مردم‌سالاری مشارکتی و همه‌پرسی‌های شهری در نظام حقوقی ایتالیا؛ الگویی در جهت تکمیل نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه دامغان

2 دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مردم‌سالاری مشارکتی یکی از انواع دموکراسی است که امروزه در کشورهای توسعه‌یافته به‌خصوص در واحدهای اداری کوچک مانند شهرداری‌ها با عنوان همه‌پرسی محلی یا شهری مورد توجه قرار گرفته است. در نظام حقوقی ایتالیا این فرایندها و ابزارها وجود دارند و مطالعۀ مبانی علمی، مقررات و رویۀ عملی انواع همه‌پرسی‌های شهری می‌تواند الگوی مناسبی برای جامعۀ علمی و نظام حقوقیِ درحال توسعۀ ایران باشد که تا به امروز از چنین ابزاری محروم بوده است. اهمیت پژوهش این است که ترسیم صحیح مردم‌سالاری مشارکتی و همه‌پرسی شهری در ایتالیا الگویی مناسب برای بومی‌سازی چنین مسائلی در کشورمان است، زیرا پاسخ به این پرسش که آیا رفراندوم شهری درعمل مشارکت مردمی نسبت به حکمرانی را ارتقا می‌بخشد و کمک به تثبیت دموکراسی و تمرکززدایی می‌کند یا خیر، سبب می‌شود تا روش‌های تقویت مردم‌سالاری در ایران هم مورد بحث قرار گیرد. در پایان ثابت خواهد شد که مردم‌سالاری مشارکتی و به‌ویژه همه‌پرسی‌های شهری به نحوی ضامن توسعۀ حقوقی، ارتقای مشارکت مردمی، استحکام نظام مردم‌سالاری و تجلی تمرکززدایی در کشور ایتالیا است و به شرط شناسایی نکات قوت و ضعف، نظام‌های درحال توسعه مانند ایران هم می‌توانند برای ارتقای مؤلفه‌های حکمرانی خود از این الگو بهره‌مند شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Participatory Democracy and Municipal Referendums in Italian Legal System: A Model to Complete the Iranian Legal System

نویسندگان [English]

  • Alireza Jalali 1
  • Ali Akbar Gorji 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Damghan University, Damghan, Iran
2 Associate Professor, Public Law Department, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Participatory democracy is considered as one of the democratic models of developed countries applicable to small local administrative contexts such as cities through the instrument of local or municipal referendum. In the Italian legal system these processes and tools exist, and the study of scientific foundations, rules and practices of all kinds of local and municipal referendums can be a good example for the scientific community and the developing legal system of Iran, which has so far been deprived of this instrument. The importance of the research is due to the possibility that the correct description of participatory democracy and municipal referendums in Italy can be an example for the Iranian system, given that the answer to these questionsn that can municipal referendums raise popular participation about governance and can they help to stabilize democracy and decentralization or not, it’s a help to discuss methods for strengthen democracy in Iran. Exactly for this reason, in the various parts of this article we will analyze firstly the scientific basis of the concept of participatory democracy, also in relation to other types of democracy, like the deliberative one. Subsequently, starting from the constitution and from the ordinary laws we will limit the research field to the local communities and to the municipalities, i.e. to the administrative units of the Italian legal system. Describing the various types of municipal referendums mentioned by national and local regulations and laws, we will propose some examples of referendums performed in last years in Italian cities and thanks to the study of the judgments of the ordinary and administrative judiciary we will try to describe the features of these referendums, not only in theory, but also in practice. Finally, it will be demonstrated that participatory democracy, and in particular municipal referendums, will in some way guarantee legal development, popular participation, consolidation of the democratic system and decentralization in Italy, and developing countries such as Iran, providing strengths and weaknesses points are recognized, can benefit from this model and can promote  their governance components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Decentralization
  • Governance
  • Italy
  • Municipal Referendum
  • Participatory Democracy

مراجع

1. فارسی
1. جعفری، محسن (1392). مطالعۀ تطبیقی همه‌پرسی تقنینی با تأکید بر نظام حقوق اساسی ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
2. خسروی، احمد؛ عامری، زهرا؛ مقدسی، محمدباقر (1397)، «همه‌پرسی تقنینی؛ تجلی مردم‌سالاری در عرصه‌ی قانون‌گذاری»، فصلنامۀ علوم سیاسی، دورۀ 21، ش 83.
3. دبیرنیا، علیرضا و طالب نجف‌آبادی، اعظم (1396)، «حق بر رفراندوم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اسناد بین‌المللی حقوق بشر»، فصلنامۀ پژوهش‌های تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورۀ 4، ش 3 (ش پیاپی 13).
4. طباطبائی موتمنی، منوچهر (1393)، حقوق اداری، تهران: سمت.
5. عباسی، بیژن (1387)، «بررسی روش‌های اعمال مردمسالاری مستقیم و نیمه مستقیم»، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 38، ش 2.
6. عمید زنجانی، عباسعلی (1387)، حقوق اساسی 1. مبانی حقوق اساسی جمهورس اسلامی ایران، تهران: مجد.
7. فکوهی، ناصر (1388)، «تقویت اخلاق شهروندی: راهی برای گذر به مردم‌سالاری مشارکتی»، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ 3، ش 2 (ش پیاپی 6).
8. قاضی، سید ابوالفضل (1395)، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان.
 
2. خارجی
9. Allegretti, U. (2011), "La democrazia partecipativa in Italia e in Europa", Rivista telematica giuridica dell’Associazione italiana dei costituzionalisti, n. 1, 1-12.
10. Barusso, E. (2008), Diritto costituzionale, Rimini, Maggioli.
11. Bognetti, G. (2000), Lo spirito del costituzionalismo americano. La Costituzione democratica, II, Torino, Giappichelli.
12. Carpino, R. (2012), Testo unico degli enti locali, Rimini, Maggioli.
13. Carter, A. (2010), Direct Action and Liberal Democracy, Oxon, Routeldge.
14. Conte, F. (2015), La partecipazione popolare nell’esperienza dei referendum comunali, Tesi di dottorato, Università di Bologna.
15. Di Giovine, A. e Mastromarino, A. (2008), Il regionalismo italiano in cerca di riforme, Milano, Giuffré.
16. Floridia, A. (2017), "Sartori e la democrazia partecipativa", Rivista di politica, n. 3, 71-88.
17. Floridia, A. e Vignati, R. (2014), "Deliberativa, diretta o partecipativa? Le sfide del Movimento 5 stelle alla democrazia rappresentativa", Quaderni di sociologia, n. 65, 51-74.
18. Hsiao, D. (1992), "Invidible Cities: The Constitutional Status of Direct Democracy in a Democratic Republic", Duke Law Journal, Vol. 41, 1267-1310.
19. Maccarrone, L. (2016), "L’istituzione del libero consorzio in Sicilia", Federalismi, n. 17, 1-33.
20. Martines, T. (2000), Fonti del diritto e giustizia costituzionale, Milano, Giuffré.
21. Niemivuo, M. (1995), "Some remarks on referendums in Finland", Science and Technique of Democracy, n. 14, 102-105.
22. Onida, V. e Pedrazza Gorlero, M. (2011), Compendio di diritto costituzionale, Milano, Giuffré.
23.Ronchi, P. (2009), "Una forma di democrazia diretta: l’esperienza del Recall negli Stati Uniti d’America", Quaderni dell’Osservatorio Elettorale, n. 61, 99-129.
24. Shiller, T. (2011), Local Direct Democracy in Europe, Heidelberg, Springer.
25. Trabucco, D. (2011), Le variazioni territoriali delle Regioni ex art. 132, comma 2, della Costituzione: tra popolazioni interessate, quesiti referendari e fonte  competente, Tesi di dottorato, Università di Padova.
26. Truini, A. (2003), Federalismo e regionalismo in Italia e in Europa: centro e  periferie a confronto. Il processo autonomistico in Italia dall'Unità ad oggi, Padova, Cedam.
27. Uleri, P. V. (2003), Referendum e democrazia: una prospettiva comparata, Bologna, Il Mulino.
28. Vigneri, A. e De Vincenti, C. (2011), I servizi pubblici locali tra riforma e referendum, Rimini, Maggioli.
29. Volpi, M. (2016), "Referendum e iniziativa popolare: quale riforma?", Costituzionalismo, n. 2, 1-33.
30.Zucchetti, A. (2006), Diritto degli enti locali: per esami universitari e pubblici concorsi, Milano, Giuffré.
 
ج) اسناد
31.Consiglio di Stato, n. 5559, 18-10-2011.
32.Corte di Cassazione, n. 1991, 3-2-2004.
33.Corte di Cassazione, n. 14803, 24-6-2009.
34.Council of Europe, Seminar on Participatory Democracy in Central and Eastern Europe Today, Vilnius, 3-5 July 1997.
35.Statuto del Comune di Ancona, 30-8-2014.
36.Statuto del Comune di Ascoli Piceno, 17-5-2004.
37.Statuto del Comune di Bari, 9-11-2015.
38.Statuto del Comune di Bolzano, 13-1-2015.
39.Statuto del Comune di Carrara, 20-3-2014.
40.Statuto del Comune di Enna, 31-5-2013.
41.Statuto del Comune di Firenze, 18-12-2017.
42.Statuto del Comune di Milano, 25-2-2016.
43.Statuto del Comune di Napoli, 26-6-2017.
44.Statuto del Comune di Parma, 14-10-2003.
45.Statuto del Comune di Ravenna, 14-3-2011.
46.Statuto del Comune di Rieti, 16-11-2012.
47.Statuto del Comune di Rimini, 18-3-2015.
48.Tribunale Amministrativo Regionale Emilia Romagna, n. 95, 24-1-2008.
49.Tribunale Amministrativo Regionale Friuli Venezia Giulia, n. 49, 21-2-2004.
50.Tribunale Amministrativo Regionale Liguria, n. 664, 14-5-2012.
51.Tribunale Amministrativo Regionale Lombardia, n. 1024, 2-7-2002.
52.Tribunale di Gorizia, n. 667, 29-10-2010.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 10، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1398
صفحه 429-448

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار