تحول تاریخی چارچوب‌های تجارت از ترتیبات قراردادی به شرکت‌‌های تجاری

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق تجاری و اقتصادی بین‌المللی دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

مضاربه شیوه‌ای قدیمی ‌برای تجارت و تأمین مالی بوده است. مطالعات تاریخی و تطبیقی نشان می‌دهد که «مضاربه» و عملیات تجاری مشابهی که بعد‌ها در اروپا با عنوان «کامندا» شکل گرفت، در طول تاریخ تجارت از اهمیت بالایی برخوردار بوده و نقش مهمی در تجارت زمینی و دریایی در سده‌های میانی داشته‌ است. از قرن شانزدهم میلادی و هم‌زمان با ورود شرکت به عرصۀ‌ تجارت، به‌تدریج از اهمیت کامندا در غرب کاسته شد و شرکت تجاری جای آن را گرفت، اما مضاربه در خاورمیانه به شکل سابق به حیات خود ادامه داد و نتوانست با تحولات جدید تجارت هماهنگ شود. در این تحقیق، ضمن مطالعۀ جایگاه و سیر تاریخی ترتیبات اقتصادی قراردادی (به‌ویژه مضاربه در خاورمیانه و کامندا در غرب) و تحول ناشی از ظهور بنگاه‌های اقتصادی دارای شخصیت حقوقی در عرصۀ تجارت، خواهیم دید که مانع عمدۀ تأسیس و بهره‌برداری از قالب شرکت تجاری در حقوق اسلامی تا مدت‌ها پس از به‌کارگیری عملی آن، شناسایی نشدن شخصیت حقوقی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The historical evolution of commercial frameworks, from contractual arrangements to corporations

نویسندگان [English]

  • Mostafa Bostani 1
  • Mahmood Bagheri 2
1 L.L.M in International Commercial and Economic Law, University of Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Law, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Mudaraba is an old method of finance and trade. Comparative historical studies show that Mudaraba and a very similar European institution that appeared first in the 12th century in Italy and then in all Europe i.e. Commenda, had a very important role in the history of trade; especially in maritime trade of middle ages. From 16th century it gradually started to lose its importance and was then replaced by corporation in the Western trade, while at the same time there was no sign of such development in the Middle East and the Islamic world. In this essay, we discuss the origin of Mudaraba, its importance in the history of trade, and the causes for its appearance and come down, understanding that the non-recognition of legal personality was the major obstacle of the Islamic law to establish corporations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Commenda
  • History of Trade
  • Corporation
  • Legal personality
  • Mudaraba

مراجع

الف) فارسی و عربی
1. باقری، محمود (1390)، نقش حقوق شرکت‌ها و بازار بورس در موفقیت خصوصی‌سازی، چاپ اول، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
2. بروجردی عبده، محمد (1380)، حقوق مدنی، چاپ اول، تهران: کتابخانه گنج دانش.
3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، الفارق، جلد پنجم، چاپ دوم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378)، اندیشه و ارتقا، چاپ اول، تهران: کتابخانه گنج دانش.
5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، سیستم شناسی در علم حقوق، چاپ اول، تهران: کتابخانه گنج دانش.
6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1384)، مضاربه، چاپ اول، تهران: کتابخانه گنج دانش.
7. جمشید‌نژاد اول، غلامرضا (1385)، نظام‌های اقتصادی صدر اسلام، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر.
8. حسینی، سید مجتبی (1378)، تاریخچه سیاسی اقتصادی صدر اسلام، چاپ اول، قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
9. علی، جواد (1978)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، الجزء السابع، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالعلم للملایین.
10. صفار، محمدجواد (1390)، شخصیت حقوقی، چاپ اول، تهران: انتشارات بهنامی.
11. کاتوزیان، ناصر (زمستان 1379)، "تحول نهاد وقف و دورنمای آیندۀ آن" صص 309تا 333 در: گامی به سوی عدالت، جلد دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. کاتوزیان، ناصر (زمستان 1379)، "سیر پیدایش شخصیت حقوقی وقف در اسلام" صص 253تا 261. در: گامی به سوی عدالت، جلد دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
13. کاتوزیان، ناصر (1388)، عقود معین، جلد دوم، مشارکت‌ها- صلح، چاپ هشتم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
14. موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1414)، فقه‌الشرکه علی نهج الفقه و القانون، چاپ اول، قم: منشورات مکتبه امیرالمؤمنین.
 
ب) انگلیسی
15. Abdul Gafoor, L. M. A. (2001) “Mudaraba-based Investment and Finance”, Available at: <http://www.islamicbanking.nl/article2.html> 2/6/2012>
16. Cizakca, Murat (1996) “A Comparative Evolution of Business Partnerships”. Leiden: Brill
17. Cizakca, Murat  (2004) “Incorporated cash waqfs and mudaraba, Islamic non-bank financial instruments from the past to the future”, MPRA Paper No. 25336, Available at: <http://mpra.ub.uni-muenchen.de/25336> 10/8/2012>
18. Cizakca, Murat (2010) “Was Sharia Indeed the Culprit?”, Kuala Lumpur: Iceif, MPRA Paper No. 22865, Available at: < http://mpra.ub.uni-muenchen.de/id/eprint/22865> 10/3/2013>
19. El-Gamal, Mahmoud A. (2006) “Islamic Finance: Law, Economics, and Practice”, Cambridge: Cambridge University Press
20. Kuran, Timur (fall, 2005) “The Absence of the Corporation in Islamic Law: Origins and Persistence”, The American Journal of Comparative Law, Vol. 53, No. 4: 785-834
21. Kuran, Timur (Jun., 2003) “The Islamic Commercial Crisis: Institutional Roots of Economic Underdevelopment in the Middle East”, The Journal of Economic History, Vol. 63, No. 2: 414-446
22. Kuran, Timur (2011) “The Long Divergence; How Islamic Law Held Back the Middle East”, Princeton: Princeton
23. MAITLAND, F. W. (2003) “State, Trust and Corporation”, Editted by David Runciman and Magnus Ryan, Cambridge: Cambridge University Press
24. McCusker, John J. , Editor in Chief (2006) “History of World Trade since 1450”, Volume One, London: Thomson Gale
25. Postan, M. M. and Edward Miller (1987) “The Cambridge Economic History of Europe, Volume II, Trade and Industry in the Middle Ages” Second Edition, Cambridge: Cambridge University Press                                                                                                                                                                               
26. Pryor, John H. (Jan., 1977) "The Origins of Commenda Contract", Speculum, Vol.52, No. 1: 5-37
27. Tracy, James D (1990) “The Of Merchant Empire Long-Distance Trade In The Early Modern World, 1350 1750”, Cambridge: Cambridge University Press
28. Udovitch, Abraham L (1962) "At the Origins of the Western Commenda: Islam, Israel, Byzantium?" Speculum, Vol 37: 198-207
29. Harris, Ron (2008) “The Institutional Dynamics of Early Modern Eurasian Trade: The Corporation and the Commenda”, Available at SSRN: <http://ssrn.com/abstract=1294095 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1294095> 10/11/2012>  
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 7، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1395
صفحه 437-459

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار