نظریه انتخاب عقلانی جان الستر و تدوین قانون اساسی با نگاهی به قانون اساسی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 گروه حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 گروه حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

از نظر مبانی معرفتی نظریه انتخاب عقلانی از علم آمار و ریاضی و اقتصاد وارد علوم اجتماعی شده و بر مبنای دو اصل استوار است: اصل اول: «فردی‌بودن کنش آدمی» و اصل دوم :«کنش‌های انسان معطوف به منفعت هستند». طبق اصل اول، این نظریه فردگرایانه است و واحد تحلیل خود را بر فرد بنا می‌نهد و نظریه کنش عقلانی رفتارهای جمعی را نیز با توجه به رفتار تک تک افراد آن جمع تفسیر می‌نماید زیرا بر این پایه استوار است که نظام سود و ضرر هر کس منوط به شرایط فکری و ارزشی اوست و نمی‌توان انتخابهای یک فرد را به کل جمع نسبت داد و ایضاً رفتارهای جمعی نافی توان انتخاب فردی نیستند. این نوع روش تحقیق در حوزه علوم انسانی رفتارهای سیاسی و اجتماعی را پوشش میدهند که بر پایه رفتار سود فردی بنا شده باشند. مثلاً رفتارهای انتخاباتی یک جامعه بهترین الگو بکارگیری انتخاب عقلانی است. این جستار با روش استدلال استنتاجی به بررسی اعمال این روش در تحلیل تدوین و بازنگری قانونی اساسی یا آنچه که طراحی قانون اساسی می‌نامند با تأکید بر اندیشه جان الستر پرداخته‌است. هدف پژوهش ارائه طرح در رابطه با نحوه و چرایی مشارکت مردم در تدوین و ایجاد قانون اساسی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Jon Elster's Theory of Rational Choice and Codifying of the ‎Constitution‏ ‏with a Comparative Approach to the Constitution of Iran

نویسندگان [English]

  • Maziyar Khademi 1
  • Farhang Faghih Larijani 2
  • Alireza Eskandari 3
1 Department of Public Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabatabai University of ‎Tehran, Tehran, Iran‎
2 Department of Law, Faculty of Law and Political Sciences, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
3 Department of Public Law‏, ‏Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabatabai University of ‎Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

In this article, it is claimed that in modern law, the drafting of the constitution is one of the most important and sensitive measures in forming the legal order. Because the legal system determines the general framework of individual actions and social interaction of people, and this is both for the present and future and of course, the form of this law is also a matter of choice. In line with justifying this claim, John Elster's theory of rational choice is one of the most influential and comprehensive theories in explaining and criticizing the methods of drafting the constitution, which is based on two principles: the first principle: "the individuality of human action" and the second principle " The benefit-centeredness of human actions" has been proposed. According to this opinion, the electoral behavior of a society is the best example of using a rational choice, and the formulation and construction of the constitution is the best case, because in this work, even if there is no malice, it may make the situation worse than it is, and this is due to "rationality". is incomplete. This essay has investigated the application of this method in the analysis of drafting and revising the basic law, or what is called the design of the constitution, with an emphasis on the thought of John Elster. The purpose of the research is to examine this theory in relation to how and why people participate in drafting and creating the constitution as rational agents. This is a Research Article

کلیدواژه‌ها [English]

  • Benefit
  • ‎ Constitution
  • ‎ Constituent Power
  • Participation
  • ‎ Rational Choice.‎

مراجع

  1. الف) فارسی

    • کتاب‌ها
    1. راسخ، محمد (1398). همنشینی اصول تغییرناپذیر قانون اساسی در حقوق عمومی؛ از تنظیم قدرت تا تضمین حقها، چاپ اول، تهران: نشر خانۀ اندیشمندان علوم انسانی.
    2. کلمن، جیمز (۱۳۷۷). بنیادهای نظریۀ اجتماعی. ترجمۀ منوچهر صورت تاشانی. تهران: نشر نی.
    3. لیتل، دانیل (۱۳۷۳). تبیین در علوم اجتماعی: درآمدی بر فلسفه علم الاجتماع. ترجمۀ عبد‌الکریم سروش. تهران: نشر صراط.

     

    - مقالات

    1. تقیزاده، جواد و فدایی، معصومه (1392). بررسی اصل 177 قانون اساسی با تأکید بر مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی. مجلۀ تحقیقات حقوقی، 16 (63)، 183-212.
    2. چلبی، مسعود (۱۳۸۱). فضای کنش: ابزاری تنظیم در نظریه‌سازی. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، 4 (1)، 5-46.
    3. دبیر‌نیا، علیرضا (1395). حاکمیت مردم در مفهوم مدرن؛ فراساختاری بودن حاکمیت. پژوهشهای حقوق تطبیقی، 20 (3)، 110-13 Doi: 20.1001.1.22516751.1395.20.3.3.7
    4. رحمانی، قدرت‌الله (1399). قوۀ مؤسس و ماهیت جمهوری اسلامی در آستانه تأسیس. فصلنامۀ علمی جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 3 (4)، 31-58.
    5. عباسی، بیژن (1383). شیوه‌های تدوین و تصویب یک قانون اساسی. فصلنامۀ حقوق اساسی، 2 (2)، 49-63.
    6. عباسی، بیژن (1384). تمایز میان قوۀ مؤسس و قوای تأسیسی. نشریۀ حقوق اساسی، 2 (3)، 91-104.
    7. عمید زنجانی، عباسعلی (1381). بایدها و نبایدها در قانون اساسی. مجلۀ الهیات و حقوق دانشگاه رضوی (آموزه‌های حقوقی)، 2 (6)، 11-34.
    8. فاور، لویی و ودل، ژرژ (1382). اصول فراقانون اساسی و حاکمیت ملی. ترجمۀ علی‌اکبر گرجی. فصلنامۀ حقوق اساسی، 1 (1)، 239-284.
    9. گیدنز، آنتونی (۱۳۸۰). نظم اجتماعی مسئله‌ای همچنان پابرجا. ترجمۀ محمدرضا جوادی یگانه. کتاب ماه علوم اجتماعی، 8 (47-48)، 78-79.

     

    ب) انگلیسی

    -    Books

    1. Arendt, H. (1965). On Revolution. London: Penguin Books
    2. Arrow, K. (1951). Social Choice and Individual Values. New York: Wiley.
    3. Brennan, G. & M. Buchanan. (1980). The Power to Tax. Cambridge: Cambridge University Press.
    4. Buchanan, J. M. & Tullock (1962). The Calculus of Consent. Ann Arbor: University of Michigan Press.
    5. Cooter, R. (2000). The Strategic Constitution. Princeton: Princeton University Press.
    6. Duverger, M. (1954). Political Parties, Their Organization, and Activity in the Modern State. New York: Wiley.
    7. Dworkin, Ronald (1996). Freedom's Law: The Moral Reading of the American Constitution. Oxford: Oxford University Press.
    8. Elster, J. (1989). The cement of society. Cambridge. New York, Victoria: Cambridge University Press.
    9. Felkins, L. (1995). The Social Dilemma. magnolia.net/-leonf/sd/sd.html
    10. Fisher, S. (2003). rational choice, Political sociology lecture.
    11. Harsanyi, J. C. (1998). Advances in Understanding Rational Behaviour. In: Elster, J. (ed.) Rational Choice. Oxford: Basil Blackwell.
    12. Loughlin, Martin (2010). What is Constitutionalisation? In The Twilight of Constitutionalism? eds. Petra Dobner and Martin Loughlin, Oxford: Oxford University Press.
    13. Max Weber (1978). Economy and Society. In: G Roth and C Wittich (eds) Vo 1. Berkeley: University of California Press.
    14. Mueller, D C. (1997). Constitutional Democracy. New York: Oxford University Press.
    15. Paine, Thomas (1999). Rights of Man. Dover Publications
    16. Persson, T. & G. Tabellini (2003). The Economic Effects of Constitutions, Cambridge and London: MIT Press.
    17. Riker, W. H. (1962). The Theory of Political Coalitions. New Haven, Conn.: Yale University Press.
    18. Udehn, L. (2001). Methodological Individualism; Background, history and meaning. London: Routledge.
    19. Van den Hauwe, Ludwig (2000). Public Choice, Constitutional Political Economy and Law and Economics, in Boudewijn Bouckaert and Gerrit De Geest (eds), Encyclopedia of Law and Economics, Vol. I. The History and Methodology of Law and Economics, Cheltenham, Edward Elgar.
    20. Voigt, S. (1997). Explaining Constitutional Change: A Positive Economics Approach. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
    21. Waldron, Jeremy (2009). Constitutionalism: A Skeptical View. In Contemporary Debates in Political Philosophy, eds. Thomas Christiano and John Christman, Oxford: Wiley-Blackwell Publishing.

     

    • Articles
    1. Black, D. (1948 A). On the Rationale of Group Decision-Making. Journal of Political Economy. 56 (3), 23–34.
    2. Black, D. (1948 B). The Decisions of a Committee Using a Special Majority. Econometrica 75 (16), 245–61.
    3. Boudon, R. (1998). Limitations of rational choice theory. The American Journal of Sociology: 104 (3), 60_88. Doi: /10.1086/210087
    4. Brennan, T.J. (1994). Talking to One's Selves: The Social Science of Jon Elster. Journal of Communication, 36(44), 73-80.

    Doi: 10.1111/j.1460-2466.1994.tb00664.x

    1. Cohen, J. (1994). Pluralism and Proceduralism, 69 Chi.-Kent L. Rev. 589: 589-618. Doi: /10.1111/j.1460-2466.1994.tb00658.x
    2. Elster, J. (1995). Forces and Mechanisms in the Constitution-Making Process, Duke Law Journal, 45 (13), 364-396.
    3. Elster, J. (2009). Excessive Ambitions. Capitalism and Society, 4 (2), 1-56. https://doi.org/10.2202/1932-0213.1055
    4. Elster, J (2013). Excessive Ambitions (II), Capitalism and Society, 8 (1), 1-99. DOI: 10.2202/1932-0213.1055
    5. Elster, J. (1977). Ulysses and the Sirens; A theory of imperfect rationality. Social ScienceInformation, 16(5), 469–526. https://doi.org/10.1177/053901847701600501
    6. Habermas, J. (2001). Constitutional Democracy: A Paradoxical Union of Contradictory Principles?” Trans by William Rehg, Political Theory, 29(6), 766-781. https://doi.org/10.1177/009059170102900600
    7. Loewenstein, K. (July-September 1969), Constitutions and Constitutional Law in The West and in The East. The Indian Journal of Political Science, 30 (3), 203-248, https://doi.org/10.1093/oso/9780198768890.003.0003
    8. Stark, R. (1994). Rational choice theories of religion". The Agora Online (Newsletter of Rationality and Society Section of the American Sociological Association and the Research Committee on Rational Choice of the International Sociological Association) 2 (1), 1-4. 24.
    9. Zsolani, L. (1998). Rational Choice and the Diversity of Choices, Journal of Socio-Economics. 2 (5), 10-56. https://doi.org/10.1007/s11245-018-9588-7
    10. Tribe, Laurence H., & Thomas K. Landry (1993). Reflections on Constitution-Making. American University International Law Review, 3 (2), 627-646.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 15، شماره 2
پاییز و زمستان 1403
دی 1403
صفحه 473-495

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار