تحقیقی پیرامون وضعیت علم حقوق، از ورود اسلام به ایران تا انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

برای مطالعه وضعیت علم حقوق در ایران، آن را می توان به سه دوره زمانی تقسیم نمود. دوره اول از ورود اسلام به ایران شروع می­شود. در این دوره که تا انقلاب مشروطیت ادامه دارد، حقوق با فقه اسلامی تمایزی ندارد و برای آگاهی از وضعیت آن باید تکامل و تطور فقه اسلامی در حوزه های علمیه را بررسی نمود. آموزش وپژوهش در حوزه های علمیه، که نماد آموزش عالی سنتی در ایران است، ویژگیهای منحصر به فردی دارد که تکیه بر معنویت و اخلاق، تمام وقت بودن، عدم شرایط خاص برای ادامه تحصیل، متن خوانی و... از جمله آنهاست. با انقلاب مشروطیت و وضع قوانین و مقررات، حقوق موضوعه به معنای خاص در ایران ایجاد می­شود. به دنبال تأسیس مدرسه عالی حقوق (که بعدا منجر به تأسیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی به عنوان یکی از دانشکده­های دانشگاه تهران می‌گردد) آموزش حقوق به سبک جدید ]در کنارحوزه‌های علمیه[ آغاز می­شود. نظام آموزش حقوق که بر مبنای نظام های آموزش غربی، به ویژه فرانسه، صورت می­گرفت، اگر چه در حد خود، نظامی پیشرفته بود ولی نقایص و کاستی‌هایی داشت، که اهتمام و توجه بیش از حد به نظام حقوقی خارجی از جمله آنهاست. در این مقاله، وضعیت علم حقوق تا انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد و تحولات اساسی ایجاد شده بعد از انقلاب اسلامی موضوع مقاله دیگری می تواند باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Etude de la situation de la science du droit en Iran de l'arrive de l'islam a l'avenement de la Revolution Islamique

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Kazemi 1
  • Hossein Safai 2
1 Professeur assistant à la Faculté de Droit et des Sciences politiques de l'Université de Téhéran
2 Professeur à la Faculté de Droit et des Sciences politiques de l'Université de Téhéran
چکیده [English]

On peut distinguer trois périodes dans l'histoire du droit iranien. La première, qui dure jusqu'à l'établissement de la monarchie constitutionnelle en Iran, commence avec l'avènement de l'Islam dans ce pays. En cette période, le droit n'est que le droit islamique (le fiqh). Pour connaître le droit de ce temps, il faut connaître l'évolution du fiqh et son enseignement dans les écoles religieuses (howzah elmiyah). Cet enseignement est marqué par certaines caractéristiques basées sur la morale, étude à plein temps, bénéfice des textes classiques, non limitation temporale etc.Après l'adoption de la monarchie constitutionnelle, la deuxième période commence. Les lois modernes sont approuvées par le parlement et un vrai système de droit positif, comparable aux droits des pays civilisés, est constitué en Iran. A cette époque, une école supérieure de droit et puis une faculté de droit et des sciences politiques, qui fait partie de l'Université de Téhéran, sont fondées lesquelles sont multipliées ultérieurement, tandis que à coté de ces écoles modernes, les Ecoles religieuses sont aussi actives. Le système de l'enseignement de droit est calqué sur le système occidental et particulièrement sur le droit français (avec quelques modifications ultérieures inspirées du système américain). Le système n'étant pas complètement conforme à la culture et aux besoins de la société iranienne, présentait des inconvénients sérieux.

کلیدواژه‌ها [English]

  • enseignement du droit
  • figh
  • howzah
  • lecture des textes
  • sources du droit
  1. کتب و مجلات

    1. آنکه فرکمان، توماس وگریش، (1382)، دادگستری در آلمان، مترجم، محمد صابری و حمید بهره مند، سمت.
    2. امین، سید حسن، (1382)، تاریخ حقوق ایران، تهران، انتشارات دائره المعارف ایران.
    3. آمار آموزش عالی ایران، (1385)، سال تحصیلی 57-1356، انتشارات مرکز برنامه ریزی آموزش عالی.
    4. آمار آموزش عالی ایران، سال تحصیلی 65-1364، (1366)، جلد دوم، انتشارات مرکز برنامه ریزی آموزشی.
    5. بادینی، حسن (زمستان 85)، «آیا حقوق دانش مستقلی است؟» مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 74.
    6. پیام حوزه شماره 8، (1375).
    7. حوزه و روحانیت در آینه رهنمودهای رهبری، ج2،؛ (به نقل از: ویژگیهای نظام آموزشی در حوزه).
    8. خاور، سیدمحمد، (1352)، در حاشیه سفر ژاپن، مجله حقوقی وزارت دادگستری، دوره جدید شماره 7، اسفند ماه.
    9. سنجابی، کریم، (1351)، تحقیقی در باره‌ی روشهای آموزش عالی، بدون نام انتشارات.
    10. سلجوقی، محمود، (1352)، تعلیمات حقوق در کشورهای مختلف جهان، مجله حقوقی دادگستری، دوره 3.
    11. شیخ طوسی، المبسوط، فی فقه الامامیه، تحقیق: سید محمدتقی کشفی، مکتبه المرتضویه الاحیاء الآثار الجعفریه، چاپ سوم.
    12. شریعتمداری، علی، (1385)، آموزش در حوزه و دانشگاه، تهران، انتشارات زهد.
    13. شریعتمداری، علی، (1374)، رسالت تربیتی و علمی مراکز آموزشی، تهران، انتشارات سمت.
    14.  مختاری، رضا، (1377)، سیمای فرزانگان، چاپ دوازدهم، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    15. صفایی، سیدحسین، (1375)، مقالاتی در حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، تهران، نشر میزان.
    16. صفایی، سیدحسین، (1375)، شرح و نقدی بر ماده ی 1210 اصلاحی قانون مدنی، مقالاتی در حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، نشر میزان.
    17. صافی گلپایگانی، (1379)، سیره حوزه های علمی شیعه، دفتر انتشارات اسلامی.
    18. . عاقلی، باقر، داور و عدلیه، بی نام، (بی تاریخ)؛ به نقل از عباس مبارکیان، چهره ها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین.
    19. فاضل لنکرانی، محمد جواد، (1381)، تاثیرالزمان و المکان فی الفقه، مندرج در : مسائل فی الفقه و الاصول، قم، انتشارات عقل سرخ.
    20. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، انعقاد و اعتبار عقد، انتشارات بهنشر.
    21. کاتوزیان، ناصر، (1377)، فلسفه حقوق، شرکت سهامی انتشار.
    22. کاتوزیان، ناصر، (1376)، مقدمه علم حقوق، ج دوم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
    23. کاتوزیان، ناصر، (1374)،  الزامات خارج از قرارداد: ج 1، ضمان قهری، تهران، انتشارات دانشگاه.
    24. گرجی، ابوالقاسم، (1375)، رابطه حقوق و فقه، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش36.
    25. گرجی، ابوالقاسم، (1369)، «قانون و حکومت در اسلام»، ج دوم، مقالات حقوقی، انتشارات دانشگاه تهران.
    26. گرجی، ابوالقاسم، قواعد فقه و حقوق اسلامی، جزوه پلی کپی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی.
    27. گرجی، ابوالقاسم، « قیاس در حقوق اسلامی» مندرج در مقالات حقوقی، انتشارات دانشگاه تهران.
    28. لنگرودی، محمدجعفر، (1382)، صد مقاله در روش تحقیق در حقوق، انتشارات گنج دانش، تهران.
    29. مبارکیان، عباس، (1377)، چهره ها در تاریخچه ی نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه ی نوین، تهران، نشر پیدایش.
    30. مطهری، مرتضی، (1385)، ده گفتار، انتشارات صدرا.
    31. مظفر، شیخ محمد رضا، (1386)، اصول الفقه، ج 2، دارالنعمان، نجف.