بررسی کارایی سازش در دعاوی مسئولیت مدنی با تمرکز بر نظریۀ کوز

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق خصوصی،دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران‏

2 گروه حقوق، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران‏

چکیده

شیوه‌های عینی و یا بدلی جبران خسارت از سوی قانون‌گذار تعیین می‌شود و راهنمای دادگاه‌ها است. در رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق و بر مبنای نظریۀ مشهور رونالد کوز، در شرایطی که هزینۀ توافق از هزینۀ اِعمال راهکارهای غیرتوافقی کمتر باشد، مذاکره و سازش طرفینِ دعوای مسئولیت، راهی کارا برای حل اختلاف خواهد بود؛ چراکه هرکس بیش از دیگران به منافع خود واقف است و بر مبنای توافق، راهکاری حاصل می‌شود که مطلوبیت نهایی را برای هریک از طرفین در بالاترین سطح ممکن قرار می‌دهد. در این مقاله، با بهره‌گیری از نظریۀ کوز، نظام مسئولیت مدنی ایران آسیب‌شناسی می‌شود. فرضیۀ ما این است که با درنظر گرفتن رویکردی که در نظریۀ کوز وجود دارد می‌توان دعاوی مطالبۀ خسارات را به نحو سریع‌تر و کم‌هزینه‌تری حل‌و‌فصل نمود تا به مراجعه به محاکم قضایی نیاز چندانی نباشد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که قانون‌گذار ایران در همۀ موارد اعم از آنکه هزینۀ توافق از هزینۀ به‌کارگیری تشکیلات قضایی و اداری در حل اختلافات کمتر باشد یا نه، به صورت یکسان با دعاوی مسئولیت برخورد کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigation of Efficiency of Compromise in tort law with ‎a focus on Coase Theory

نویسندگان [English]

  • Mina Bolurifar 1
  • Bijan Haji Azizi 2
  • Jafary Feizollah 2
1 Department of Private Law of Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran‎
2 Department of Law of Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

The ways of reparation of loss through “Restitution” and “Compensation”, are determined by the legislator and are guidelines for the courts. In the approach of economic analysis of law and based on the famous theory of Ronald Coase, in a situation where the cost of the agreement is lower than the cost of applying non-consensual solutions, the negotiation of the parties is an efficient way to resolve the dispute. Because everyone is more aware of their own interests than others, and based on agreement, a solution is reached that places the marginal utilities for each of the parties at the highest possible level. In this article, we diagnose Iran's tort law system by using Coase's theory. We hypothesize that by considering the approach that exists in Coase's theory, the damages lawsuits can be resolved in a faster and cheaper way so that there is much less need to refer to judicial courts. The results of this research show that Iran's legislator has dealt with liability claims in the same way in all cases, regardless of whether the cost of the agreement is lower than the cost of using judicial and administrative organizations to resolve disputes or not.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reparation of Loss
  • ‎ Coase Theory
  • ‎ Restitution
  • ‎Compensation
  • ‎Compromise.‎

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. آقایی طوق، مسلم (1392). تحلیل «تحلیل اقتصادی حقوق». مطالعات حقوق تطبیقی، 4 (2)، 17-1.
    2. ابدالی، مهرزاد (1389). جایگاه اخلاق در تحلیل اقتصادی حقوق. نامه مفید، (82)، 126-101.
    3. اصغری آقمشهدی، فخرالدین (1382). جبران خسارت معنوی در حقوق ایران. پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی، (9 و 10)، 48-31.
    4. الماسی، نجادعلی و کارگر چیگانی، محمدعلی (1396). بررسی نقش تحلیل‌های اقتصادی در تعیین قانون حاکم بر قراردادها با تأکید بر قراردادهای مصرف‌کننده. تحقیقات حقوقی، (77)، 38-11.
    5. ایرانپور، فرهاد (1397). مبانی و کاربرد تحلیل اقتصادی در حقوق خصوصی. تهران: نشر دنیای اقتصاد.
    6. بابایی، ایرج (1386). مبانی نظری رویکرد تحلیل اقتصادی حقوق. دوفصلنامۀ حقوق و سیاست، 9 (23)، 60-13.
    7. بادینی، حسن (1384). فلسفۀ مسئولیت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    8. بادینی، حسن (1390). بررسی تطبیقی قابلیت جبران «ضرر اقتصادی» در مسئولیت مدنی. مطالعات حقوق خصوصی، سال چهل و یکم، (1)، 78-59.
    9. بادینی، حسن و اشراقی آرانی، مجتبی (1390). پیش‌بینی رفتار طرفین عقود و دعاوی بر اساس نظریۀ بازی. مطالعات حقوق تطبیقی، 2 (1)، 49-26.
    10. بادینی، حسن و مهراد، مهدی (1396). کارایی اقتصادی در حقوق خصوصی؛ نظریه و مصادیق. مطالعات حقوق خصوصی، سال چهل و هفتم، (1)، 35-19.
    11. بادینی، حسن و عباسی، طیبه (1397). بررسی کارایی مسئولیت محض از دیدگاه تحلیل اقتصادی حقوق. مطالعات حقوق تطبیقی، (109)، 24-3.
    12. باریکلو، علیرضا (1382). جبران خسارت بدنی در فقه اسلامی. مطالعات اسلامی، (61)، 39-13.
    13. باقری، محمود و شیخ سیاه، جواد (1389). در جستجوی مطلوبیت: تحلیلی از قضیۀ کاوز در تعامل حقوق و اقتصاد. فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، 40 (13«ویژه»)، 38-19.
    14. بلوری‌فر، مینا (1400). تحلیل اقتصادی مبانی مسئولیت مدنی. رسالۀ دکتری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
    15. بلوری‌فر، مینا؛ حاجی عزیزی، بیژن؛ جعفری، فیض‌الله (1400). تحلیل کارایی نظریۀ تقصیر بر مبنای نظریات رفتار مصرف‌کننده و تولیدکننده. دوفصلنامۀ دانشنامه حقوق اقتصادی، سال بیست و هشتم، دورۀ جدید، (20)، 173-141.
    16. پاسبان، محمدرضا؛ رحمتی، پرویز؛ غریبی، سارا (1393). تحلیل اقتصادی نهاد وجه التزام؛ با تأکید بر نظام حقوقی کامن‌لا و رومی ژرمن. دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی دانش حقوق مدنی، سال سوم، (2) پیاپی 6، 28-14.
    17. جعفری مجد، محمد و حسینی، یاسر (1391). جبران ضرر اقتصادی محض. پژوهشنامۀ اندیشه‌های حقوقی، (2)، 126-108.
    18. حاجی عزیزی، بیژن (1380). روشهای جبران خسارت در مسئولیت مدنی. دوماهنامۀ علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد دانشور، سال نهم، (36)، 72-36.
    19. حسینی‌نژاد، حسینقلی (1370). مسئولیت مدنی. تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.
    20. دادگر، یدالله (1386). نقش قضیۀ coase و هزینۀ مبادله در تحولات جدید اقتصادی. نامه مفید، 13 (60)، 114-89.
    21. دادگر، یدالله (1391). آنچه مناسب است حقوق‌دانان و کارگزاران حقوق از اقتصاد بدانند. تحقیقات حقوقی، (58)، 43-7.
    22. ره‌پیک، حسن (1392). حقوق مسئولیت مدنی و جبرانها. تهران: انتشارات خرسندی.
    23. زرگوش، مشتاق (1389). مسئولیت مدنی دولت؛ قواعد عمومی. جلد اول، تهران: نشر میزان.
    24. ژوردن، پاتریس (1394). اصول مسئولیت مدنی. ترجمۀ مجید ادیب، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    25. شریف‌زاده، محمدجواد و نادران، الیاس (1389). ضرورت مطالعات میان رشته‌ای و افق‌های نوین در مطالعات حقوق و اقتصاد در اسلام؛ قضیۀ کوز و هزینه‌های مبادله. فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، (7)، 29-1.
    26. شهابی، مهدی و مسعودی‌پور، آزاده (1392). تحلیل اقتصادی حقوق و احیای اندیشۀ تقصیر در نظام جبران خسارت با تأکید بر رویۀ قضایی امریکا. دوفصلنامۀ دانشنامۀ حقوق اقتصادی (دانش و توسعۀ سابق)، سال نوزدهم، دورۀ جدید، (4)، 56-28.
    27. صبوری‌پور، مهدی و رهبر، مهتاب (1399). بررسی تطبیقی ارزیابی خسارت درد و رنج و جبران آن در صدمات بدنی غیرکشنده در حقوق ایران و امریکا. مطالعات حقوق تطبیقی، 11 (2)، 658-639.
    28. صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1392). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). تهران: انتشارات سمت.
    29. عابدی، محمد (1392). تحلیل اقتصادی و حقوقی اعتبار شرط کیفری (وجه التزام). دوفصلنامۀ دانشنامۀ حقوق اقتصادی (دانش و توسعۀ سابق)، سال بیستم، دورۀ جدید، (4)، 77-57.
    30. عادل، مرتضی (1391). توافق بر خسارت در کامن‌لا. مطالعات حقوق تطبیقی، 3 (2)، 125-101.
    31. فار، مایکل (1396). تحلیل اقتصادی حقوق مسئولیت مدنی، بخش نخست: قواعد مسئولیت مدنی کارا. ترجمۀ علیرضا شکوهیان و حامد ادریسیان، تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه.
    32. فصیحی‌زاده، علیرضا و سعیدی، سمیه (1395). تحلیل انتقادی جایگاه دیه بر اساس ترتیب عقلانی روشهای جبران خسارت. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال هشتم، (15)، 246-225.
    33. کاتوزیان، ناصر(1393). حقوق مدنی، الزامهای خارج از قرارداد. جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    34. کوتر، رابرت و یولن، تامس (1389). حقوق و اقتصاد. ترجمۀ یدالله دادگر و حامده اخوان هزاوه، تهران: انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و انتشارات نور علم.
    35. مهرگان، نادر و پاداش، حمید (1396). اصول و مبانی علم اقتصاد (کلیات علم اقتصاد). تهران: نور علم.
    36. میرمدرس، سید موسی (1392). مفهوم و ماهیت دیه از منظر فقه و حقوق اسلامی. فقه: کاوشی نو در فقه اسلامی، سال بیستم، (3)، 52-24.
    37. یثربی، علی‌محمد و رضاپور آکردی، محمدعلی (1396). بررسی مبانی تحلیل اقتصادی حقوق مالکیت؛ با تأکید بر مفهوم تأثیرات خارجی. مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ هشتم، (1)، 384-361.

     

    ب) انگلیسی

    1. Abdali, Mehrzad (2011) The place of ethics in the economic analysis of law, Nama Mofid, No. 82, pages 101-126.
    2. Abedi, mohammad(2015) Economic Analysis of Exemption Clause, journal Encyclopedia of Economic Law, vol 22, No 7, pp 1-21 (In Persian).
    3. Adel, Morteza (2013) Agreement on Damages in Common Law, Comparative Law Studies, Volume 3, Number 2, Pages 101-125 (In Persian).
    4. Aghaei Thogh, Moslem,(2013) Analysis of ‘Economic Analysis of Law’, Comparative Law Review, vol. 4, 2, 1-17 (In Persian).
    5. Akira Okada (2022) Dynamic bargaining with voluntary participation and externalities, Economic Theory 46. Available at:
    6. Almasi, Nejad Ali and Kargar Chigani, Mohammad Ali (2016) Investigating the role of economic analysis in determining the law governing contracts with an emphasis on consumer contracts, Legal Research, No. 77, pages 11-38 (In Persian).
    7. Asghari Aqmashhadi, Fakhreddin (2012) Compensation for moral damages in Iranian law, Journal of Humanities and Social Sciences, No. 9 and 10, pages 31-48 (In Persian).
    8. Babaii,Iraj(2007), Theoretical Foundations of Economic Analysis of Law ", Journal of Law and Policy Research,No.23,13-60 (In Persian).
    9. Badini, Hassan (2005), "The philosophy of civil responsibility", the first print, Tehran, Enteshar Publications (In Persian).
    10. Badini, Hassan (2018) Comparative study of the ability to compensate "economic loss" in civil liability, private law studies, 41st year, number 1, pages 59-78 (In Persian).
    11. Badini, Hassan and Abbasi, Somayyeh (2018), The Efficiency of Strict Liability From the Perspective of Economic Analysis of Law, Journal of Comparative Law, volume 5,number 1, pp 3-24 (In Persian).
    12. Badini, Hassan and Ishraghi Arani, Mojtabi (2013) Predicting the behavior of parties to contracts and lawsuits based on game theory, Comparative Law Studies, Volume 2, Number 1, Pages 26-49 (In Persian).
    13. Badini, Hassan and Mehrad, Mehdi)2017) ECONOMIC EFFICIENCY IN PRIVATE LAW; THEORY AND INSTANCES, journal Law Quarterly, volume 47, number 1, pp 19-35 (In Persian).
    14. Bagheri, Mahmoud and Sheikh Siah, Javad (2009) in search of utility: an analysis of Cowes theorem in the interaction of law and economics, Law Quarterly Journal of Faculty of Law and Political Science, Volume 40, Number 13 (Special), Pages 19-38 (In Persian).
    15. Bariklou, Ali-Reza (2012) Compensation for physical damage in Islamic jurisprudence, Islamic Studies, No. 61, pages 13-39 (In Persian).
    16. Bolurifar, Mina (2021) Economic analysis of the foundations of civil responsibility, doctoral thesis, Bu-Ali Sina University (In Persian).
    17. Bolurifar, Mina; Haji Azizi, Bijan and Jafari, Faizullah (2021) Analysis of the efficiency of fault theory based on theories of consumer and producer behavior, journal of Economic Law Encyclopedia, new edition, year 28, number 20, pages 141-173 (In Persian).
    18. Buchanan, J.M. (2018). Opportunity Cost. In: The New Palgrave Dictionary of Economics. Palgrave Macmillan, London. https://doi.org/10.1057/978-1-349-95189-5_1433.
    19. Clarke Conor & Kozinsky Alex (2019) Does law and economics help decide cases? European Journal of Law and Economics, 48, 89-111. Available at https://doi.org/10.1007/s10657-019-09613-w.
    20. Coase, Ronald (1960) "The problem of social costs", Journal of Law and Economics, Volume 3, 1-44.
    21. Cooter,Robert and Ulen,Thomas(2009),Law and Economics, Translated by Yadollah Dadgar and Hamedeh Akhavan,first edition,Tehran, Tarbiat Modares University Press.
    22. Dadgar, Yadollah (2012) What is appropriate for lawyers and legal agents to know about economics,Journal of Law Research, Vol 58, pp. 7-43 (In Persian).
    23. Dadgar, Yadullah (2016) The role of coase theorem and exchange cost in new economic developments, Nama Mofid, Volume 13, Number 60, Pages 114-89 (In Persian).
    24. Fasihizadeh, Alireza and Saeedi, Samieh (2015) Critical analysis of the place of dowry based on the rational order of compensation methods, Fiqh and Islamic Law Studies, 8th year, number 15, pages 225-246 (In Persian).
    25. Faure, Michael & Hans-Bernd Shafer & Frank Muller-Langer & Meea Golbardes & Fernando Gomez Pomar(2017) Tort law and economics, First Chapter: Tort Law and Economics, Translated By Shokuhian Alireza & Edrissian Hamed, Tehran, The Press and Publications Center of the Judiciary, Institute of Judiciary.
    26. Haji Azizi, Bijan (2001) Damage compensation methods in civil liability, Shahid Daneshvar University bimonthly, 9th year, number 36, pages 63-72 (In Persian).
    27. Hosseini-Nejad, Hossein Qali (1991) Civil Responsibility, Tehran, Academic Jihad of Shahid Beheshti University (In Persian).
    28. https://doi.org/10.1007/s00199-021-01410-4
    29. https://scholarship.kentlaw.iit.edu/cklawreview/vol71/iss3/3
    30. Iranpour, Farhad(2018) Principles and application of economic analysis in civil law, Tehran, donya-e-eqtesad Publisher (In Persian).
    31. Jafari Majid, Mohammad and Hosseini, Yaser (2012) Compensation for pure economic loss, Legal Thought Research Journal, number 2, pages 108-126 (In Persian).
    32. Jourdain, Patrice (2015) LES PRINCIPES DE LA RESPONSABILITE CIVIL, Translated By Adib Majid, Tehran, Editions Mizan.
    33. Katouzian,Naser (2008),Tort liability," the first volume, eighth edition, Tehran, Tehran University Press (In Persian).
    34. Mehregan, Nader and Padash Hamid(2009) Principles of Economics, Tehran, Noore Elm Publisher (In Persian).
    35. Mirmodarres, Seyyed Musa (2012) The concept and nature of diya from the perspective of Islamic jurisprudence and law, Jurisprudence: A New Exploration in Islamic Jurisprudence, 20th year, 3rd issue, pages 52-24 (In Persian).
    36. Pasban, Mohammadreza, Rahmati, Parviz and Gharibi, Sara (2013) economic analysis of the institution of the obligation; With an emphasis on the legal system of Common Law and Roman German, two quarterly scientific-research journal of knowledge of civil rights, third year, second issue, 6 consecutive, pages 14-28 (In Persian).
    37. Pigou, C, Arthur (1920) The Economics of Welfare, London, Macmillan.
    38. Posner, Richard A (1975) "The Economic Approach to Law", Texas Law Review, Vol 53, 757- 782.
    39. Rahpeik, Hassan (2013) Tort Law and Compensation, Tehran, Khorsandi Publications (In Persian).
    40. Sabouripour, Mehdi and Rahbar, Mehtab (2019) Comparative study of pain and suffering damage assessment and its compensation in non-fatal bodily injuries in Iranian and American law, Comparative Law Studies, Volume 11, Number 2, Pages 639-658 (In Persian).
    41. Safai, Sayyed Hossein and Rahimi Habibollah(2016) Civil Liability (Non-Contractual Obligations), Tehran, Samat Publications (In Persian).
    42. Shahabi Mahdi and Masoudipour Azadeh(2014) Economic Analysis of Law and Revival of Fault in Civil Liability System with Emphasis on USA case law, Journal Encyclopedia of Economic Law, Vol 20, No 4, pp 28-56 (In Persian).
    43. Shapiro, R. Fred (1996) "The Most Cited Law Review Articles Revisited" Chicago-Kent Law Review. Available at:
    44. Sharifzadeh, Mohammad Javad and Nadran, Elias (2010) The necessity of interdisciplinary studies and new horizons in the studies of law and economics in Islam; Coase Theorem and Exchange Costs, Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies in Humanities, No. 7, Pages 1-29 (In Persian).
    45. Stoll, Hans (1983) International Encyclopedia of Comparative Law: Torts. Consequences of Liability: Remedies, Part 8, Mohr, Volume 11.
    46. Swaney A. James (1981) Externality and Community, Journal of Economic Issues, Volume 15, No 3, 615-627.
    47. Veljanovski, G. Cento (1987) "Coase and the courts: economics for common man" Lowa Law Review, Vol 72, 576-635.
    48. Yathrabi, Ali Mohammad and Rezapour Akardi, Mohammad Ali (2016) Review of the basics of economic analysis of property rights; Emphasizing the concept of external influences, Studies in Comparative Law, Vol. 8, No. 1, pp. 361-384 (In Persian).
    49. Zargush, Moshtaq (2009) civil responsibility of the government; General rules, first volume, Tehran, Mizan (In Persian).
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 14، شماره 1
بهار و تابستان 1402
تیر 1402
صفحه 171-198

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار