بررسی تطبیقی تأثیر ازدواج در خروج دختر از ولایت قهری در فقه شیعه، حقوق ایران و فرانسه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد فقه و حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

2 استادیار گروه فقه و حقوق پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حجر مانع قانونی استقلال محجور در تصرف عام یا خاص در امور خویش بوده، به جهت ابتلای بخش قابل‏ توجهی از جامعه به آن و تأثیر مستقیم آن بر وضعیت حقوقی کنش ‏های این افراد، مصادیق، اسباب و عوامل رفع آن از مباحث مهم و پرکاربرد حقوق محسوب می‏شود. لزوم حمایت از واجدین این خصیصه و تنظیم روابط ایشان، به پایه‏ گذاری نهاد ولایت و قیمومت منجر شده است. ازدواج یکی از عوامل رافع حجر و درنتیجه موجب استقلال افراد است که نوشتارحاضر با رویکردی تطبیقی و روش توصیفی- تحلیلی در پی شناخت دیدگاه‏ها و اشتراکات و افتراقات حقوق دو کشور فرانسه و ایران و فقه شیعی- به ‏عنوان منبع اصلی حقوق ایران- و تشخیص و رفع خلأهای احتمالی در موضوع تأثیر ازدواج مولی‏ علیه در خروج از حجر است و ازآنجا که حقوق ایران به تبع فقه شیعه و برخلاف حقوق فرانسه ولایت را مختص پدر و جد پدری می ‏داند، تأثیر ازدواج دختر در خروج از ولایت ایشان مورد بحث قرار گرفته است. به‏ رغم حقوق فرانسه که به‏ صراحت ازدواج مولی‏ علیه را سبب خروج از ولایت برشمرده است، در حقوق ایران تصریحی در این خصوص وجود ندارد. با استناد به منابع روایی دالّ بر خارج بودن ثیّبه از ولایت پدر، و همچنین با الگوگیری از سابقۀ نظام قانون‏گذاری و قضایی فرانسه، تصریح به این حکم در قوانین ایران از ضروریات است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Impact of Marriage in Emancipation of Girl from forced province in Shiite Jurisprudence and Iranian and French Law

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Zamanian 1
  • Zahra Vatani 2
1 M.A. in Department of Islamic Jurisprudence and Law, Faculty of Theology, Al-Zahra University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The disability can be a legal impediment to the independence of incapable publicly or personal occupation in its affairs and thanks to the very fact that a large part of society is disregarded and impacted. It's direct to the status of the person behavior, procedures, causes, and factors to eliminate it are vital and widely used legal issues. The need to support these property owners and control their relationships has led to the institution of forced province and entities and mandatory province. Marriage is one of the factors that address the incapacity and make people independent. This article with a comparative approach and descriptive and analytical method wish to recognize the views, similarities, and differences of the laws of the two countries, Asian countries and France, and Shi'ite Muslim jurisprudence (as the most supply of Iranian law) and identify and eliminate potential deficiencies in the outcome of ward wedding in effort disability. The effectiveness of the women's marriages in liberating their father and paternal grandfather's forced province was mentioned thanks to Iranian law that is aware of the forced province for them completely supported Shiite jurisprudence and contrary to French law that expressly states that ward marriage is that the reason to the emancipation of forced province; there's no specification in Iranian law on this matter. Citing narrative sources indicating that divorced or non-virgin (Thayyiba) females were out of their father's forced province, as well as modeling on the history of the French legislative and judicial system, it is necessary to specify this ruling in Iranian law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Disability
  • Forced province
  • Emancipation from parental authority
  • Thayyiba
  • Maturity

مراجع

  1. الف) فارسی

    - کتاب‏ها

    1. امامی، سیدحسن )1379(. حقوق مدنی، چ 21، تهران: انتشارات اسلامیه.
    2. شهیدی، مهدی (1380). حقوق مدنی ـ تشکیل قراردادها و تعهدات، چ 2، تهران: مجد.
    3. صانعی، یوسف (1388). استفتائات قضایی، چ 3، قم: پرتو خورشید.
    4. صانعی، یوسف (1385). فقه و زندگی4 (قیمومت مادر)، قم: مؤسسۀ فرهنگی فقه‏ الثقلین.
    5. صفایی، سید حسین، و قاسم‏زاده، سید مرتضی (1380). اشخاص و محجورین، چ 5، تهران: سمت.
    6. صفایی، سیدحسین (1349). قیمومت ‏بر‏ صغار در حقوق ‏فرانسه، تحولات‏ حقوق‏ خصوصی، دانشگاه‏تهران.
    7. طباطبایی، سیدمصطفی و الیاس انطوان، الیاس (1348). فرهنگ نوین عربی- فارسی، ترجمۀ القاموس العصری، تهران‏: اسلامیه‏.
    8. کاتوزیان، ناصر (1372). حقوق خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    9. کاتوزیان، ناصر (1379). دورۀ حقوق مدنی ‏قواعد عمومی ‏قراردادها، چ 5، تهران: سهامی انتشار.
    10. موسوی ‏بجنوردی، سید محمد (۱۳۸۰). مجموعۀ‏ مقالات‏ فقهی ‏و حقوقی، فلسفی، اجتماعی، ت‍ه‍ران‏: پژوهشکدۀ ‏ام‍ام ‏‏خ‍م‍ی‍ن‍ی‏.

     

    - مقالات

    1. سامت، محمدعلی (1390). «اعمال حقوقی صغیر ممیز»، مجله حقوق تطبیقی، ش1.
    2. قاری، محمد (1374). «تزویج ‏کودکان‏ بررسی مبانی فقهی مقایسه و تطبیق آن با حقوق ایران و اسناد بین‏المللی»، نامۀ مفید، ش 2.
    3. کاظمی، محمود و برزویی، عباس (1394). «از بلوغ جسمانی تا رشد عقلانی: بازخوانی امارۀ رشد در حقوق موضوعۀ ایران و فقه اسلامی با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه»، پژوهش حقوق خصوصی، ش 13.
    4. مهریزی، مهدی (1378). «بررسی فقهی و حقوقی ازدواج دختر بچه‏ها»، نشریۀ پیام زن، ش 92.

     

    - پایان‏نامه‏

    1. زمانیان، معصومه (1388). بلوغ از دیدگاه فقه امامیه، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد رشته فقه و حقوق، دانشکدۀ الهیات دانشگاه الزهراء تهران.

     

    ب) عربی

    1. ابن براج،‏ عبدالعزیز )1406ق). المهذب، قم: موسسۀ نشر اسلامی.
    2. ابن حبان (بی‏تا). کتاب الثقات، بیروت: افست.
    3. ابن ‏جنید اسکافی (محمد‏بن احمد کاتب بغدادی) (1416ق). مجموعۀ فتاوی ابن جنید، تصحیح: علی پناه اشتهاردی، چ 1، قم: انتشارات اسلامی.
    4. ابن ‏زهرة، حمزة‏بن علی )1375(. غنیة النزوع، قم: موسسۀ امام صادق.
    5. ابن شهرآشوب، محمد‏بن علی (1353ق). معالم العلماء، تهران: بی‏نا.
    6. ابن عدی )۱۴۱۸ق(. الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت: عادل احمد عبدالموجود.
    7. ابن ‏قدامه (بی‏تا). المغنی، بیروت: دارالکتاب العربی.
    8. ابن منظور، محمد‏بن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    9. اردبیلی الغروی (بی‏تا). جامع الرواة، بیروت: دارالاضواء.
    10. اصفهانى، سیدابوالحسن )‏‏1422ق(. وسیله النجاه‏، تهران: تنظیم و نشرآثار امام خمینى.
    11. انصاری، شیخ مرتضی (بی‏تا). المکاسب، تراث الشیخ الأعظم.
    12. بحرانی، یوسف‏بن احمد (۱۳۶۷). الحدائق النّاضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: نشرالإسلامی.
    13. بروجردی، مرتضی و خوئی، ابوالقاسم )۱۴۲۶ق(. المستند فی شرح‏ العروة الوثقی، قم: موسسۀ آثار ‏خوئی.
    14. جزیری، عبدالرحمان) 1410ق(. الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    15. حر عاملى، محمدبن حسن )1409ق(. وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: آل البیت.
    16. حسینى زبیدى واسطى، سید مرتضى (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
    17. حسینی مراغی، میر عبدالفتاح )1417ق(.‏ العناوین الفقیه، قم: نشراسلامی.
    18. حکیم، محسن )1404ق(. مستمسک العروة الوثقی، قم: مکتبة آیت‏اللّه النجفی.
    19. حلّی، ابن ‏ادریس )1411ق(. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسۀ امام صادق.
    20. حلی، حسن‏بن علی‏بن داود (1392ق.). کتاب الرجال، نجف: مطبعه حیدریه.
    21. خطیب شربینی، محمدبن احمد )۱۳۷۷ق(. مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، قاهره.
    22. خویی، ابوالقاسم (بی‏تا). اجود التقریرات، قم: مصطفوی.
    23. خویی، ابوالقاسم )۱۴۰۳ق(. معجم رجال الحدیث، بیروت: الثقافة الاسلامیة فی العالم.
    24. خویی، محمدتقی)1364(. مستند العروة الوثقی کتاب النکاح (تقریر درس)، قم: دارالعلم.
    25. راغب اصفهانی، حسین‏بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
    26. زحیلی، وهبه مصطفی (۱۴۰۹ق). الفقه الاسلامی و ادلّته، دمشق.
    27. سبزواری، محمدباقربن محمدمؤمن (بی‏تا). ذخیرة‏ المعادفی شرح الارشاد، قم: افست.
    28. سرور واعظ‏ حسینی، محمد (1409ق). مصباح ‏الاصول ‏تقریرات‏ مباحث ‏اصولی ‏آیت‏الله‏ خویی،قم: داوری.
    29. شهید اوّل (شمس‏الدّین محمد‏بن مکّی العاملی) (1414ق). الدروس، چ 1، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    30. شهید ثانی (1413ق)، مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
    31. طباطبایى‏، سید على(1418ق).‏ ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم: مؤسسۀ‏ آل البیت.
    32. طباطبایى ‏یزدى، محمدکاظم (1419ق)‏. العروة الوثقى ‏فیما‏ تعم‏ به ‏البلوى، گردآورنده: محسن ‏سبزوارى‏، قم: اسلامى.
    33. طباطبایی، سید محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات.
    34. طباطبائی حکیم، سید محسن (1391ق). مستمسک العروة الوثقى، چ 4، دار إحیاء التراث العربی.
    35. طباطبائی‏یزدی، محمدکاظم (1417ق). العروة الوثقى- جماعة المدرسین، قم: نشر الإسلامی.
    36. طبرسی، فضل‏بن حسن (1360). مجمع‏ البیان فی التفسیر القرآن، تهران: فراهانی.
    37. طوسی، محمدبن حسن (بی‏تا). اختیار معرفه الرجال (رجال‏کشی)، قم: آل البیت لاحیاء التراث.
    38. طوسی، محمدبن حسن (1375). الاستبصار فی مااختلف من الاخبار، نجف: دارالکتب الاسلامیه.
    39. طوسی، محمدبن حسن (1407ق). تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    40. طوسی،‏ محمد‏بن حسن (1351). الفهرست، نجف: مکتبة المرتضویة.
    41. طوسی، محمدبن حسن (۱۳۸۷). المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: کشفی.
    42. طوسی، محمدبن حسن (۱۴۱۱ق). کتاب الغیبة، قم: عباداللّه طهرانی و علی‏احمد ناصح.
    43. طوسی، محمد‏بن حسن (1414ق). الخلاف، قم: نشر الاسلامی
    44. طوسی،‏ محمد‏بن حسن (بی‏تا). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم: دلیلنا.
    45. عاملى، زین‏الدین‏بن ‏على (شهید ثانى) (1410ق). روضه ‏البهیه فى ‏شرح اللمعه الدمشقیه، قم: داورى.
    46. عاملى، زین‏الدین‏بن على(1413‏ق)‏. مسالک ‏الأفهام ‏إلى‏ تنقیح ‏شرائع‏ الإسلام‏،‏ قم: معارف إسلامی‏.
    47. عریضی، علی‏بن جعفر (1368). مسائل علیّ‏بن جعفر و مستدرکاتها، قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
    48. عقیلی، محمدبن عمرو (۱۴۱۸ق). کتاب الضعفاء الکبیر، بیروت: عبدالمعطی امین قلعجی.
    49. علامه حلی، حسن‏بن یوسف (۱۴00ق). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث.
    50. علامه حلی، حسن‏بن یوسف (۱۴17ق). خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، قم: مؤسسة نشر الفقاهة.
    51. علامه حلی، حسن‏بن یوسف (۱۴۱۹ق). قواعدالاحکام، قم: نشراسلامی.
    52. علامه حلی، حسن‏بن یوسف (۱۴۲۰ق). تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، قم: بهادری.
    53. غضنفری، علی (1380). الاضواء الفقهیّه رسالة فی البلوغ، قم: طاووس بهشت.
    54. فیروزآبادی، محمد‏بن یعقوب (1426ق). القاموس المحیط، بیروت: مؤسسۀ الرساله للطباعه و النشر و التوزیع.
    55. فیض کاشانى، محمدمحسن (بی‏تا). مفاتیح الشرائع‏، قم: آیه‏الله مرعشى نجفى.
    56. کشی، محمدبن عمر (۱۳۴۸). اختیار معرفة ‏الرجال، مشهد: حسن مصطفوی.
    57. کلینى، محمدبن یعقوب ‏(1407ق). الکافی (ط- الإسلامیة)، چ 4، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    58. کرکى، على‏بن حسین (‏محقق ثانى) (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد‏، چ 2، قم: اسلامیه.
    59. کلینى، محمد (1407ق). الکافی، محقق: علی‏اکبر غفارى، چ 4، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    60. مامقانی، عبداللّه (۱۴۲۳ق). تنقیح‏ المقال فی علم الرجال، قم: محیی‏الدین مامقانی.
    61. مجلسی (اول)، محمدتقى‏بن مقصودعلى‏ (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم: کوشانبور.
    62. مجلسى (دوم)، محمدباقربن محمدتقى‏ (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتابخانۀ آیه‏الله مرعشی نجفی.‏
    63. مفید، ابی عبدالله محمدبن محمدبن النعمان (بی‏تا). المقنعه فی الفروع و الاصول، قم: نشر إسلامی.
    64. مقدس ‏اردبیلی، احمد (بی‏تا). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: مجتبی عراقی.
    65. مکارم شیرازى، ناصر (1425ق).‏ أنوار الفقاهة، کتاب النکاح، قم: امام علی‏بن ‏أبی‏طالب.
    66. موسوی خمینی، روح‏الله (۱۳۹۰ق). تحریر الوسیله، قم: اسماعیلیان.
    67. میرزای قمی، ابوالقاسم (۱۳۷۱). جامع ‏الشتات، تهران: مرتضی رضوی.
    68. میرزای قمی، ابوالقاسم (1417ق). غنائم ‏الایام ‏فی‏ مسائل ‏الحلال ‏و الحرام، قم: مکتب ‏الاعلام الاسلامی.
    69. نجاشی، احمدبن علی (۱۴۲۴ق). رجال‏النجاشی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    70. نجفی، محمدحسن (1392). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    71. نراقى، احمدبن محمدمهدى (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة،‏ قم: مؤسسۀ آل البیت.‏
    72. نسائی، احمدبن علی (۱۴۰۶ق). کتاب ‏الضعفاء و المتروکین، بیروت: محمود ابراهیم زاید.

     

    ج) فرانسه

    1. Amiable, Louis (1861). ESSAI HISTORIQUE ET CRITIQUE SUR L'AGE DE LA MAJORITÉ, Revue historique de droit français et étranger (1855-1869). Vol. 7, Dalloz, pp. 205-271 (67 pages).
    2. Bénabent, Alain (2018). Droit de la famille, 4e édition, LGDJ.
    3. Benghozi, Pierre (2001). Legitimate Parental Authority, Legal Parental Authority, In Le Divan familial, V.6, Issue 1, (pages 43 to 55).
    4. Bernard-Xémard, Clara (2020). Cours de droit des personnes et de la famille, Gualino Editeur.
    5. Carbonnier, Jean (2004). Droit civil–Introduction, Les personnes, La famille, l’enfant, le couple, 2e édition: Presses Universitaires de France–PUF.Paris.
    6. Courbe, Patrick (2008). Droit de la famille, 5e édition, Sirey université.
    7. Courbe, Patrick; Jault-Seseke, F. (2012). Droit civil: les personnes, la famille, les incapacités, Dalloz.
    8. Dumouch, Rodolphe (2018). «Esquisse d’un tableau géographique des droits-libertés pour les jeunes pré-majeurs en Europe», Revue Géographique de l'Est, vol. 58, No 2.
    9. Fenouillet, Dominique (2019). Droit de la famille, 4e édition, Dalloz.
    10. Forgeard, M.-C.; Levillain, N.; LexisNexis, éd. (2019). Cas pratique de droit de la famille: Stratégies patrimoniales. Liquidations civiles et fiscales, LexisNexis; 3e edition.
    11. Genton, M. Jacques (1973). RAPPORT FAIT, SÉNAT (SECONDE SESSION ORDINAIRE). N. 300.
    12. Hauser, Jean; Danièle Huet-Weiller (1999). Traité De Droit civil, La famille, Fondation et vie de la famille, 1er volume, 2e édition, L.G.D.J.
    13. La loi du 21 juin 1907.
    14. Le Code civil napoléonien (loi du 1er germinal an XII, 1804).
    15. Législation royale (ordonnance de Blois, 1579).
    16. Loi du 20 septembre 1792.
    17. Loi no 2018-703 du 3 août 2018 renforçant la lutte contre les violences.
    18. Marty, Gabriel; Raynaud, Piere (1972). Droit civil, Les obligations, Sirey, Paris.
    19. Mazeaud, Henri, Léon, Jean; Chabas, François (1995). Leçons de droit civil, t. 1, vol. 3, La famille, par L. Leveneur, Montchrestien, 7e Éd, n° 1136.
    20. Renaut, Marie-Hélène (2017). Histoire Du Droit De La Famille, 2e édition, éditions-ellipses.
    21. Savatier, R. (1965). la réforme de la protection de l'enfance - Offre d'une majorite des ages de I8 ans et plus, Dalloz.
    22. Starck, Boris; Roland, Henri; Boyer, Laurent (1993). Droit civil: les obligations, 4e Edition, Litec, Paris.
    23. https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/émancipation/28505

    24. https://www.service-public.fr/particuliers/vosdroits/F1194

مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 13، شماره 1
بهار و تابستان 1401
تیر 1401
صفحه 185-207

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار