جستاری بر اندیشۀ دادرسی اساسی در جهان

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق عمومی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

اندیشۀ نظارت بر مطابقت قوانین عادی با قانون اساسی، برگرفته از ضرورت‌هایی است که ریشه در دو اصل مهم «وجود سلسله‌مراتب میان هنجارهای حقوقی»و «برتری قانون اساسی بر سایر قوانین و مقررات» دارند. قانون اساسی به‌عنوان قانون برتر از لحاظ جایگاه حقوقی در رأس هرم هنجارهای حقوقی قرار دارد و از‌همین‌رو نیازمند سازماندهی و انتظام خاصی است که به‌مثابه ضمانت اجرایی برای تحقق مفاد اصلی این سند قانونی عمل می‌‌کند. این سازماندهی و انتظام امروزه در ادبیات حقوقی با عنوان دادرسی اساسی شناخته، و در قالب دو الگوی اصلی مطالعه می‌شود که الگوی نخست مبتنی بر نظارت دادگاه‌ها بر قوانین است و الگوی دیگر نیز با تأکید بر نقش مراجع سیاسی در نظارت بر قوانین، اِعمال می‌گردد. این دو الگو دارای اهداف یکسان، ولی پیشینۀ تاریخی و سازوکار اجرایی متفاوتی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A survey on constitutional justice

نویسنده [English]

  • Kheirollah Parvin
Associated professor, public law department, University of Tehran, Tehran,Iran.
چکیده [English]

The idea of supervising  the conformity of statutory law with constitutional law, is due to necessities rooted in two essential principles: the supremacy of constitution and the hierarchy of the law. Constitution as the supreme law in the sense of status and legal value , is placed at the top of the legal pyramid of every political system and therefore requires a special organization and discipline that will act as the sanction of the principles and the main content incorporated in this legal instrument. this special organization and discipline known as Constitutional justice in legal Literature now and have studing in two main patterns. Firs pattern based on Supervision of courts on rules and other pattern is Apply by Emphasis on role of Political Institutions in Supervision on rules. This two patterns have common purpose but have different backgrounds and methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitution
  • Judicial review
  • Constitutional justice
  • Conformity of rules
  • patterns of Supervision
الف) فارسی:
1. دوگنتن، برنارد و مارتن، آرلت و موریست نیوگره (1381)، نهادهای سیاسی، اداری و قضایی فرانسه، ترجمۀ سید محسن شیخ‌الاسلامی، تهران، نشر میزان.
2. جعفری ندوشن، علی‌اکبر (1385)، بررسی تطبیقی کارویژه‌های شورای نگهبان در ایران، فرانسه و آمریکا، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
3. حاجی‌پور، نصرت‌الله (1383)، تطبیق قوانین با شرع در نظام قانون گذاری ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
4. حمیدیان، حسن (1389)، نظارت بر قانونگذاری در ایران و آمریکا، تهران، نشر دادگستر.
5. دیلمی، احمد (1382)، بایسته‌های تفسیر قوانین، قم، انتشارات دانشگاه قم.
6. راسخ، محمد (1388)، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران، انتشارات دراک.
7. رشوند بوکانی، مهدی (1388)، استقلال قاضی و قوۀ قضاییه در حقوق ایران، آمریکا و فرانسه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
8. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1380)، حقوق اساسی، تهران، نشر میزان.
9. عمید زنجانی، عباسعلی (1384)، حقوق اساسی تطبیقی، تهران، نشر میزان.
10. عمید زنجانی، عباسعلی (1377)، فقه سیاسی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
11. قاضی، ابوالفضل (1370)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران، دانشگاه تهران.
12. کعبی، عباس (1384)، ضمانت‌های اجرایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم، مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
13. هامون، فرانسیس و سلین واینر (1383)، «صیانت از قانون اساسی در ایالات متحده آمریکا و فرانسه»، ترجمۀ محمدجلالی، حقوق اساسی، سال دوم، شمارۀ دوم، ص 128 - 79
ب) عربی:
1. جوادی، الیاس (2009)، رقابه الدستوریه القوانین، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه.
2. جوادی، الیاس (2009)، رقابه دستوریه القوانین دراسه مقارنه، بیروت منشورات الحلبی الحقوقیه.
3. حاشی، یوسف (2009)، فی النظریه الدستوریه، الجزیره، انتشارات ابن ندیم للنشر والتوزیع.
4. حسام‌الدین الاحمد، وسیم (2008)، الرقابه البارلما نیه علی اعمال الاداره فی النظام البرلمانی والرئاسی، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه.
5. رباط، ادمون (1983)، الوسیط فی القانون الدستوری العام، بیروت، دارالعلم للملایین، الطبعه الثالثة.
6. شکر، زهیر (2066)، الوسیط فی القانون الدستوری اللبنانی، بیروت، دون الناشر.
7. شکر، زهیر (1994)، الوسیط فی القانون الدستوری، بیروت ، الجزء الاول، مجد، الطبعه الثالثة.
8. عبدالوهاب، محمد رفعت (2000)، رقابه دستوریه القوانین و المجلس الدستوری فی لبنان، بیروت، الدار الجامعیه
9. عبدالوهاب، محمد رفعت (2007)، الانظمه السیاسیة، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیة.
10. المجذوب، محمد (2002)، القانون الدستوری و النظام الدستوری فی لبنان و اهم النظم الدستوریه و الاساسیه فی العالم، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه.
 
ج) لاتین:
1- Christian lorat (1990): "La cour supreme des etats – unit". Pouvoirset evolution historique,          presses universitaires de Bordeaux, 4 em edition
2-. DEVILLIERS (1999): Dictionnoire de dr oit constituionnel armand colin, 2,.     
3- Elisabeth zoller (1998):Droit constitutionnel.2cme edition. Puf  .
4- fevoreu et autres (1998): "Le droit  constitutionnel:",Parsi, Dalloz.
5- FRANCIS (2001) Hamonet cline wiener
6- Fromont (2013):  La cour constitutionnelle  federal, Les Cahiers,
 7 -G.Scoffoni: (1998) “ La legitimite de la Cour Supreme dans la systeme americain de la justice constitutionnel “,  P.U.A.M,.
8- Jacques lambert: (1986)"Les origines du controlejuridktionnel des lois aux etats – unis" revue francgise du droit public et de la science politique.
9- Marcel prelot jean Boulouis, (1996) institutions politiqueset droit constitutionnel 7eme edit ion dalloz.  
10 –.Mavcic  Andre (2001): The Constitutional Review. Postojna Press.                                        
11- McGaw Smyth, Howard (1948): The western political Quarterly, Italy : from Fascism to the Republic, University of  Utah,
12- Numero (1991) special de la revue “Pouvoirs” : “ La Cour Supeme des Etats – Unis”, P.U.F., Paris
13 - Numero special de la revue “Pouvoirs”( 1991) : “ La Cour Supeme des Etats –Unis”,P.U.F.,Paris
14- Th. DiManno (1997): “Le juge constitutionnel st la technique des decisions interpretatives en France et en Italie “ , Economica, Paris,.