«مطالعۀ تطبیقی کاربرد آموزه‌های عدالت ترمیمی در مدرسه»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

2 استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

دانش‌آموزان در مدرسه، از فرهنگ‌ها و خانواده‌های مختلف، در حال جامعه‌پذیری برای ورود به جامعۀ بزرگ‌تر هستند، از‌این‌رو، بروز اختلاف میان آن‌ها که گاه به ارتکاب جرم نیز منجر می‌شود، امر اجتناب‌ناپذیری است. افزون بر این، تغییرات جسمانی و روانی مختصِ دوران بلوغ در مقاطع راهنمایی و دبیرستان بر بروز رفتارهای آسیب‌زا مانند زورگویی (Bullying) و انواع رفتارهای خشونت‌آمیز علیه سایر دانش‌آموزان و حتی آموزگاران، خسارت به اموال، ضرب و جرح، مصرف مواد مخدر، سرقت و غیره تأثیرگذار است. نکتۀ دیگر اینکه با توجه به ویژگی‌های خاصِ کودکان و آسیب‌پذیری آن‌ها، انتخاب شیوه‌های مناسب برای برخورد با ناهنجاری‌های آن‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. نظر به پُرمخاطره بودن و یا ناکارآمدی شیوه‌های قضایی و یا صرفاً تنبیهی نسبت به حل مسئلۀ خشونت و سایر مشکل‌ها در مدارس، سازوکارهای عدالت ترمیمی در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد. آموزه‌های عدالتِ ترمیمی در مدارس، شامل برگزاری برخی حلقه‌های صلح مانند زنگِ دایره (Circle) دوره‌های آموزش حل تعارض به دانش‌آموزان و آموزگاران‌، میانجیگری همسالان و غیره نقش مهمی در حل مسالمت‌آمیز اختلاف‌ها و پیشگیری از مزمن شدن انحراف یا بزهکاری دارد. از‌این‌رو، در مقالۀ حاضر تلاش بر این است تا ضمن بیان مبانی و شیوه‌های ترمیمی در مدرسه با تأکید به برخی مطالعات میدانی انجام‌شده در این خصوص، با شیوه‌ای تطبیقی، به‌ویژه با تأکید بر رویۀ فرانسه و ایران، به اهمیت آن در کاهش تعارض‌ها و نقش آن در پرتو رویکرد پیشگیری رشدمدار بپردازد و  به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که با الهام از رویۀ سایر کشورها، ظرفیت‌ها و چالش‌های استفاده از اقدام‌های ترمیمی در ایران چیست و چه راهکارهایی برای ترویج فرهنگ ترمیمی- و نه تنبیهی- در مدارس وجود دارد؟ گفتنی است یافته‌های پژوهش حاضر مبتنی بر مطالعۀ نظری و مصاحبه با مدیران مدارس ابتدایی، متوسطۀ دورۀ اول و دوم، مشاوران یا معاونان پرورشی، والدین میانجیگر و برخی دانش‌آموزان شهرهای کرج و تهران به‌عنوان همیار مشاور یا «صلح‌بان» است. همچنین برای درک ملموس اجرای طرح میانجیگری در معدودی از مدارس، رویۀ برخی از آن‌ها که به برگزاری «زنگ دایره» و «صلح‌بان» در زنگ تفریح اقدام می‌کنند، مشاهده و سپس یافته‌ها به شیوه‌ای کیفی، توصیف و با وضعیت مدارس کشورهایی مانند فرانسه نیز مقایسه شده است.



 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Comparative Study of Restorative Practices in Schools: a Manifestation of Restorative Justice

نویسندگان [English]

  • Soodabeh Rezvani 1
  • Rouheddin Kordalivand 2
1 Shahid Beheshti University
2 استادیار
چکیده [English]

Students from different cultures and families develop sociability at school to enter a bigger society. Thus, the occurrence of conflicts among them, which can result in committing crimes at times, is inevitable. In addition, physical and psychological changes special to the teenage years at high schools and middle schools can affect the occurrence of traumatic behaviors such as bullying, different kinds of violent behaviors against other students or even teachers, damage to property, assault and battery, drug taking and theft. Therefore, restorative justice trainings at schools through holding peace circles, like Circle, training courses for students and teachers for solving conflicts and peer mediation can play a great role in resolving disagreements peacefully and preventing deviations and delinquencies from becoming chronic. It should be noted that the writers, using oral data obtained through a series of problem-solving interviews with advisers, students, parents, and activists in this field, and observation in a qualitative manner and a sample of the research to which It will also highlight the status of Iranian school and countries like France. Also, to have an accurate perception of the mediation plans in some schools, the procedures in two elementary schools in Tehran, in which the “Zang-e Dayereh” (The Hour of the Circle) and “Solhban” (Peacekeeper) programs were run, were observed and the findings were described and analyzed using qualitative method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Restorative justice
  • Mediation
  • Circle
  • development-oriented prevention
  1. الف) فارسی

    1. ابراهیمی، سحر (اردیبهشت 1397)، «عدالت ترمیمی در مدارس؛ کارکردها، موانع و راهبردهای اجرای پایدار آن» در: فرجیها، محمد (زیر نظر)، چکیدۀ مقالات دومین همایش دوسالانۀ بین‌المللی عدالت ترمیمی، عدالت ترمیمی؛ پل ارتباطی میان تمدن‌های جادۀ ابریشم، دانشگاه تربیت مدرس.
    2. ابراهیمی، شهرام (اردیبهشت 1397)، «پیشگیری از خشونت اطفال و نوجوانان از رهگذر میانجیگری در محیط مدرسه» در: فرجیها، محمد (زیر نظر)، چکیدۀ مقالات دومین همایش دوسالانۀ بین‌المللی عدالت ترمیمی، عدالت ترمیمی؛ پل ارتباطی میان تمدن‌های جادۀ ابریشم، دانشگاه تربیت مدرس.
    3. استرنگ، هدر (1395)، «نشست‌های عدالت ترمیمی: یافته‌های یک برنامۀ پژوهشی ده ساله»، مترجم: محمد رضوانی، دانش‌نامۀ عدالت ترمیمی، زیر نظر محمد فرجیها، نشر میزان.
    4. بازرگان، زهرا (1386)، نوآوری و تغییر در مدرسه، چاپ دوم، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
    5. بازرگان، زهرا (1389)، مدیریت تعارض در مدرسه، انتشارات سخن.
    6. بازرگان، زهرا؛ قنبری، داوود؛ غباری بناب، باقر (1394)، «بررسی اثر میانجیگری همتایان بر تعارض‌های میان‌فردی (مطالعۀ موردی در مدرسۀ راهنمایی شاهد پسران لاهیجان») در: قنبری، داوود، میانجیگری همتایان در مدرسه، انتشارات شادمان.
    7. براون، مارتا ای (اردیبهشت 1397)، «انسانی کردن آموزش و پیوند دوبارۀ اشخاص: ظرفیت عدالت ترمیمی در آموزش» در: فرجیها، محمد (زیر نظر)، چکیدۀ مقالات دومین همایش دوسالانۀ بین‌المللی عدالت ترمیمی، عدالت ترمیمی؛ پل ارتباطی میان تمدن‌های جادۀ ابریشم، دانشگاه تربیت مدرس.
    8. حسنی، محمدرضا (اردیبهشت 1397)، «کاربُرد برنامه‌های عدالت ترمیمی در مدارس و محیط‌های آموزشی» در: فرجیها، محمد (زیر نظر)، چکیده مقالات دومین همایش دوسالانۀ بین‌المللی عدالت ترمیمی، عدالت ترمیمی؛ پل ارتباطی میان تمدن‌های جادۀ ابریشم، دانشگاه تربیت مدرس.
    9. رحیمی‌نژاد، اسماعیل و کاوسی خسرقی، پریزاد (1395)، «بررسی محدودیت‌های استفاده از برنامۀ عدالت ترمیمی در دادرسی اطفال و نوجوانان با تأکید بر نظام حقوقی ایران» در: دانش‌نامۀ عدالت ترمیمی، زیر نظر محمد فرجیها، نشر میزان.

    10.رضوانی، سودابه و عابدی‌نژاد مهرآبادی، زهرا (1395)، میانجیگری در مدرسه، نمودی از عدالت ترمیمی در: دانش‌نامۀ عدالت ترمیمی، زیر نظر محمد فرجیها، نشر میزان.

    11.شاملو، باقر، کاظمی جویباری، مهدی (1395)، «فرهنگ ترمیمی در مدارس و تعامل دوسویه با سرمایه‌ی اجتماعی»، دانش‌نامۀ عدالت ترمیمی، زیر نظر محمد فرجیها.

    12.شیری، عباس (1396)، عدالت ترمیمی، نشر میزان.

     

    ب) خارجی

    13. Bonafe-Schmitt J.P, (1997), "La médiation scolaire : une technique de gestion de la violence ou un processus éducatif ?" in "Violences à l’école- Etat des savoirs", coordonné par Bernard Charlot et Jean Claude Emin, Ed. Armand Colin.

    14. Bonafe-Schmitt J.P, (2006), "La médiation scolaire par les pairs : une alternative à la violence à l'école" Spirele  Revue de Recherches en Éducation ,No. 37.

    15. Algan Y., Guyan., Huilery El,. (2015), Comment lutter contre la violence et le harcèlement à l’école et au collège ? Effets du dispositif de médiation sociale France Médiation et d’un dispositif de prise de conscience du niveau de violence : RAPPORT D’EVALUATION. Disponible sur: www.experimentation. jeunes.gouv.fr/IMG/pdf/RF_EVA_APSCO4_20_c.pdf.

    16. Souquet, M., (2013(, "La médiation en milieu scolaire en France : Entre prévention et sécurité : une place laborieuse à trouver", in Médiation et jeunesse : Mineurs et médiations familiales, scolaires et pénales en pays francophones, sous la direction scientifique de Jean MIRIMANOFF, Larcier, Belgique.

    17. Simmel G.,(1993), Le conflit, Paris, Circé.   

    18. Morrison, B.E. and Martinez, M. (2001), Restorative justice through social and emotional skills training: an evaluation of primary school students. Unpublished manuscript held at the Australian National University

    19. Johnstone, Gerr  and Van Ness, Daniel W., (2007), Handbook of Restorative Justice,Willan Publishing.

    20. Marshall, T. (1997), Seeking the whole justice’, in S. Hayma (ed.) Repairing the Damage: Restorative Justice in Action. London: ISTD.

    21. Education Queensland (1996), Community accountability conferencing: trial report. Unpublished manuscript held by Education Queensland.

    22. Marsh, P. (2004), Supporting pupils, schools and families: an evaluation of the Hampshire Family Group Conferences in Education Project. Unpublished manuscript held by the University of Sheffield.

    23. Ahmed, E., Harris, N., Braithwaite, J. & Braithwaite, V.( 2001), Shame Management Through Reintegration, Cambridge University Press, Melbourne

    24. Minnesota Department of Children, Family and Learning (2002), In-school behavior intervention grants: A three-year evaluation of alternative approaches to suspensions and expulsions. Report to the Minnesota Legislature, As required by Minnesota Laws, Chapter 389 , Article 2, Section 5.

    25. Morrison, Brenda (2002), Bullying and Victimization in Schools: A Restorative Justice Approach, Australian Institute of Criminology, trends issues in crime and criminal justice, No.219.