ماهیت حق مؤلف در نظام‏های حقوق نوشته

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه حقوق بین‏الملل، دانشگاه بین‏المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.

3 استادیار گروه فقه و حقوق، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.

10.22059/jcl.2022.335524.634286

چکیده

در نظام‏های حقوقی در خصوص ماهیت حق مؤلف اتفاق نظر وجود ندارد. نظریۀ حقوق مربوط به شخصیت (در حقوق آلمان)، نظریۀ دین، نظریۀ حق طبیعی و در حکم مالکیت (در انگلستان و امریکا در قرن هجدهم و برخی آرای دادگاه تجدیدنظر پاریس)، نظریۀ حق مالکیت (برخی آرای دادگاه‏های فرانسه و نیز دکترین مصر)، نظریۀ ماهیت دووجهی (در قانون ایالت کبک، حقوق لبنان، معاهدۀ برن و قانون مالکیت فکری فرانسه)، نظریۀ تأکید بر فواید اقتصادی آثار فکری، نظریۀ حقوق کار، نظریۀ حق ویژه و از اقسام حقوق فکری و نظریۀ امتیاز مطرح شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‏اند. قوانین مصر مانند قوانین ایران در این زمینه ساکت است. در حقوق ایران اغلب از واژۀ مالکیت فکری یا معنوی استفاده شده است (نظریۀ مالکیت)، با وجود این، به‏عنوان نتیجه، نظریۀ ماهیت دووجهی (استقلال ماهیت حقوق مادی در برابر حقوق معنوی مؤلف و ماهیت ویژۀ هریک) صحیح‏تر است. بنابراین، نظریۀ ماهیت مالکیت دارای ایراد است؛ زیرا شامل حقوق معنوی که غیرمالی و مربوط به شخصیت مؤلف است، نمی‏شود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The nature of copyright in written law systems

نویسندگان [English]

  • Hassan Ghasemi 1
  • Massoud Alborzi Varaki 2
  • Asghar Arabian 3
1 Ph.D. Student in in Private Law, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Teheran, Iran.
2 Associate Professor, Department of International Law, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Fiqh & law, Faculty of Law, Theology and Political Science, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Teheran, Iran.
چکیده [English]

There is no consensus on the nature of copyright in legal systems; Theory of Personality rights (in German law), theory of debt, theory of natural right and as property (in Britain and the United States in the 18th century and some of the Paris Court of Appeals), property theory (some of the French courts and some of the Egyptian doctrine), the theory of dual nature (in Quebec law, Lebanese law, the Berne Convention and French intellectual property law), the theory emphasizing the economic benefits of intellectual property, the theory of labor law, Special right theory and as a kind of intellectual rights and privilege theory have been proposed and analyzed. Egyptian law is as silent as Iranian Law. In Iranian law, the term intellectual property is often used (property theory), as a result, the theory of two dimensional nature (independence of the nature of material rights from the morals rights of the author and the specific nature of each one) is more correct. So, the property theory is flawed; because it does not include moral rights that are non-financial and related to the author's personality. The type of this article is Academic / Scholarly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • material right
  • moral right
  • debt
  • personality
  • property
  1. الف) فارسی

    1. امینی‏نژاد، علی و صفایی، سید حسین (1396). تحلیل فقهی و حقوقی موانع امکان نقل و انتقال حق معنوی مؤلف. فصلنامۀ پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی. سال سیزدهم. شمارۀ 47. 48-27.
    2. پیلوار، رحیم (1393). فلسفۀ حق مالکیت. چاپ سوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). فن استدلال: منطق حقوق اسلام. چاپ اول. تهران: گنج دانش.
    4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1395). دایره المعارف حقوق: دانشنامۀ حقوقی. جلد پنجم. چاپ دوم. تهران: گنج دانش.
    5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1392). فرهنگ عناصرشناسی. چاپ دوم. تهران: گنج دانش.
    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). حقوق اموال. چاپ ششم. تهران: گنج دانش.
    7. جعفری‏تبار، حسن (1388). فلسفۀ تفسیری حقوق. چاپ اول. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    8. جعفری‏تبار، حسن (1393). ملک معنی در کنار در فلسفۀ حقوق مالکیت فکری. چاپ اول. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    9. جعفری‏تبار، حسن (1395). دیو در شیشه در فلسفۀ رویۀ قضایی. چاپ اول. تهران: حق‏گزاران.
    10. حکمت‏نیا، محمود (1387). مبانی مالکیت فکری. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    11. حضرتی شاهین‏دژ، صمد (1389). مالکیت معنوی. چاپ اول. مهاباد: نشر دانشگاه آزاد اسلامی.
    12. خدمتگزار، محسن (1390). فلسفۀ مالکیت فکری. چاپ اول. تهران: میزان.
    13. داراب‏پور، مهراب (1392). حقوق اموال و مالکیت. چاپ دوم. تهران: جنگل.
    14. دراهوس، پیتر (1391). فلسفۀ مالکیت فکری. ترجمۀ محمود حکمت‏نیا، مهدی معلی و علی تقی‏خانی. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    15. ریپر، ژرژ (1400). نیروهای پدیدآورندۀ حقوق. ترجمۀ رضا شکوهی‏زاده. چاپ دوم. تهران: مجد.
    16. شبیری، سید حسن (1387). مبانی نظری و فقهی حقوق مالکیت فکری. پایان‏نامۀ دکتری. دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    17. صفایی، سید حسین (1395). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی؛ اشخاص و اموال، چاپ 22. تهران: میزان.
    18. صفایی، سید حسین و قاسم‏زاده، سید مرتضی (1398). حقوق مدنی: اشخاص و محجورین. چاپ 26. تهران: سمت.
    19. صفایی، سید حسین (1386). حقوق مدنی و حقوق تطبیقی. چاپ دوم. تهران: میزان.
    20. صفایی، سید حسین و افشار قوچانی، زهره (1395). حق مؤلف در کتابخانۀ دیجیتال. مطالعات حقوق تطبیقی. دورۀ 7(1). 251-225.
    21. طهرانی [کاتوزیان]، محمدعلی (1390). فرهنگ کاتوزیان. چاپ چهارم. تهران: نشر دادگستر.
    22. عرفانی، محمود (1396). حقوق مالکیت فکری در تجارت بین‏الملل. جلد نهم. چاپ اول. تهران: جنگل.
    23. فروغی، سید علیرضا (1391). مقالۀ بررسی فقهی و حقوقی مفهوم حق و ملک. مجلۀ آموزه‏های فقه مدنی: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شمارۀ 5، 106-99.
    24. قافی، حسین و شریعتی، سعید (1392). اصول فقه کاربردی. جلد اول. چاپ هشتم. قم: سمت.
    25. کاتوزیان، ناصر (1398). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی؛ اموال و مالکیت. چاپ 51. تهران: میزان.
    26. کاتوزیان، ناصر (1393). فلسفۀ حقوق: تعریف و ماهیت حقوق. جلد اول. چاپ هفتم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    27. کاتوزیان، ناصر (1396). مقدمۀ علم حقوق. چاپ دوم. تهران: گنج دانش.
    28. کانت، ایمانوئل (1383). فلسفۀ حقوق. ترجمۀ منوچهر صانعی دره‏بیدی. چاپ دوم. تهران: نقش و نگار.
    29. کلمبه، کلود (1390). اصول بنیادین حقوق مؤلف و حقوق مجاور در جهان. ترجمۀ علیرضا محمدزاده وادقانی. چاپ دوم. تهران: میزان.
    30. محقق داماد، سید مصطفی (1390). مباحثی از اصول فقه: اصول عملیه و تعارض ادله. جلد سوم. چاپ ششم. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    31. محمودی، اصغر (1391). ماهیت حقوق مالکیت فکری و جایگاه آنها در حقوق اموال. دوفصلنامه علمی- پژوهشی دانش حقوق مدنی. شمارۀ دوم. 107-94.
    32. هاشمی، سید احمدعلی (1396). نگاهی دوباره به شرط دوام در مالکیت. مجلۀ دانش حقوق و مالیه. سال اول، شمارۀ 1، 119-99.

     

    ب) عربی

    1. انصاری، مرتضی‏بن محمد امین (1415 ق). مکاسب، جلد سوم. چاپ اول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    2. بجنوردی، حسن (1377 ش). القواعد الفقهیه. جلد چهارم. چاپ اول. قم: نشر الهادی.
    3. حلّی، حسن‏بن یوسف [علامه حلی] (1413 ق). قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام. جلد دوم. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    4. رباح، غسان (2008 م). الوجیز فی قضایا حمایه الملکیه الفکریه و الفنیه. چاپ اول. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
    5. زین‏الدین، صلاح (2011 م). المدخل الی الملکیه الفکریه. چاپ سوم. عمان: دارالثقافه.
    6. سنهوری، عبدالرزاق احمد (بی‏تا). الوسیط فی شرح القانون المدنی: حق الملکیه. جلد هشتم. بی‏‏چا. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    7. صدر [شهید]، سید محمد (1420 ق). ما وراء الفقه. ده جلد. جلد هشتم. چاپ اول. بیروت: دار الأضواء للطباعة و النشر و التوزیع.
    8. کنعان، نواف (2004 م). حق المؤلف. چاپ اول. عمان: مکتبه دارالثقافه.
    9. مظفر، محمد رضا (1392). اصول فقه. ترجمۀ عباس زراعت و حمید مسجد‏سرایی. جلد اول. چاپ ششم. قم: انتشارات پیام نوآور.
    10. مشکینى، میرزاعلى (بی‏تا). مصطلحات الفقه. بی‏جا، بی‏‏چا.
    11. مغبغب، نعیم (2008 م). الملکیه الادبیه و الفنیه و الحقوق المجاوره. چاپ دوم. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
    12. نجفی، محمدحسن (1421 ق). جواهرالکلام. جلد چهاردهم. چاپ اول. قم: مؤسسۀ دائرة‏المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم‏السلام).

     

    ج) لاتین

    1. Gendreau, Ysolde (1993). La Nature du droit d’auteure selon le nouveau Code civil.
    2. Goldstein, Paul (2001(. International Copyright: Principles, Law, and Practice, New York: Oxford University press.
    3. Loren, Lydia Pallas (1992). the Nature of Copyright: A Law of Users' Rights, Vol. 90, University of Georgia Press.
    4. Matveev A. G, (2016). The Structure of Copyright Systems of France, Germany and Russia. Vestnik Permskogo universita, Juridicheskie nauki – Perm University Herald. Juridical Sciences, Issue 33.
    5. Moyse, Pierre-Emmanuel, & Richard, Leger Robic (1992). La Nature du droit d’auteure: droit de propriété ou monopole?
    6. Onyeagbako, Victoria C, (2020). Justifications for Copyright and Patents Protection. SSRN Electronic Journal.
    7. Pécher, Laure et Astier, Pierre, (2010). Le droit d’auteur en Usage en Europe.
    8. Postel, Holger, (2006). the fair use doctrine in the U. S. American copyright Act and similar regulation in the German law. Chicago-Kent Journal of Intellectual Property.
    9. Teilmann, Stina, (2004). British and French Copyright: A Historical study of aesthetic implications, Department of Comparative Literature University of Southern Denmark.