خشونت خانگی علیه زنان؛ مطالعۀ تطبیقی سنت زن‌برادرستانی و خواهرزن‌ستانی از منظر حقوق و فرهنگ

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد ایران‏شناسی، فرهنگ و آداب و رسوم، دانشگاه گیلان

چکیده

خشونت خانگی علیه زنان از مهم‏ترین خشونت‏هاست. خشونت‏دیدگی عواملی گوناگون دارد، ولی گاه طی فرایندی در بستر فرهنگی شکل می‏گیرد. برای نمونه، برخی رفتارها که بر ‏پایۀ معیارهای حقوقی و جرم‏شناختی خشونت‏آمیزند، در بستر فرهنگی، بهنجارند. پرسش اصلی این مقاله با تکیه بر عامل فرهنگ این است که از دیدگاه حقوقی، آیا بهنجار شمرده شدنِ رفتاری خشونت‏آمیز در فرهنگی خاص، وصف خشونت را زایل می‏کند؟ به این منظور در مطالعه‏ای کیفی با روش نمونه‏پژوهی، الگوهای ازدواج زن‏برادر ستانی و خواهرزن‏ ستانی در گیلان تحلیل شد. یافته‏ها نشان دادند این الگوهای ازدواج که از طرف اعضای جامعة محلی بهنجار محسوب می‏شوند، زنان را با آسیب‏هایی مواجه می‏کنند. بنابراین، جز در مواردی که طرفین بر ‏اساس رضایت واقعی و مبتنی بر تصمیمی آزادانه ازدواج می‏کنند، بر ‏پایۀ دو معیار اجبار و ضرر، سنت فرهنگی یادشده می‏تواند از نظر حقوقی مصداق خشونت باشد. در این شرایط مؤثرترین راهکار برای رفع خشونت، تغییر الگوهایی فرهنگی است که دیگر کارکرد لازم را در جامعه ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Domestic Violence against Women: A Comparative Study of Levirat and Sororat from the Perspective of Law and Culture

نویسندگان [English]

  • Jamshid Gholamloo 1
  • Sahere Sokouti Aliabadi 2
1 Assistant Professor, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 M.A in Iranology and Culture, Guilan University, Guilan, Iran
چکیده [English]

Violence is not just a legal concept, it is also a social and psychological concept that sometimes needs to be analyzed in a multi-disciplinary approach for a deeper understanding. Various social, political, and economic factors are responsible for the violence, but in some cases the violence is purely cultural. Violence against women has several types that most notably is domestic violence. Previous studies have shown that violence against women is not only influenced by individual (biological and psychological) factors, but sometimes by the cultural context. In fact, culture, which by its nature should facilitate the problems of (women) life, sometimes becomes a cause of harm or problems. For example, some behaviors that are considered violent according to legal and criminological criteria, are normal in the cultural context, and women and local society members have also accepted them as a norm. In this article, domestic violence against women was analyzed based on the factor of culture. The main question is “Does the normalization of violent behavior in a particular culture, remove the legal and criminological character of violence?” To answer this question, in a qualitative study with a case study method, the marriage patterns of the Levirat and Sororat in Guilan were analyzed. The findings showed that this pattern of marriage, which has cultural support and is commonplace by the family and members of the local community, imposes multiple harm to women. Therefore, from a legal point of view, such a cultural tradition can be an example of violence, except in cases where the parties are factual free to marry. According to the experiences of the samples, those patterns of marriage legally and criminologically are considered as a violence. Violence is not a subjective matter. Violence is violence, even if it be considered normal in the cultural context of a community. It seems when violence is created and supported in the context of culture, the most effective solution to it is to change cultural patterns that no longer have the necessary function in society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Domestic Violence
  • Culture
  • Women’s rights
  • Levirat
  • Sororat

مراجع

1.فارسی
1. اباذری، یوسفعلی (بهار و تابستان 1381)، «نوربرت الیاس و فرایند متمدن شدن»، نامۀ علوم اجتماعی، ش 19.
2. استونز، راب (1383)، متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، مترجم: مهرداد میردامادی، چ 3، تهران: نشر مرکز.
3. آقایی، سارا (1397)، تحلیل جرم در جرم‏شناسی فرهنگی، چ 1، تهران: بنیاد حقوق میزان.
4. بابازاده، زهرا (1396)، خشونت جنسی خانگی در نظام حقوقی ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس.
5. بابایی فرد، اسداله (پاییز و زمستان 1395)، «مطالعۀ جامعه‌شناختی حقوق فراملی، جهانی شدن و همبستگی جهانی»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 7، ش 2.
6. بیتس، دانیل و فرد پلاگ (1375)، انسان‏شناسی فرهنگی، مترجم: محسن ثلاثی، چ 1، تهران: انتشارات علمی.
7. پامـلا، ابـوت و کلر، واﻻس (1380)، جامعـه‌شناسـی زنـان، مترجم: منیـژه نجـم عراقی، تهران: نشر نی.
8. جلائی‌پور، حمیدرضا و محمدی، جمال (1387)، نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی، چ 1، تهران، نشر نی.
9. دورکیم، امیل (1387)، دربارة تقسیم کار اجتماعی، مترجم: باقر پرهام، چ 1، تهران: نشر مرکز.
10. زنگنه، محمد و احمدی، حبیب (1386)، بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر در خشونت شوهران بر ضد زنان خانواده، مجموعۀ مقالات اولین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی ایران خرداد 1381، ج 3، چ 2.
11. ﺳﺎﻻﺭﻱ‏ﻓﺮ، ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ (١٣٨٨)، «ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻋﻠﻞ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ‌ﻫﺎﻱ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺧﺎﻧﮕﻲ»، ﺩﻭﻓﺼﻠﻨﺎﻣۀ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ‌ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ، ﺳﺎﻝ ﺳﻮﻡ، ش 4.
12. سهراب‌زاده، مهران (1389)، فرهنگ‌نامۀ آسیب‌های اجتماعی، چ 1، تهران: جامعه‌شناسان.
13. شربتیان، محمدحسن و طوافی، پویا (پاییز و زمستان 1394)، «تحلیل جامعه‌شناختی خشونت خانگی علیه زنان و عوامل مؤثر بر آن»، پژوهش‌های انتظامی‌- اجتماعی زنان و خانواده، دورۀ 3 ش 2.
14. ﺻﺎﺩﻗﯽ ﻓﺴﺎﯾﯽ، ﺳﻬﯿﻼ (زمستان 1388)، «تصور زنان نسبت به خشونت علیه آنان»، فصلنامة ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﻣﻨﯿﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ش 20.
15. صبوری، سمیرا و میرهاشمی، مالک (پاییز و زمستان ۱۳۹۴)، «پیش‌بینی ابعاد خشونت بر ‏اساس راهبردهای مقابله‏ای در زنان قربانی خشونت خانگی»، دوفصلنامة آسیب‌شناسی، مشاوره و غنی‏سازی خانواده، سال اول، ش 2.
16. صدیق سروستانی، رحمت‌اله (1387)، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی) ، چ 3، تهران: سمت.
17. صدیق سروستانی، رحمت‌اله (1390)، رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی، چ 6، انتشارات دانشگاه تهران.
18. غلامی، حسین و برزگر، مهری (پاییز و زمستان 1396)، «پیش‌بینی خشونت خانگی علیه زنان و راهکارهای اتخاذی بر مبنای آن»، آموزه‌های حقوق کیفری، ش 14.
19. فرجیها، محمد و الله‏وردی، فرهاد (بهار و تابستان 1393)، «رویکرد جرم‏شناسی فرهنگی به تغییر الگوی مصرف مواد مخدر در میان جوانان»، آموزه‏های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 7.
20. فکوهی، ناصر (زمستان 1386)، «نگاهی بر رویکرد تفسیری کلیفورد گیرتز با تأکید بر تفسیر او از پدیدۀ دینی»، نامۀ علوم اجتماعی، مقالۀ 5، دورة 31، ش 1، شمارة پیاپی 1811.
21. قرایی‏مقدم، امان‏الله (1382)، انسان‏شناسی فرهنگی (مردم‏شناسی فرهنگی)، چ 2، تهران: انتشارات ابجد.
22. گسن، رمون (بهار و تابستان 1379)، «آیا جرم وجود دارد؟»، مترجم: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 30-29
23. گیدنز، آنتونی (1383)، جامعه‏شناسی، مترجم: منوچهر صبوری، چ 11، تهران: نشر نی.
24. مجدالدین، اکبر (بهار و تابستان 1383)، «نوربرت الیاس بنیان‌گذار جامعه‌شناسی فرایند»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش 42-41.
25. مدنی قهفرخی، سعید (1396)، جامعه‌شناسی روسپی‌گری؛ بررسی آسیب‌های اجتماعی، چ 5، تهران: پارسه.
26. معیدفر، سعید (1389)، مسائل اجتماعی ایران (جامعه‌شناسی اقشار و گروه‌های آسیب‌پذیر)، چ 1، تهران: نشر علم.
27. مقصودی، منیژه (1386)، انسان‌شناسی خانواده و خویشاوندی، چ 1، انتشارات شیرازه.
28. میرزائی، رحمت (1393)، «بررسی وضعیت خشونت خانگی در زنان مراجعه‌کننده به مراکز قضایی شهرستان پاوه»، فصلنامة پژوهشنامۀ مددکاری اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، دورة 1، ش 2.
29. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1391)، بزهکاری زنان (تقریرات درس جرم‌شناسی)، دورۀ کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهیه و تنظیم: حسن قاسمی مقدم، سال تحصیلی 84-1383، در: مباحثی در علوم جنایی؛ مجموعه تقریرات استاد علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، به کوشش شهرام ابراهیمی، ویراست هفتم، آذر 1391، قابل دسترسی در: www.lawtest.ir.
30. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1384)، «زن در جرم‌شناسی و حقوق کیفری»، در: مجموعۀ مقالات نخستین همایش بین‌المللی زن و حقوق کیفری؛ گذشته، حال و آینده، چ 1، تهران: انتشارات سلسبیل.
31. وامقی، مروئه و دیگران (1392)، «خشونت خانگی در ایران: مرور مطالعات 1387- 1380»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال سیزدهم، ش 50.
32. هنیش، ناتالی (1389)، جامعه‌شناسی نوربرت الیاس، مترجم: عبدالحسین نیک‏گهر، چ 1، تهران: نشر نی.
 
2. خارجی
33. Elias, Norbert. (1939), The Civilizing Process: Sociogenetic and Psychogenetic Investigations, Oxford: Blackwell (revised ed. 2000).
34. Geertz, Clifford. (1966), Religion as a Cultural System, in, Banton, M. (ed.), Anthropological approaches to the study of Religion, Tavistock Publications.
35. Geertz, Clifford. (1973), Interpretation of Culture, NewYork, Basic Books, PP
36. Geertz, Clifford. (2000), Local Knowledge: Further Essays in Interpretive Anthropology. Basic Books, (3d edition)
37. http://mowa.gov.af/Content/Media/Documents
38. http://www.justice.gov.za/legislation/acts/2000-004.pdf
39. http://www.anthropology.ir/node/21290.html
40. http://www.anthropology.ir/node/21640.html
41.  Krug EG et al., eds. (2002), "World report on violence and health". Geneva, World Health Organization.
42. Kouyate, Morissanda (2009), Expert paper, "HARMFUL TRADITIONAL PRACTICES AGAINST WOMEN AND LEGISLATION", Director of Operations Inter-African Committee on Traditional Practices Affecting the Health of Women and Children, United Nations Conference Centre, Addis Ababa, Ethiopia, 25 to 28 May.
43. Maluleke, MJ (2012), "CULTURE, TRADITION, CUSTOM, LAW AND GENDER EQUALITY", 2012 VOLUME 15 No 1, http://dx.doi.org/10.4314/pelj.v15i1.1
44. Seilder, Ayelet (2018), "The Law of Levirate and Forced Marriage-Widow vs. Levir in Deuteronomy" 25.5-10, Journal of the Study of the Old Testament, Vol 42.4: 435-456.
45. Sow, Papa Salif et al, (1997), "Traditional Practices and Human Immunodeficiency Virus Transmission in Senegal": The Example of "Levirat" and "Sororat", International Journal of Infectious Diseases / Volume 2, Number 1.
46. United Nations, General Assembly, Report of the Secretary-General, (2006). In-depth study on all forms of violence against women.
47. United Nations, Declaration on the Elimination of Violence against Women, (1993) The General Assembly, A/RES/48/10, 85th plenary meeting.
48. Weisberg, Dvora E., (2004), "The Widow of Our Discontent: Levirate Marriage in the Bible and Ancient Israel", Journal for the Study of the Old Testament 28.4.
49. World Health Organization (2012), Understanding and addressing Violence against women, Intimate partner violence, http://www.who.int/about/licensing/copyright_form/en/index.html.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 10، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1398
صفحه 569-596

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار