بررسی خسارت نفع‌محور ناشی از نقض قرارداد در کامن‌لا و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

نقض تعهدات قراردادی و خسارت‌های ناشی از آن، یکی از عمده‌ترین مباحث در حوزۀ حقوق قراردادها است. این نقض می‌تواند به صورت‌های مختلفی مانند عدم اجرای تعهد، تأخیر در اجرای تعهد، و تسلیم کالای معیوب پدید آید. در نظام کامن‌لا شیوه‌های مختلفی برای مقابله با نقض قرارداد معرفی شده که مهم‌ترین آن‌ها پرداخت خسارت است. خسارت در یک تقسیم‌بندی کلی به دو دستة خسارت نفع‌محور و زیان‌محور تقسیم می‌شود. اصلی‌ترین نوع خسارت ناشی از نقض قرارداد، خسارت انتظار و اعتماد است که در دستة زیان‌محور قرار می‌گیرد و هدف آن جبران زیان خواهان است. اما خسارت نفع‌محور به منافع خوانده که از نقض تعهد به‌دست آورده توجه دارد، نه به زیانی که خواهان در نتیجة نقض متحمل شده، و هدف آن محروم کردن خوانده از منافع یادشده است. مقالة حاضر در صدد معرفی این نوع خسارت در نظام کامن‌لا و بررسی مختصر وضعیت آن در حقوق ایران است. در بحث اخیر خواهیم دید که این نوع خسارت در قلمرو محدود و تاجایی که بتوان برای طرف غیرناقض ملکیتی نسبت به نفعِ رسیده به طرف ناقض درنظر گرفت، قابل‌پذیرش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Gain-Based Damages for Breach of Contract in Common Law and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Esmail Nematollahi 1
  • Maryam Sadat Seyyed Ali Routeh 2
1 Associate Professor, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran
2 Phd. Student of Private Law, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

Breach of contract and damages for it are among the main discussions in the law of contracts. The breach might occur in several ways such as non-performance of contract, delay in performance and delivery of defective goods. Common law system has developed different remedies to face with the breach, the most important one of them is damages. In a general division, damages are divided into two groups: loss-based damages and gain-based damages. The most important kind of damages for breach of contract are expectation and reliance damages which fall within the loss-based damages group and seek to compensate the plaintiff. Gain-based damages, however, aimed at the benefits received by the defendant from his breach and not at the loss suffered by the plaintiff as a result of the breach, and are designed to deprive the defendant of those benefits. 
The article tries to introduce this remedy in Common Law system and to give a brief account of its position in Iranian law. The distinguishing feature of gain-based damages is that it does not pay attention to the plaintiff´s loss and whether the interest or value of the plaintiff asset has been transferred to the defendant assets, but to the profits that violator of the contract has received from his wrongful behavior.
Different bases have been mentioned for this damages but the best and most important of them is deterrence. It means that this damages prevents a defendant from profiting from doing wrong and ensures that both the defendant and the others who might be in a similar position are deterred from committing that type of wrong behavior  where profit might be a motive or encouragement.
There are two methods for measuring this kind of damages: objective measure and subjective measure. The former pays attention to the objective value of the profit received by the defendant. According to the latter measure, the defendant must disgorge the actual profits he has received through the breach of contract.
There are limitations and conditions such as factual causation, legal causation and foreseeability for demanding gain-based remedy. Especially remote profits cannot be demandable and "but for" test normally applied in this regard.
The study shows that this kind of damage is acceptable in a narrow scope in Iranian law and to such an extent that it is inconsistent with the proprietary right of the innocent party.

کلیدواژه‌ها [English]

  • breach of contract
  • contractual liability
  • compensatory damages
  • gain-based damages
  • loss-based damages
1. فارسی
1. امامى، سید حسن (1389)، حقوق مدنى، چ 30، تهران: انتشارات اسلامیه.
2. حکیم، سید محسن (1416ق)، مستمسک العروة الوثقی، ج12، چ 1، قم: مؤسسة دار التفسیر.
3. صادقی ‌مقدم، محمدحسن و نوری یوشانلوئی، جعفر (1390)، «تحول مسئولیت مدنی در حقوق ایران و فرانسه با تأکید بر شناسائی خسارات غیرترمیمی»، فصلنامۀ حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 41، ش 4.
4. شهیدی، مهدی (1382)، حقوق مدنی 6، چ 1، تهران: مجد.
5. شهیدی، مهدی (1383)، آثار قراردادها و تعهدات، ج 3، چ 2، تهران: مجد.
6. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1419ق)‌، العروة الوثقى، چ 1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
7. کاتوزیان، ناصر (1374)، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، چ 3، تهران، شرکت انتشار، چاپ سوم.
8. کاتوزیان، ناصر (1383)، قواعد عمومی قراردادها، ج 4، چ 4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
9. کاتوزیان، ناصر (1387)، حقوق مدنی ـ عقود معین، ج 1، چ 10، تهران: شرکت سهامی انتشار.
10. کاتوزیان، ناصر (1394)، مسئولیت مدنی، ج 2، مسئولیت‌های خاص و مختط، تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران
11. نعمت‌اللهی، اسماعیل (1395)، «بررسی خسارت انتظار ناشی از نقض قرارداد در کامن لا و حقوق ایران»، فصلنامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال سوم، ش 3.
12. همدانى، آقارضا (1420ق)، حاشیة کتاب المکاسب‌، چ 1، ‌قم.
 
2. خارجی
13. Amendola, Francis C. et al., 69A American Jurisprudence(2d ed.) Securities Regulation—Federal, § 1616
14. American Law Institute, Restatement (Second) of Contracts
15. Caggiano, Ilaria Amelia (2016), "Disgorgement, Compensation and Restitution: A comparative approach",  Global Jurist, 16 (2), 1-24
16. Clapton, Mysty S. (2008), "Gain-based Remedies for Knowing Assistance" , Alter law Reviw, 989-1015
17. Cunnington, Ralph (2008), "the Assessment of Gain-Based Damages for Breach of Contract", the modern law limited, 71(4), 559-586
18. Edelman, James (2002), Gain-Based Damages, Oxford-Portland Oregon
19. Eisenberg, Melvin A. (2006), "The Disgorgement Interest in Contract Law", Michigan Law Review, Vol. 105, Iss. 3, 559-602
20. Garner, Bryan A. (2009), Black's Law Dictionary, Thomson Reuters
21. Hayward, Kelsey A. (2017), "Disgorgement of Defendant's Gains from ‘Opportunistic’ Breach of Contract: Its Fit in Rhode Island," Roger Williams University Law Review: Vol. 22, Iss. 3, Article 3, 614-639
22. Hondius, Ewoud & Andre Janseen (2015), Disgorgement of Profit: Gain-Based Remedies through the World, vol. 8, Springer
23. McCamus, John D. (2003), "Disgorgement for Breach of Contract", Loyal of Angeles law Review ,vol. 36, 943-974
24. Mckendrick, Ewan (2012), Contract Law; Text, Cases, and Materials, 5th ed., Oxford University Press
25. Treitel, G. H. (2003), The Law of Contract, Sweet & Maxwell, 11th Ed.
26. Weinrib, Ernest J. (2003), Punishment and Disgorgement as Contract Remedies, Chicago-Kent Law Review, Vol. 78, Iss. 55, 55-103