حمایت از روش‌های کسب و کار در حقوق تطبیقی (بررسی رویکرد نظام‌های حقوقی امریکا، هند، ژاپن، فقه امامیه، ایران و موافقت‌نامۀ تریپس)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار دانشگاه قم

3 دانشآموختۀ کارشناسی ارشد دانشگاه قم

چکیده

امروزه یکی از مهم‌ترین دارایی‌های هر شرکتی روش‌های کسب و کار آن است که به‌عنوان یکی از حقوق مالکیت فکری قابل حمایت می‌باشد. همواره رویکرد نظام‌های مختلف حقوقی در این زمینه متفاوت بوده است. اسرار تجاری سنتی‌ترین شکل حمایت از روش‌های کسب و کار شمرده ‌می‌شود، اما امروزه گرایش شرکت‌ها به ثبت اختراعات در این زمینه، به‌اندازه‌ای افزایش یافته که اهمیت و تأثیر پذیرش روش یاد‌شده به‌عنوان حق اختراع به موضوعی بحث‌برانگیز در سراسر جهان تبدیل شده است. جستار حاضر با روش توصیفی– تحلیلی به بررسی قابلیت حمایت حقوقی از روش‌های کسب و کار در نظام‌های حقوقی مختلف پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که امروزه کشورهایی مانند امریکا، هند و ژاپن برخلاف رویۀ گذشتۀ خود به حمایت از روش‌های کسب و کار در قالب حق اختراع اقبال فراوانی نشان داده‌اند. موضع موافقت‌نامۀ تریپس نیز مبنی بر اعطای حق ثبت به اختراعی که شامل گام ابتکاری و کاربرد صنعتی باشد، در راستای حمایت از روش‌های کسب و کار رقم خورده است. این درحالی است که در نظام حقوقی ایران روش‌های کسب و کار عملاً از دایرۀ حمایت استثنا شده‌اند. از‌این‌رو، شایسته است که قانون‌گذار ایران با توجه به مبانی عمیق فقه امامیه در حمایت از حقوق مادی و غیرمادی افراد، ماده‌ای را در جهت حمایت از روش‌های کسب و کار به قانون ثبت اختراعات اضافه کند یا استثنای راجع به آن را حداقل در خصوص روش‌های کاربردی تجارت الکترونیک از قانون حذف نماید. درنهایت اگر به هر دلیلی حمایت از روش‌های کسب و کار در قالب اسرار تجاری یا حق اختراع منتفی شود، می‌توان به قالب‌هایی چون اختراعات کوچک توسل جست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Protection of business methods in comparative law (A study on the approach of American, Indian, Japanese, Imamia jurisprudence and Iranian legal systems and the TRIPS agreement)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Hadi Ghabooli Dorafshan 1
  • Mostafa Bakhtiarvand 2
  • Akram Aghamohammadi 3
1 Assistant Professor, Ferdowsi University of Mashad, Mashad, Iran
2 Assistant Professor, University of Qom, Qom, Iran
3 M.A. Graduate, Intellectual Property Law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Business methods are among the most important assets of companies, whose protection is different in different legal systems. Although trade secrets are the most traditional form to protect business methods, the companies’ willingness to patent inventions in this field has so increased that recognizing them as inventions has become a controversial issue. This paper, with descriptive-analytic method, has studied the possibility of business methods protection in deferent legal systems and concluded that countries such as the United States, India and Japan, have, despite their previous practice, showed much tendency towards protection of business methods as inventions; the position of TRIPS in granting patent rights to inventions including inventive steps and industrial applicability is also favorable to business methods protection. In Iran, business methods are been excluded from the scope of protection. Therefore, considering the deep foundations of Imamia jurisprudence in protecting people's material and immaterial rights, it is necessary for the legislator to add an article to protect business methods or remove its exclusion, at least, with regard to applicable electronic commerce methods. Finally, if business methods are not protectable in the form of trade secrets or patents, recourse can be made to other forms such as utility models.

کلیدواژه‌ها [English]

  • business methods
  • Patent
  • trade secrets
  • utility models

مراجع

  1. الف) فارسی و عربی

    1. ابن حمزه، محمد بن علی (1408ق)، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم: مکتبة السید المرعشی.
    2. آخوند خراسانی، مولی محمّد کاظم (1406ق)، حاشیة المکاسب، چاپ اول، تهران: وزارة الارشاد الاسلامی.
    3. اراکی، محمدعلی (1415ق)، کتاب البیع، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    4. اصفهانی، شیخ محمدحسین (1418ش)، حاشیة المکاسب، چاپ اول، قم: دارالمصطفی لاحیاء التراث.
    5. انصاری، مرتضی (1415ق)، المکاسب، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
    6. انصاری، مسعود؛ طاهری، محمدعلی (1384ش)، مجموعه دانشنامۀ حقوق (دانشنامه حقوق خصوصی )، ج3، چاپ اول، تهران : انتشارات محراب فکر.
    7. حبیبا، سعید و شاه‌بابای، حمیدرضا (پاییز 1391)، «حمایت از نهاد نمونه اشیای مفید به منظور تکمیل نظام حق اختراع»، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورۀ 16، شمارۀ 3.
    8. حسینی روحانی، سید محمدصادق (1418ق)، منهاج الفقاهة، چاپ چهارم، قم : انتشارات العلمیة.
    9. حلبی، ابوالصلاح، تقی بن نجم الدین (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: مکتبة أمیر‌المؤمنین (ع).
    10. خلخالی، سید محمدکاظم (1395ق)، فقه الامامیة (قسم المعاملات)، (تقریر ابحاث آیة اللّه‌ العظمی الحاج میرزا حبیب اللّه الرشتی)، چاپ اول، تهران: مطبعة الحیدری.
    11. خمینی، سید روح‌الله (1421ق)، کتاب البیع، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    12. خمینی، سید مصطفی (1418ق)، کتاب البیع، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    13. خوئی، سید ابوالقاسم (1412ق)، مصباح الفقاهة، بیروت: دارالهادی.
    14. خوئی، سید ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، قم: مدینة العلم.
    15. زحیلی، وهبه (1409ق)، الفقه الاسلامی و أدلته (النظریات الفقهیة والعقود)، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر.
    16. شریعت اصفهانى، فتح اللّه بن محمدجواد (1398ق)، رسالة فی تحقیق معنى البیع، قم: دارالکتاب.
    17. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    18. علامه حلى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1410ق)، نهایة الاحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    19. قبولی درافشان، سید محمدهادی (1386ش)، مفهوم بیع و تمایز آن از سایر قراردادها در حقوق ایران با بررسی تطبیقی در حقوق انگلیس، تهران: انتشارات شلاک.
    20. کاتوزیان، ناصر (1378ش)، حقوق مدنی ( عقود معیّن (1))، چاپ هفتم، تهران : شرکت سهامی انتشار.
    21. محسنی، سعید و قبولی درافشان، سید محمدمهدی (1394ش)، حقوق ادبی و هنری (با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، فرانسه و مصر)، چاپ اول، مشهد: پژوهشکدۀ مطالعات اسلامی و علوم انسانی.
    22. محقق داماد، سید مصطفی و دیگران (1379ش)، حقوق قراردادها در فقه امامیّه، چاپ اول، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
    23. مطهری، مرتضی (1382ش)،  نظری به نظام اقتصادی اسلام، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات صدرا.
    24. مکارم شیرازی، ناصر (1413ق)، انوار الفقاهة (کتاب البیع)، چاپ دوم، قم: مؤسسة الامام امیرالمؤمنین (ع).

     

    ب) منابع لاتین

    25.     Anon, "Business Method Patents", at; http://www.nolo.com/legal-encyclopedia/business-method-patents-30098.html, last visited at: 2016/8/4.

    26.     Allison, John R. and Hunter, Starling D., (2006),"On the feasibility of improving patent quality one technology at a time, the business methods", 21 Berkeley Tech.L.J, pp.750-814.

    27.      Abhimanyu, Ghosh (2006), " Business Method Patents: The Road Ahead", Journal of Intellectual Property Rights (JIPR), Vol.11, pp.175-184

    28.     Barooah, Swaraj Paul, (2013)," Guest Post: Why are Business Method Patents being granted?", AT: http://spicyip.com/2013/01/guest-post-why-are-business-method.html> 2016/5/4.

    29.      Benjamin’s Sale of Goods‌ (1997), th ed.‌, London‌, Sweet & Maxwell‌.

    30.     Black’s Law Dictionary ‌(1990), th ed.‌, London‌، West Publishing Co.‌

    31.     Conley, John M (2003)," The International Law of Business Method Patents", 88 ECO. REV. 15, pp.15-33.

    32.     Campbell, Dennis & Center for International Legal Studies(CILS) (2011), Legal Aspects of Doing Business in Asia; 2nd ed, Juris Publishing, Inc.

    33.     Cambridge Dictionary, " Meaning of “start-up” in the English Dictionary", available at: http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/start-up<2/5/2016

    34.     Duffy, John F. (2011), "Why Business Method Patents " ? Month 20xx] Desktop Publishg Example, pp. 100-132.

    35.     Dreyfuss, Rochelle C. (2000), "Are Business Method Patents Bad for Business?" Public Law and Legal Theory Working Paper Series New York University School of Law, Santa Clara Computer and High Technology Law Journal, Vol. 16(2), pp. 1-17.

    36.      Edita Petnycyte,(2004), " Should Patent Protection be Extended to Business Methods?”,1 International Journal of Baltic
    Law 3, pp.114-134.

    37.      European IPR Helpdesk (2013), Commercialising Intellectual Property: Licence Agreements.

    38.      Furutani H. ( 2003) "Patentability of Business Method Inventions and Inventions with Non-technical Features in Japan versus the US and Europe", Japanese Patent Attorney, pp.1-40.

    39.      Gygax, Andre F., Asjeet L., Jinteo H. (2008)," The Effects of business Method patents on Grantees and There Industry Rivals", pp.1-20.

    40.     Hall, Bronwyn H., (2003)," Business Method Patents, Innovation, and Policy", Department of Economics, University of California, Berkeley, pp. 1-28.

    41.     Hunt, Robert M. (2009), "Business Method Patent and U.S Financial Services", Federal Reserve Bank of Philadelphia, No. 07-21., pp. 1-30.

    42.      Hunter, Starling David III (2003)," Have Business Method Patents Gotten a Bum Rap? Some Empirical Evidence", MIT Sloan Working Paper No. 4326-03, 2., pp.1-42.

    43.      Hall, B., Graham, S., Harhoff, D. & Mowery, D. (2003), " Prospects for Improving U.S. Patent Quality via Post-grant Opposition", Working Paper 9731, NBER., pp.1-26.

    44.     IntellexipIP Advocate (2016), "Computer Software & Business Method Patents", at: http://www.intellexip.com/Article-4-COMPUTER-SOFTWARE> 2016/5/6.

    45.     Investopedia, "What is startup", available at: http://www.investopedia.com/terms/s/startup.asp<10/5/2016

    46.      Jinghui N., (2010), " Recent Developments in Business Method Patents in the U.S. and the Implication to the People’s Republic of China: A Comparative Perspective" [unpublished dissertation].

    47.     Jarvenpaa, Sirkka L, Tiller, Emerson H. (2006), " Protecting internet buisness methods : Amazon.com and the 1-click checkout", Center for business technology and law university of Texas at Austin, pp.1-10.

    48.     JOSEPH, S.J.P.T.,(2015), E-COMMERCE, Fifth Edition: AN INDIAN PERSPECTIVE, PHI Learning Pvt. Ltd.

    1. Kohji Yoshioka (2000), " Summary of Patentability of Business Systems in Japan, in Patenting the New Business Model: Building Fences in Cyberspace".
    2. Mehta, Miku H. and Moskowitz L. (2004), " Business Method Patents in the United States: A Judicial History & Prosecution Practice" > 2016/9/4
    3. Merges, R. (1999). "As Many as Six Impossible Patents Before Breakfast: Property Rights for Business Concepts and Patent System Reform." Berkeley Technology Law Journal 14, pp. 577-615
    4. Nari Lee (2005)," Patent Eligible Subject Matter Reconfiguration and The Emergence of Proprietarian Norms – The Patent Eligibility of Business Methods", 45 IDEA, pp. 320-351.
    5. Oxford Living Dictionaries, "Definition of  method", available at: https://en.oxforddictionaries.com/definition/method 10/5/2016.
    6. Prasad, Rakesh (N.D), " Business Method Patents in India– Or is that a contradiction in terms" ? ALG India Law Offices.
    7. Ranjan Narula Associate (2012)," India- Business methods and Software
      Patents      ", pp.1-15.
    8. Spulber, Daniel F. (2011), " Should Business Method Inventions Be Patentable", Journal of Legal Analysis forthcoming, pp. 1-75.
    9. Sfekas, James S. ( 2007)," Controlling Business Method Patent: How the Japanese Stand dard for Patenting Software Could Bring Reasonable Limitation to Business Method Patents in the United States", PACIFIC RIM LAW & POLICY JOURNAL VOL. 16 NO. 1, pp. 197-226.
    10. Singsangob, Aunya,( 2009), " A Comparative Study of the United States, Japan,
      and Thailand Laws on Online Business Method Patents      ", IIP Bulletin, pp.86-91.
    11. Smith, Nicholas A. (2002)," Business Method Patents and Their Limits:Justifications, History, and the Emergence of a ClaimConstruction Jurisprudence",9 Mich. Telecomm. Tech. L. Rev, pp.171-208.
    12. Taketa J. (2002), " The Future of Business Method Software Patents in the Intellectual Property System", 75 S. CAL. L. REV, pp.943-982.
    13. Triano, Nicholas P. (2003), " Intellectual Property, Insurance and Business Method patents", External forces & Industry knowledge, pp. 1-4.
    14. Verbauwhede, Lien (2004)," Intellectual Property Issues in Advertising, Consultant" , SMEs Division, WIP0, pp.1-14.
    15. WIPO (2003)(a), Most Inermediate Training Course On Practical Intellectual Property  Issues In Business in cooperation with the Ministry of Science and Technology of the People's Republic of China, Patentability Of Computer Software And Business Methods, Geneva.
    16. WIPO (2003)(b), Industrial applicability and utility requirement ommonalities and differences, Geneva.
    17. Walts, Suzanne C, Sauers W. (2012), " Recent development regarding business method patents", intellectual property section, virjinialawer, Vol. 61, pp.28-31.
    18. Wright, Bradley C. (2000), " Internet And E-Commerce Patent, ABA, Intellectual Property Law Section’s Spring CLE Program on E-commerce and Internet Patents", pp.1-3.

    55.     Practicing Law Institute, " Business Method Patents", Patent Bar Review, available at: http://www.ipwatchdog.com/patent/business-method-patents>14/6/2016

    63.     Terterov, Marat, Reuvid, Jonathan,(2005),  Doing Business with Estonia, GMB Publishing Ltd.

    64.     USOTO, " Data Processing: Financial, Business Practice, Management, or Cost/ Price Determination", Class 705: available at: http://www.uspto.gov/web/patents/classification/uspc705/defs705.html> 14/4/2016

مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 7، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1395
صفحه 647-668

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار