مبانی رویارویی با کاربرد ناروای حق از سوی شرکای شرکت‌های تجاری در حقوق فرانسه؛ رهنمودهایی برای حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق خصوصی و اقتصادی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

شرکت‌های تجاری اصولاً بر مبنای قاعدۀ اکثریت اداره می‌شوند. در‌عین‌حال، اعمال این قاعده در تصمیم‌سازی شرکتی مانع از تعارض منافع شرکا نخواهد شد. این تعارض منافع به سه صورت رخ می‌نماید: الف) بهره‌گیری شرکای اکثریت از قاعدۀ اکثریت آرا و تحمیل تصمیمی بر گروه اقلیت؛ ب) بهره‌گیری شرکای اقلیت از قاعدۀ اکثریت آرا برای جلوگیری از تصمیم‌سازی از سوی گروه اکثریت در موارد ضروری؛ پ) بهره‌گیری شرکای دارای رأی برابر به‌منظور جلوگیری از تصمیم‌سازی گروه رقیب.  ازآنجا که این‌گونه اقدامات با کارکرد متعارف شرکت تجاری در تعارض است، رویۀ قضایی و قانون‌گذاران بسیاری از کشورها به مقابله با آن برخاسته‌اند. به این منظور دو کشور فرانسه و ایالات متحده دو رویکرد متفاوت درپیش گرفته‌اند. رویۀ قضایی فرانسه با رویکردی فراقراردادی، این گونه اقدامات را درصورتی که به قصد منتفع شدن به زیان گروه مقابل و برخلاف منافع شرکتی انجام شود، محکوم نموده، به مقابله با آن می‌پردازد. درخصوص مبنای این مقابله در حقوق فرانسه نظری یکسان وجود ندارد. عموماً از دو نظریۀ [منع] سوءاستفاده از حق، و [منع] بدکاربست اختیار به‌عنوان مبنای این مقابله یاد می‌شود. عمدۀ اختلاف ‌نظر نویسندگان آن کشور در توصیف حق رأی به‌عنوان حق شخصی یا اختیار نهفته است. به‌نظر می‌رسد، گام نخست در راستای مقابله با چنین اقداماتی در حقوق ایران، پس از طرح مسئله، معرفی مبانی قابل استفاده در این سیستم حقوقی باشد. طرح این مبانی به معنای تجویز بهره‌گیری از این مبانی نیست. درواقع، در گام بعدی باید به این پرسش پاسخ داد که نهاد مناسب در چارچوب حقوق ایران برای رویارویی با این اقدامات چیست؟ پرسشی که خارج از حوزۀ بررسی این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Controlling theories regarding abuse of shareholders' voting right in French legal tradition: Implications for Iranian legal system

نویسندگان [English]

  • Abbas Ghasemi Hamed 1
  • Saeed Haghani 2
1 Professor, Private Law Department, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Candidate of Private Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Commercial companies are principally governed by majority rule. This notwithstanding, mere application of this decision-making rule does not prevent conflict of interests between shareholders. Such a conflict can be observed in three distinct hypotheses: 1- abuse committed by majority shareholders; 2 - abuse committed by minority shareholders; 3 - abuse committed by holders of equal shares. Regardless of kind, these deviated forms of majority rule application entail some obstacles to good functioning of corporations. Hence legislatures and courts in many legal systems, taking into account this lacuna in majority rule, endeavor to sanction such malicious maneuvers. Two opposing (at least different) approaches are taken by two categories of legal systems: While American approach invokes “Fiduciary Obligation”, French tradition tends toward a non-contractual institution. According to Cour de Cassation's formulation, all forms of voting right contrary to corporate interest merely used to benefit its owner in detriment of concurring group of shareholders, are condemned and consequently sanctioned. There is a wide range of ideas about the very legal foundation of the criteria procured by Cour de Cassation. Most of all two theories (abuse of right and diversion of power) seem to be widely accepted. Qualification of voting right as a subjective right or power is thought as the cornerstone of the debate. Still there is no unanimous answer. Regarding the Iranian legal system, it seems unavoidable at first step to enumerate and make a list of potential institutions and foundations for the purpose of legal transplantation. This listing does not per se contain their admissibility as the proper foundation of the Iranian legal system as the receiving legal system. It is up to the second step to determine the most proper foundation for a proper transplant. The latter question stands out of this paper’s scope and purpose.

کلیدواژه‌ها [English]

  • abuse of right
  • abuse of voting right
  • diversion of power
  • majority rule

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. اسکینی، ربیعا (1383)، حقوق شرکت‌های تجاری، جلد 2، چاپ ششم، تهران: سمت.
    2. باقری، محمد (1391)، سوء‌استفاده از حق قراردادی در حقوق ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
    3. بهرامی احمدی، حمید (1377)، سوءاستفاده از حق: مطالعۀ تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام‌های حقوقی، چاپ سوم، تهران: اطلاعات.
    4. بیهقی، ابوالفضل (1390)، تاریخ بیهقی، چاپ پنجم، مشهد؛ انتشارات دانشگاه فردوسی.
    5. پژوهشگاه قوۀ قضائیه (1393الف) مجموعه آرای قضایی دادگاههای تجدیدنظراستان تهران، حقوقی اسفند 1391، چاپ اول، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
    6. پژوهشگاه قوۀ قضائیه (1393ب)، مجموعه آرای قضایی دادگاههای تجدیدنظر استان تهران؛ حقوقی فروردین 1392، چاپ اول، تهران؛ مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
    7. حقّانی، سعید (1391)، گروه منفعت اقتصادی؛ ماهیت و ساختار، چاپ اول، تهران: شهر دانش.
    8. دورکیِم، امیل (1393)، درس‌های جامعه‌شناسی: فیزیک اخلاقیات و حقوق، ترجمۀ سید جمال‌الدین موسوی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
    9. رحمانی، عطاالله (1388)، «مطالعه تطبیقی مبانی قاعده اکثریت در شرکتهای سهامی: حقوق انگلستان و ایران»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 50، ص 496-453.
    10. رحمانی، عطاالله (1391)، «مطالعه تطبیقی قلمرو قاعده اکثریت در شرکتهای سهامی: حقوق انگلستان و ایران»، دو فصلنامۀ دانش و پژوهش حقوقی، شمارۀ 1، ص 34-1.
    11. زندی، محمدرضا (1392)، رویۀ قضایی دادگاه‌های عمومی حقوقی تهران در امور تجارت، جلد 1، چاپ اول، تهران: جنگل-جاودانه.
    12. سیمایی صراف، حسین (1393)، «نقدی بر آموزش حقوق تجارت در ایران؛ سرفصل‌ها، روش تدریس و روش تفسیر»، در: به آذین حسینی و علیرضا مسعودی، حقوق تجارت در عصر جهانی شدن، چاپ اول، تهران: شهر دانش.
    13. شریفی آل‌هاشم، الهام‌الدین (1380)، سوءاستفاده از اختیار اداره شرکت‌های سهامی (در یک مطالعۀ تطبیقی)، رسالۀ دورۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
    14. صادقی، محسن (1384)، اصول حقوقی و جایگاه آن در حقوق موضوعه، چاپ اول، تهران: میزان.
    15. طباطبایی مؤتمن، منوچهر (1387)، حقوق اداری، چاپ پانزدهم، تهران: سمت.
    16. طباطبایی مؤتمن، منوچهر (1391)، حقوق اداری تطبیقی: حاکمیت قانون و دادرسی اداری تطبیقی در چند کشور بزرگ، چاپ چهارم، تهران: سمت.
    17. عرفانی، محمود (1388)، حقوق تجارت تطبیقی، جلد 6، چاپ اول، تهران: جاودانه-جنگل.
    18. کاتوزیان، ناصر (1386)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ پانزدهم، تهران: میزان.
    19. کاتوزیان، ناصر (1358)، «سوء استفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 21، ص 115-103.
    20. کاتوزیان، ناصر (1385)، قواعد عمومی قراردادها، جلد 2، چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    21. کاتوزیان، ناصر (1390)، مسئولیت مدنی، ج 1 (قواعد عمومی)، چاپ دهم، تهران: دانشگاه تهران.
    22. کریمی، عباس (1388)، «مطالعة تطبیقی بین حقوق ایران و فرانسه در خصوص حق موضوع سوء استفاده در حقوق قراردادها»، در: حقوق مدنی تطبیقی، جلد 1، چاپ دوم، تهران: سمت و دانشگاه تهران، ص 221-207.
    23. محقق داماد، مصطفی (1385)، قواعد فقه مدنی، جلد 1، چاپ چهاردهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    24. نبوی‌زاده، آیت‌الله (1390)، سوءاستفاده از حق در حقوق قراردادی، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.
    25. نوبخت، یوسف (1385)، اندیشه‌های قضایی، چاپ اول، تهران: تولید کتاب.

    ب) خارجی

     

    1. Ballandras-Rozet, Christelle (2007), 'réflexions sur la dimension morale du détournement de pouvoir', AJDA, pp. 2236-2242.
    2. Bert, Daniel et Lakhadri, Tayeb (2005), 'La mise en œuvre de la règle de l'unanimité en droit des sociétés (à propos de CA Versailles, 12e ch. 24 février 2005)', Recueil Dalloz, pp. 1853-1863.
    3. Cadiet, Loic et Le Tourneau, Philippe (2008), 'Abus de droit', Répertoire civil Dalloz, pp. 1-13.
    4. Caprasse, Olivier et Aydogdu, Roman (2010), les conflits entre les actionnaires: prévention et résolution, Lacier, Bruxelles.
    5. Champetier de Ribes-Justeau, Anne-Laure (2010), les abus de majorité, de minorité et d'égalité, Dalloz, Paris.
    6. Champetier de Ribes-Justeau, Anne-Laure (2007), Refus de voter une augmentation de capital et abus de minorité: Note sous Cour de cassation (com.) 20 mars 2007, SA Hexagone Hospitalisation Ile de France c/ Société la Roseraie Clinique Hôpital, Revue des sociétés, pp. 806-813.
    7. Choley-Combe, Jean-Yves (1992), 'L'abus du droit de majorité caractérisé par l'affectation systématique des bénéfices d'exploitation aux réserves au détriment des associés minoritaires', Recueil Dalloz, pp. 56-59.
    8. Cohen,  Daniel (2003), 'La validité du « coup d'accordéon » (à propos d'une jurisprudence récente)', Recueil Dalloz, pp. 410-413.
    9. De Bauw, François (1996), les assemblées générales dans les sociétés anonymes, Bruylant, Bruxelles.
    10. De Laubadère, André et al. (2003), Droit administratif, 17ème éd., L.G.D.J., Paris.
    11. Didier, Paul (1999), Droit commercial, tome 2, 3ème éd., Press Universsitaire de France.
    12. Dondero,  Bruno (2009),  'Le caractère abusif de la décision refusant d'augmenter le gérant d'une SARL Note sous Cour de cassation (com.) 31 mars 2009', Revue des sociétés, pp. 601-606.
    13. Dworkin, Ronald (1986), Law's empire, Harvard University Press, Massachussetts.
    14. Dworkin, Ronald (2009), ‘Political Judges and the Rule of Law’, in: Arging About Law, Routledge.
    15. Gaillard, Emmanuel (1985), Le pouvoir en droit privé, Economica, Paris.
    16. Guyon,  Yves (1993), 'Abus de minorité : refus d'augmenter le capital d'une SARL dans les limites du minimum légal et rôle du juge', Recueil Dalloz, pp. 363-365.
    17. Hallouin,  Jean-Claude (1998), 'Le refus par un actionnaire minoritaire de voter une argumentation de capital peut ne pas constituer un abus de minorité dès lors qu'il n'est pas prouvé que cette augmentation est nécessaire à la survie de la société', Recueil Dalloz, p. 182.
    18. Lebreton, Gilles (2007), Droit administratif général, 4ème éd., Dalloz, Paris.
    19. Lombard, Martine et Dumont, Gilles (2009), Droit administratif, 8ème éd., Dalloz, Paris.
    20. Merle, Philippe (2008), Droit commercial (sociétés commerciales), 12e éd., Dalloz, Paris.
    21. Rahmani, Ataollah (2007) Majority rule and minority shareholder protection in joint stock companies in England and Iran. PhD thesis, university of Glasgow.
    22. Richer, Laurent (1995), Droit des contrats administratifs, LG.D.J., Paris.
    23. Ripert et Roblot (2014), traité de droit des affaires, tome 2 (les sociétés commerciales), rédigé par Michel Germain et Veronique Magnier, L.G.D.J., Paris.
    24. Sortais, Jean-Pierre (2003), 'Abus de droit; majorité, minorité, égalité', Répertoire sociétés Dalloz, pp. 1-13.
    25. Tricot, Daniel (1994),, 'abus de droits dans les sociétés', RTD com, pp. 617-628.
    26. Valpy, F.E.J. (1828), an Etymological Dictionary of the Latin Language, London.
    27. Waline, Jean (2008), Droit administratif, 22ème éd., Dalloz, Paris.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 7، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1395
صفحه 823-843

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار