدم تقارن اطلاعاتی و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های سرمایه‌ای»، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، ش 9.
    28. یعقوبی، علی (تابستان 1392)، «اقتصاد اطلاعات و نقش آن در اقتصاد جهانی»، رسانه، ش 91.
    29. یوسفی صادقلو، احمد و دانشجو، حامد (پاییز 1395)، «چالشها و کاستی‌های مبارزه با پولشویی در حقوق ایران»، تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، ش 29.

    ب) انگلیسی

    1. Asongu, Simplice A; Odhiambo, Nicholas M. (2018), "Information Asymmetry, Financialisation and Financial Access", African Governance and Development Institute ,January, available at :

    https://www.researchgate.net/publication/325216513_Information_Asymmetry_Financialisation_and_Financial_Access, last  visited:2020/2/3

    1. Baker, Tom (2003), "Containing the Promise of Insurance: Adverse Selection and Risk Classification", University of Connecticut School of Law Articles and Working Papers. Paper 3.
    2. Berrndt, antje and Gupta, anurag (2009), Moral Hazard and Adverse Selection in theOriginate-to-Distribute Model of Bank Credit, Journal of Monetary Economics, Volume 56, Issue 5, July, p. 725-743
    3. Berger, Andrea; Barrera, Marisa; Klien, Joyce (2003), Credit Scoring and Microenterprise lenders, Washangton DC: Microenterprise Fund for Innovation, Effectiveness, Learning and Dissemination The Aspen Institute One Dupont Circle
    4. Calomiris, Charles; Larrain, Mauricio; Liberti, José; Sturgess, Jason (2017), "How Collateral Laws Shape Lending and Sectoral Activity". Journal of Financial Economics123 (1), p. 163–188.
    5. Clarkson, Gavin (2008), "Wall Street Indians: Information Asymmetry and Barriers to Tribal Capital Market Access", 12 Lewis & Clark L. Rew943
    6. Eifert, Benjamin P. (2009), "Do Regulatory Reforms Stimulate Investment and Growth?", Center for Global Development Working Paper 159, January
    7. Elkhoury, Marwan (2008), "Credit Rating Agencies And Their Political Impact on Developing Countries", January, UNCTAD/OSG/DP/2008/1
    8. Ferretti, Federico (2008), The Law and Consumer Credit Information in the European Community, London: Cavendish
    9. Hanusch, Marek (2012),"The Doing Business Indicators, Economic Growth and Regulatory Reform Policy ", World Bank Research Paper No. 6176
    10. Hirofumi, UCHIDA; Iichiro, UESUGI; Hiromichi, IWAKI (2017), "Adverse Selection versus Moral Hazard in Financial Contracting: Evidence from collateralized and non-collateralized loans Institute of Economy", Trade and Industry Discussion Paper Series 17-E-058 March, available at: https://ideas.repec.org/p/eti/dpaper/17058.html, last visited 2020/2/3
    11. Li, Shuai; Yanga, Yang; Zongfanga, Zhou ( 2014), "Research on Impact of Moral Hazard on Individual Credit Risk", Procedia Computer Science, Vol. 31, p. 577–586
    12. Lin, Devin S. (2018), Regulating Information Asymmetry in Residential Real Estate Market, New York: Routledg
    13. Olegario, Rowena (2006), A Culture of Credit: embedding trust and transparency in American business, London: Harvard University Press
    14. Olegario, Rowena(2001), "Credit reporting agency: Their Historical Roots,Current Status, and Role in Market Development", University of Michigan, Business School, no. 1
    15. Pei, Zhi, Yan, Ruiliang (2019), "Cooperative behavior and information sharing in the e-commerce age", Industrial Marketing Management, Volume 76, January, p. 12-2
    16. Samuelson, Pamela (2000), "Privacy as Intellectual Property?" Stanford Law Review, 52(5)
    17. Wen, Jian; Chen, K.C.; Wu, Lifan (2015), "Empirical Study of Adverse Selection and Moral Hazard in the Property and Liability Reinsurance Market", Journal of Finance and Accountancy, Vol. 19, March, p. 1-22
    18. World Bank (2020), Doing Business 2020, Available at https://www.doingbusiness.org/en/reports/global-reports/doing-business-2020 last visited: 2020/2/1
    19. World Bank (2019), Doing Business 2019, Available at: https://www.doingbusiness.org/en/reports/global-reports/doing-business-2019, last visited:2020/2/1
    20. World Bank (2020), Economy Profile Iran- Islamic Rep. Doing Business 2020, available at: https://www.doingbusiness.org/content/dam/doingBusiness/country/i/iran/IRN.pdf, last visited: 2020/1/25
    21. World Bank (2011), Doing Business 2011, Available at: https://www.doingbusiness.org/content/dam/doingBusiness/media/Annual-Reports/English/DB11-FullReport.pdf, last visited: 2020/2/7