نگرشی تطبیقی به مبنای مسئولیت مدنی پدر و مادر در برابرکارهای زیانبار فرزندان؛ ضرورت بازنگری در حقوق ایران؟

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه گنبد کاووس

2 استاد دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

مسئولیت پدر و مادر در حقوق ایران و انگلستان مبتنی است بر تقصیر. در حقوق مصر نیز مبنا چنین است، با این تفاوت که این تقصیر مفروض انگاشته شده است. در فرانسه، در اواخر دهۀ پایانی قرن بیستم، مبنای مسئولیت پدر و مادر از فرض تقصیر به مسئولیت محض دگرگون شد. در بسیاری از ایالت‌های امریکا نیز مسئولیت محض پدر و مادر قاعدۀ عمومی به‌شمار می‌آید. در راستای توجیه مسئولیت محض، خطر پدیدآمده از فرزندداری و تضمین حقّ زیان‌دیده از برجسته‌ترین دلایل هستند. از سوی دیگر، پیدایش رویکرد توزیعی به مسئولیت مدنی، بیش از پیش بر توزیع زیان و به دنبال آن، مسئولیت محض پای می‌فشارد. در حقوق ما، نگرش توزیعی به مسئولیت مدنی و پیرو آن، محض دانستن مسئولیت پدر و مادر دشوار است. دادرسان ما اختیاری برای دگرگونی مبنای مسئولیت ندارند و از‌این‌رو، در قلمرو مسئولیت مبتنی بر تقصیر، با نگرش بر عدم نیاز به تمرکز بر خطر برخاسته از فرزندداری، امارۀ قضایی راهکاری برای آسان نمودن اثبات مسئولیت والدین به‌شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative View on the Parent's Civil Liability Foundation for the Losses Occurred by Children; Is There any Necessity to Reform?

نویسندگان [English]

  • Hamid Miri 1
  • Mostafa Mohaghegh Damad 2
1 Gonbad Qavous University
2 Shahid Beheshti University, Law Faculty
چکیده [English]

In Iranian and England legal system parent liability is based on fault. Although it is true for Egyptian system but the different point between them is that there is fault presumption in the later. In France, in the late twentieth century, parental liability foundation changed to strict liability. The strict liability is a common rule in the most states of USA too. The risks created by taking the parental role and guaranteeing the loss occurred by victims are the most important reasons if we want to justify the strict liability. Beside it, more and more applying distributive justice to civil liability emphasizes on loss distribution and strict liability. It is, however hard to accept distributive view as to civil liability so that it enables us to apply the strict liability. Our judges have no authority to change the liability foundation and thus, in the fault liability territory, regarding there is no need for emphasizing on risks arising out parental role, fault presumption is an appropriate way to make easy the burden of proof issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • risk
  • Loss distribution
  • Justice

مراجع

الف) فارسی و عربی
1. انس ‌الزرقا، محمد (1379)، «عدالت توزیعی در اسلام»، مترجم: سید اسحاق علوی، نامۀ مفید، ش 23.
2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387)، روش جدید در مقدّمۀ عمومی علم حقوق، تهران: گنج دانش.
3. حسین‌آبادی، امیر (1385)، «بررسی و تحلیل مادۀ 7 قانون مسئولیت مدنی»، مجلۀ تخصصی الهیات و حقوق/ پژوهش‌ها، ش 20.
4. حلّی، حسن‌بن یوسف (علامه حلی)، (بی‌تا الف)، تذکره الفقهاء، المجلد الثانی، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
5. ------------------- (بی‌تا ب)، قواعد الاحکام، المجلد الثانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
6. درودیان، حسین‌علی (1376)، «مسئولیت ناشی از فعل اشخاصی که تحت مراقبت و مواظبت دیگری هستند»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 36.
7. ------------- (بی‌تا)، جزوۀ مسئولیت مدنی:حقوق مدنی 4، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
8. زین‌الدین‌بن إبراهیم‌بن محمد (ابن نجیم المصری)، (1419ق)، الاشباه و التّظائر علی مذهب ابی حنیفه النعمان، جزء الاول، الطبعة الأولى، بیروت: دارالکتب العلمیه.
9. سنهوری، عبدالرزاق احمد (1388ق)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
10. ------------------ (1375ق)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید: آثار الالتزام، الجزء الثانی، قسمت الاول، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
11. صفایی، سید حسین (1392)، مسئولیت مدنی ناشی از فعل زیان‌آور صغیر و مجنون، حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، چ3، تهران: میزان.
12. فخرالدین محمد‌بن الحسن‌بن یوسف‌بن مطهّر (فخرمحقّقین)، (بی‌تا)، إیضاح‌ الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، الجزء الثانی، قم: بی‌نا.
13. کاتوزیان، ناصر (1384 الف)، وقایع حقوقی، چ9، تهران: شرکت سهامی انتشار.
14. ---------- (1384 ب)، مسئولیت ناشی از عیب تولید، چ2، تهران: دانشگاه تهران.
15. ---------- (1378)، حقوق خانواده، ج2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
---------- (1386)، الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری، چ8، دانشگاه تهران.
16. لوارسا، میشل (1375)، مسئولیت مدنی، مترجم: محمد اشتری، چاپ نخست، تهران: حقوقدان.
17. محقق داماد، سید مصطفی (1383)، قواعد فقه: بخش مدنی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
18. -------------- (1371)، «بیمۀ متقابل در پیشینۀ اسلامی (ضمان عاقله و جریره)»، مجلۀ حقوقی دادگستری، ش 6 ، ص 62-39.
19. علی‌بن عبد‌العالی (محقق کرکی)، (بی‌تا)، جامع‌المقاصد فی شرح القواعد، الجزء السادس، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
20. معین، محمد (1386)، فرهنگ معین، چاپ نخست، تهران: فرهنگ ماهرخ.
21. نجفی، محمدحسن (1362)، جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام، الجزء السادس ‌العشرون، بیروت: دارالتراث.
22. یزدانیان، علی‌رضا (1396)، «طرح مسئولیت مدنی کارفرمایان، صنعتگران و پیشه‌وران ناشی از عمل شاگردان کارآموز در حقوق ایران و فرانسه»، مجلۀ حقوق تطبیقی، دورۀ 8، ش 1، ص 41-38.
 
ب) انگلیسی و فرانسه
23. Cane, Peter (2001),"Distributive Justice and Tort Law", New Zealand LawReview.
24. European Center of Tort and insurance Law (2006), "Children in Tort Law, Part 1: Children as Tortfeasors", Vol.17, Springer-Verlag/Wien.
25. Giliker, Paula (2010), vicarious liability in tort: a Comparative Perspective, Cambridge University Press
26. Harpwood, Vivienne (2005), Modern Tort Law, 5th Edition, London: Cavendish Publication.
27. Hazel, Glenn Bah. (2000), "Tort Liability for Intentional Acts of Family Members: Will Your Insurer Stand by You?" University of Hawaii Tennessee Law Review, Vol. 68, No. 1, fall.
28. International Encyclopedia of Comparative Law, (1981), "Torts", Volume Xi, chapter 10, Brill Archive.
29. Prosser, William Lloyd, W. Page Keeton. (1984), the Law of Torts, 4th Edition, West Group.
30. Siffrein-Blanc, Caroline (2009), "Le Renforcement du Lien Parental", La Parenté en Droit Civil Français, Presses Universitaires d’Aix-Marseille.
31. Rawls, John (1999), A theory of justice, Belknap Press.
32. Rhonda, Magee Andrews (2002), "The Justice of Parental Accountability: Hypothetical Disinterested Citizens and Real Victims' Voices in the Debate Over Expanded Parental Liability", Temple Law Review, Vol. 75, No. 3: 375-444.
33. Samuel, Geoffrey. (2001), Law of Obligations and Legal Remedies, second edition, London: Cavendish Publishing Limited.
34. A Comparative View of the Parent's Civil Liability Foundation for the Damages Occurred by Children; Is There any Necessity to Reform Iranian Legal System in this Regard?
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 9، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1397
صفحه 851-878

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار