نابرابری قدرت چانه زنی به عنوان مبنایی برای کنترل قرارداد

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد تهران غرب

چکیده

تحولات گستردۀ اقتصادی و اجتماعیِ جوامع بشری در دو سدۀ پیشین، در حوزه قراردادهای خصوصی نیز تأثیر گذاشته و به‌تدریج وضعیت از قرارداد بین برابرها، به رویارویی طرف‌های قوی و ضعیف در قراردادها تغییر یافته است. امروزه در بسیاری از قراردادها، به دلیل وجود نابرابری شدید در قدرت چانه‌زنی طرفین و سوءاستفاده طرف قوی از این قدرت، اصل آزادی قراردادها و قواعد سنتی حقوق قرارداد برای تأمین عدالت قراردادی کافی نیست و از‌این‌رو، اصلاح ابزار قرارداد برای اینکه دوباره بتواند به هدف عدالت خدمت نماید، ضروری است. در بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای اروپایی سوءاستفاده از قدرت چانه‌زنی نابرابر، نخست با واکنش دادگاه‌ها روبرو شده است و آن‌ها با به‌کارگیری تکنیک‌های تفسیری و ابزارهای حداقلی موجود در قواعد عمومی قراردادها، به مقابله با تحمیل قراردادها و شروط ناعادلانه به طرف ضعیف پرداخته‌اند. سپس قانون‌گذاران برای حمایت از طرف ضعیف، آزادی قراردادی را در حوزۀ بسیاری از قراردادها به نفع عدالت قراردادی محدود ساخته‌اند. یکی از مهم‌ترین این مقررات که در نیم قرن اخیر وضع شده‌، مقررات حمایت از مصرف‌کننده است. در حقوق ایران با وجود پتانسیل نسبی در قواعد عمومی قراردادها، سابقه‌ای از کنترل قضایی قراردادهای منعقد‌شده در اثر سوءاستفاده از قدرت چانه‌زنی نابرابر یا شروط ناعادلانه در دست نیست و کنترل‌های تقنینی انجام‌شده نیز اغلب ناقص و ناکافی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Inequality of bargaining power as a basis for control of contract

نویسنده [English]

  • Sakineh karami
Assistant Professor, Faculty of Humanities, Islamic Adzad University, West Tehran Branch, Iran
چکیده [English]

Deep economic and social developments in two recent centuries created important changes in contracting aria among them placing weak and strong parties against each other in contracts. Freedom of contract, could not provide contractual justice in this new conditions. Therefore adjustment of this tool in a manner that can serve to the justice felt necessary. In foreign law, primarily courts became pioneers in this way and used interpretation technics and general principles of contracts to protect the weak party. But overalllegislative interventions felt necessary. Then legislators limited principle of freedom of contract in various areas in order to protect the weak party and for the benefit of contractual justice. Legislative control, in recent 50 years, concentrated on the protection of consumers. In Iranian law, despite minimal tools being available, there is not any evidence of judicial control of unequal contracts. Although legislative control is done, inter alia in consumer contracts but its protection is incomplete because of not being sensitive about unfair terms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • contractual justice
  • freedom of contract
  • inequality of bargaining power
  • judicial control
  • legislative control

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. الشریف، محمدمهدی (1386)، «صورتگرایی در استدلال قضایی (پژوهشی در نسبت بین قیاس قضایی و قیاس صوری)»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، سال سی و هفتم، شمارۀ 2، ص39-1.

    2. امیری قائم مقامی عبدالحمید (1378)، حقوق تعهدات، جلد اول، نشر میزان.

    3. ایزانلو، محسن (1390)، شروط محدودکننده و ساقط کننده مسئولیت در قراردادها، چاپ دوم، شرکت سهامی انتشار.

    4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1373)، ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، انتشارات گنج دانش.

    5. توسلی، حسین (1376)، «مبنای عدالت در نظریه جان رالز»، مجلۀ نقد و نظر، شمارۀ10و11، ص149-122.

    6. طجرلو، رضا (1387)، «برداشت تئوریک بر دخالت دولت در محدود کردن آزادی قراردادها (با رجوع به سیستم حقوقی انگلیس)»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 38، شمارۀ 3، ص209-191.

    7. عابدیان، میرحسین (1386)، جزوۀ درسی حقوق مدنی تطبیقی «شروط غیرعادلانه قراردادی »، دورۀ دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مفید.

    8. عبدی‌پور، ابراهیم (1388)، «سوء استفاده از وضعیت اقتصادی مسلط»، مجلۀ حقوق اسلامی، سال ششم، شمارۀ 21، ص155-125.

    9. سیملر، فیلیپ (1377)، «راه حل حقوق فرانسه در مقابله با شروط تحمیلی ( سخنرانی)، ترجمۀ عباس قاسمی حامد، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ23-24، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ص264-239.

    10. شهیدی، مهدی و باریکلو، علیرضا (1381)، «قرارداد عدم تجارت»، نامۀ مفید، شمارۀ 29، ص22-4.

    11. کاتوزیان، ناصر (1386)، حقوق مدنی، الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری)، انتشارات دانشگاه تهران .

    12. کاتوزیان، ناصر (1387 الف)، سخنرانی در مورد « تفسیر قرارداد»در دوره‌های آموزش ضمن خدمت قضات، ماهنامۀ کانون سردفتران و دفتریاران، شمارۀ90، ص30-11.

    13. کاتوزیان، ناصر (1384)، «تفسیر قرارداد»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ70، ص308-277.

    14. کاتوزیان، ناصر (1385)،  قواعد عمومی قراردادها، جلد اول،،چاپ هفتم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.

    15. کاتوزیان، ناصر (1387 ب)، «محدودیت‌های آزادی قراردادی بر مبنای حمایت از مصرف‌کننده»، فصلنامۀ حقوق،دورۀ 38، شمارۀ 3، ص342-327.

    16. کریمی، عباس (1381)، « شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قراردادها»، مجلۀ پژوهش‌های حقوقی، شمارۀ 1، ص83-75.

                                                      

    ب) انگلیسی

    1. Andrew A. ,Burrows S., McKendrick Ewan, Edelman James (2007) Cases and Materials on the Law of Restitution,Oxford University Press..

    2. Angelo A.H., Pellinger E.(1992) "Unconscionable Contracts :A Compparative Study of The Approaches in England France , Germany and the United States" ,Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review 7-1,PP.455-506.

    3. Atiyah, P. h.(1995) An Introduction to The Law of Contract,Oxford, Clarendon Press.

    4. Barnhizer, Daniel D.,(2004)"Inequality of Bargaining Power",MSU Legal Studies Research Paper Series,no:02-01,PP.1-105.

     

    5. Barnhizer, Daniel D.,(2005) "Bargaining Power in Contract Theory" Michigan State University College of Law,MSU Legal Studies Research Paper Series, Research Paper No 03-04.PP.1-62.

     

    6. Hugh,Belae,(2012) Chitty on Contracts, 31st edition, volumes 1 & 2,sweet &maxwell,no:7-048.

     

    7. Chio albert and Triantis George(2012)"bargaining power and contract design",Columbia law school,PP.1-57

    8. Collins ,hugh(2003)the law of Contract ,Cambridge University Press.

    9. Craswell , Richard, (1994)"Freedom of Contract" ,Chicago Working Paper in Law and economics,PP.1-23.

     

     10. Dimmateo,Larry. A.(1999) "Equity’s Modification of Contract:an Analysis of the Twentieth Century’s Equitable Reformation of Contract Law",  33 New Eng. L. Rev.,PP.265-375.

     

    11. Guest ,A.G (1984)Anson,s Law of Contract ,26th ed.,Clarendom Press ,Oxford.

    12. Harris Donald, Talon ,Denis (1989)Contract Law Today: Anglo-French Comparisons,Clarendom Press.

     

    13 Kenny, Mel- Devenney ,James- Fox, Lorna O'Mahony(2010)Unconscionability in European Private Financial Transactions: Protecting the Vulnerable, Cambridge University press.

     

    14. Kimel,Dori(2001)"Neutrality,Autonomy and Freedom of Contract",Oxford  Journal of Legal studies,vol.21, PP. 473–494.

     

    15. Koffman, Laurene and Macdonald, Elizabeth(2004) Law Of contract, fifth edition .

     

    16. Kotz ,Hein and Flessner ,Ayel (1992),European Contract Law,Vo.1 ,TR. by Tony Weir,clarendon press, oxford .

     

    17. March , P.D.V (1993)Comparative Contract Law، England ,France ,Germany: Gover Pub.Co.

     

    18. Mulcahy ,Linda (2008)Contract Law inPerspective, Fifth Edition, Birkbeck CollegeUniversity of London, Routledge-Cavendish.

     

    19. Nathan Thal ,Spencer (1998),"Inequality of Bargaining Power Doctrine: The Problem of Defining Contractual Fairness", Oxford Journal of Legal Studies, Vol.8-No.1, PP.17-33.

     

    20. Reiter ,Barry J.,(1981)"The control of the contract power",Oxford Journal of Legal Studies,vol.1,Issue3, PP.347-374.

     

    21. Rikett, Charles E.F. and Telfer ,ThomasW.(2003),International Perspectives on Consumer,s Access to Justice, Cambridge University Press.

     

    22. Schäfer ,Hans-Bernd and Leyens,Patrick C.(2009) ,"Judicial Control of Standard Terms and European Private Law & Economics Perspective on The Draft Common Frame" ,University of Hamburg - Institute of Law and Economics, Faculty of Law; Max Planck Institute for Comparative and International Private Law,PP 1-28..

     

    23. Shifrin, ,Seana Valentine(2000)"Paternalism, Unconscionability Doctrine, and Accommodation", Philosophy & Public Affairs Journal ,Volume 29, Issue 3, PP.205-250.

     

    24. Slayton,Philip(1976)"The Unequal Bargain Doctrine:Lord Dening in Liyoyds bank v.Bandy",Mcgill Law Journal.PP.49-109.

     

    25. Trager, Marion (2008)"Party Autonomy and Social Justice in Member States and EC Regulation,a Survey of Theory and  Practice",in:Standard contract terms in Europe: a basis for and a challenge to European contract law / ed. by Hugh Collins.

     

    26. Trebilcock,M.J (1993),The Limits of Freedom of Contract ,Harvard University press.

    27. Trebilcock ,Michael J.,(1996)"Critiques of the Limits of Freedom of Contract a Rejoinder",Osgoode Hall Law Journal,vol.33.no.2,PP.353-377.

     

    28. Treitel, G.H(1978)The Law of Contract,7th ed. ,steven & sons, London.

    29. Twigg-Flesner(2006-2007) Christian,"The Implementation of The Unfair Contract Terms Directive in the United Kingdom",University of Hull, Contemporary Issues in Law,PP.1-20.

    30. Waddams, Stephen (2010)"Protection of weaker parties in English law" ,in Kenny, Mel, Devenney ,James, Fox, Lorna O'Mahony, Unconscionability in European Private Financial Transactions: Protecting the Vulnerable, Cambridge University press.

    31. Waddams ,S.M.(1976)" Unconscionability in Contracts",The Modern Law Review,volume 39,no.4.PP.369-393.

    32.Zhou ,QI (2010),,An Economic Perspective on Legal Remedies for UnconscionableContracts", European Review of Contract Law, 6.1 ,PP.25-38.

     

    References

    1. Abdipur.E. (2009)"abusing from dominant economic situation,"Islamic law journal,sixth year ,no.21,pp.125-155.
    2. Abedian,M.H (2007)unfair contract terms, comparative civil law course note , PHD.course,Mofid university.pp.125-155.
    3. Alsharif,M.H.(2007)formalism in judicial reasoning a research about the relation between judicial analogy and formal analogy,law quarterly journal of  law and political science faculty, fifty seventh year,no.2.pp.1-39.
    4. Amiri ghaemmaghami,A.(1999)the law of obligations, first volume, Mizan publications.
    5. Eezanlu.M(2011). contractual terms which limiting and excluding liability,second edition.
    6. Jafarie langroodi,M.j.(1994)law terminology, sixth  edition ,Ganje Danesh publications.
    7. Katuzian,N.(2007)"Civil law non-contractual obligations", university of Tehran publications.
    8. -Katuzian,N(2008)Speech about the manner of interpretation, monthly publication of notaries Association,no.90,pp.11-30.
    9. Katuzian,N(2005)"Contract interpretation", journal of  law and political science faculty,no.70,pp.277-308.
    10. Katuzian,N(2006)general rules of contracts ,first volume, seventh edition.
    11. Katuzian,N.(2008) "contractual freedom limits in basis of consumer protection", law quarterly,course38,no.3,pp.327-342.
    12. Karimi ,A.(2002)" Imposed terms in viewpoint of general rules of contracts", legal researches  journal ,no.1,pp.75-83.
    13. Shahidi,M.Bariclu,A.,(2002)"non-trade agreement ",Name mofid journal,no.21,pp.4-22.
    14. Simler,F (1998)."french law solution about abusive clauses", speech translated by Abbas.  Ghasemie Hamed , journal of legal researches, Shahid Beheshti university press,no.23-24.pp.239-264.
    15. Tajarlu.R.(2008)"Theoretical percept from government interference in order to limiting contractual freedom with reference to English legal system", law quarterly journal of  law and political science faculty, Course 38,no.3,pp191-209.
    16. Tavassoly,H.(1997)the basis of justice in Jan Ralz,s theory, Naghd o Nazar journal.pp.122-149.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 7، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1395
صفحه 693-723

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار