مطالعۀ تطبیقی جایگاه و اعتبار پیش‌بینی هنجاری‌های حقوقی تغییرناپذیر در قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در پی پیروزی نهضتِ قانون اساسی ‌گرایی در قرن هجدهم و شکل‌گیری نظام‌های سیاسی مشروطه، به‌تدریج قوانین اساسی دموکراتیک به‌عنوان اساسنامۀ حکومت و سند مشروعیت حقوقیِ کسب و انتقال قدرت سیاسی و همچنین چارچوب ساختاری و سازمان و تشکیلات حکومت و صلاحیت‌های مقامات و مأمورین آن و به‌منظور شناسایی و حفظ و تضمین حقوق و آزادی‌ها به‌تصویب رسید. با وجود این، چالشی که بعدها مطرح گردید، مسئلۀ تداوم اعتبار و امکان اصلاح و تغییر آن بوده است. با وجود پیش‌بینی اصولی و اولیۀ حق تغییر قانون اساسی برای مردم (جایگزین حق شورش)، در بسیاری از قوانین اساسی امروزی، بعضی از قواعد از امکان بازنگری مستثنی شده‌اند. چالش اصلی در اینجا، بر امکان یا عدم امکان تغییر و اصلاح بنیان‌های نظام سیاسی و اثر حقوقی پیش‌بینی محدودیت‌های بازنگری متمرکز است. البته برخی کشورها هیچ محدودیتی در بازنگری قانون اساسی پیش‌بینی نکرده‌اند و در برخی دیگر، محدودیت‌های موردنظر پیرامون حمایت از حقوق و آزادی‌های بنیادین شهروندان و به‌ویژه جمهوریت نظام سیاسی (ممنوعیت تغییر شکل جمهوری حکومت) بوده است. به‌عنوان راه‌حل واسط در برخی قوانین اساسی، امکان بازنگری کلی و یا بازنگری در مورد محدودیت‌ها، از طریق آئینی مستقل از بازنگری عادی پیش‌بینی شده است. در خصوص نظارت بر بازنگری قانون اساسی، جز در معدودی از کشورها، این امر به نحو صریح در قوانین اساسی پیش‌بینی نشده و بیشتر مراجع صیانت از قانون اساسی نیز به‌صراحت اعلام عدم صلاحیت در نظارت نموده‌اند. با وجود این در اکثر کشورها، دادرس اساسی بر لزوم رعایت شرایط شکلی بازنگری تأکید داشته است. در هر حال، عدم امکان حقوقی و یا عدم پذیرش عملیِ بازنگری در جزء یا کل می‌تواند به‌نوعی دعوت به لزوم تغییر در نظام سیاسی از راه‌های دیگر تلقی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Place and the legal value of limitations of the constitutional revision; A comparative study

نویسنده [English]

  • Asadollah Yavari
Assistant Professor of Law, Shahid Beheshti University,Tehran,Iran.
چکیده [English]

Following the victory of the constitutionalism movement in the 18th century and the formation of constitutional political systems, gradually democratic constitutions enacted, as a kind of state statute and the document of legal legitimacy to obtain and transfer political power, guarantee and protect human rights. However, the later challenge was the continuity of validity and the possibility of modifying and changing the constitution. Despite the primary recognition of this right for citizens and the possibility of changing the constitution (instead of the right to revolt), in many current constitutions, certain rules were excluded from the possibility of revision. The main challenge has been the possibility or impossibility of amending the foundations of the constitution and the legal effect of the limitations of revision. Some countries have not considered any restrictions on the revision of the Constitution, while others have contained restrictions for the protection of the fundamental rights and freedoms, especially on their political participation in power (the prohibition of the deformation of the republic). As an intermediate solution, in some other countries the possibility of a general revision of the constitution, or a revision of the restrictions, is provided in the constitution by an independent and special procedure. Concerning the supervision of the revision, except for a few countries, this is not explicitly provided in the constitutions. However, about the revision's procedure, in most countries, the constitutional judg emphasized considering the formal conditions of the revision. In any case, it seems, the legal or practical impossibility of amending the constitution, in whole or in part, could be considered as a kind of invitation to change the political system by other means.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitution
  • Revision
  • fondamentale
  • supra constitutionnel
  • constituent power

مراجع

Anuranjan Sethi, "Basic Structure Doctrine: SomeReflections" (http://ssrn.com/abstract=835165).
Auer A. (1995), "L’adoption et la révision des constitutions: de quelques vérités malmenées par les faits", in R. Bieber et P. Widmer (1995), L’espace constitutionnel européen, Zürich, Schulthess Polygraphischer Verlag AG.
Barthelemy J. et Duez P. (2004), Traité de droit constitutionnel, Dalloz, 1933, rééd. 2004.
Beaud O. (1994), La puissance de l’Etat, PUF.
Cayla O. (2006), L’obscure théorie du pouvoir constituant originaire ou l’illusion d’une identité souveraine inaltérable, in L’architecture du droit (Mélanges en l’honneur de M. Troper), Économica, p. 259.
Dubout E. (2010/3), "Les règles ou principes inhérents à l’identité constitutionnelle de la France : une supra constitutionnalité ?" RFDC, n° 83.
Duguit L. (1972), Traité de droit constitutionnel, vol. V, 3e éd., 1929, Paris, rééd. CNRS.
Eisenmann Ch. (1986), La justice constitutionnelle et la haute Cour constitutionnelle autrichienne, Economica, PUAM, pp. 16-17.
Fatin-Rouge M. (1999), Le contrôle du référendum par la justice constitutionnelle, Thèse de doctorat, Université Aix-En-Provence.
10. Esmein A. (2001), Éléments de droit constitutionnel français et comparé, vol. II, Paris, Sirey, 1928, 8e éd, réed Panthéon-Assas, « Les introuvables ».
11. Favoreu L. (1993), "Souveraineté et supraconstitutionnalité", Pouvoir, n° 67.
12. Favoreu L. (1990), "Les libertés protégées par la Conseil constitutionnel", in D. Rousseau et F. Sudre (dir.), « Conseil constitutionnel et Cour européenne des droits de l’homme », Ed. des Sciences Techniques et Humaines.
13. Grewe C. et Ruiz Fabri H. (1995), Droit constitutionnel européens, PUF.
14. Grewe C. (2011), "Les droits intangibles" (In: Annuaire international de justice constitutionnelle. Constitutions et droit pénal - Hiérarchie(s) et droits fondamentaux).
15. Gözler k. (2008), Judicial review of constitutional amendments, a comparative study, EKIN PRESS Bursa, p. 4.
16. KABOGLOU I. Ô, "Le contrôle juridictionnel des amendements constitutionnelsen Turquie", Cahiers du Conseil constitutionnel n° 27 (http ://www. conseil-constitutionnel. fr/conseil-constitutionnel/francais/documentationpublications/ cahiers-du-conseil/cahier-n-27/le-controle-juridictionnel-des-amendementsconstitutionnels-en-turquie.5 143 1 .html.).
17. Kelsen H. (1999), Théorie pure de droit (traduit en français par Charles Eisenmann), LGDJ-Bruylant, 2ème éd. 1962 ; La Pensée juridique.
18. Kelsen H (1928), "La justice constitutionnelle", RDP, p. 206.
19.  Le Divellec A. Levadé A. et Pimentel C-M.( Jan. 2010), "Le contrôle de constitutionnalité des lois constitutionnelles", Cahiers du Conseil constitutionnel, n° 27.
20. Levade A., "Le Palais Royal aux prises avec la constitutionnalité des actes de transposition des directives communautaires", RFDA, mai-juin 2007.
21. Longneaux  J-M.(2008), Le droit naturel à l’épreuve de la phénoménologie, in Droit naturel : relancer l’histoire ? Bruylant.
22. LUCIANI M.( janvier 2010), "Le contrôle de constitutionnalité des lois constitutionnelles en Italie", Cahiers du Conseil constitutionnel n° 27, (https://www.conseil constitutionnel.fr).
23. Hauriou M.(1929), Précis de droit constitutionnel, Paris, Sirey, 2e éd., Paris, réed. CNRS 1965.
24. Magnon X.(2004/3), "Quelques maux encore à propos des lois de révision constitutionnelle : limites, contrôle, efficacité, caractère opératoire et existence", Revue française de droit constitutionnel, n° 59.
25. Martin van Vliet, Winluck Wahiu, Augustine Magolowondo. (Avril 2012), "Processus de réforme constitutionnelle et partis politiques, Principes pour la pratique"; NIMD (Netherlands Institute for Multiparty Democracy),.
26. Mazeaud P, "L’évolution de la jurisprudence du Conseil constitutionnel sur les lois de transposition des directives", Colloque de Venise du 16 décembre 2006, spéc pp. 11-13 (www.conseil-constitutionnel.fr).
27. Organisation internationale de francophonie (2016), "Dynamiques constitutionnelles dans l’espace francophone", Rapport sur l’état des pratiques de la démocratie, des droits et des libertés, (https://www.francophonie.org/sites /default/files/2019-10/Rapport-democratire-droits-libertes-2016.pdf).
28. Perelman ChaÏm. (1981), l’avant-propos du numéro spécial de la Revue internationale de philosophie, n° 138 sur «Kelsen et le positivisme juridique» (cité par C. Leben, «Chaïm Perelman ou les valeurs fragiles», Droits, vol. 2, 1985, spéc).
29. Pfersmann O. (2007), in L. Favoreu (dir.), Droit constitutionnel, Dalloz.
30. Philipe X., "Le contrôle des lois constitutionnelles en Afrique du Sud", Cahiers du Conseil constitutionnel (http://www.conseilconstitutionnel.fr/ conseilconstitutionnel/francais/documentationspuudbl.5icla4t2io7n.hs/tmcahliers-duconseil/cahier-n-27/le-controle-des-lois constitutionnelles-en-afrique-du-sud :51427 :html)
31. Rory O’Connell.(1999), "Guardians of the Constitution: Unconstitutional Constitutional Norms", v 4 , n° 48, CIVIL LIBERTIES.
32. Roux A. (2016), "La révision de la Constitution", in Le contenu de la constitution; PNUD. (https://www.tn.undp.org/content/tunisia/fr/home/library/democratic_governance/la-constitution-de-la-tunisie-/le-contenu-de-la-constitution-.html).
33. SATHE S. P.(2002), Judicial activism in India, 1987, Oxford University Press.
34. Schmitt C. (1993), Théorie de la Constitution (Traduit de l’allemand par Lilyane Deroche), PUF.
35. Trope M. (1993), "La notion de principes supraconstitutionnels", RIDC, vol. 15.
36. Vedel G. (2002), Manuel élémentaire de droit constitutionnel, Sirey, 1949, rééd. Dalloz.
37. Vedel (G.), Cours de droit constitutionnel et d'institutions politiques, Les Cours du droit, 1960-1961 (https://data.bnf.fr/temp-work/70224e2f4bdc95edf43 e12cc27ecf833/ ).
38. Vedel G. (1992), "Schengen et Maastricht", RFDA.
39. Vedel G .(1993), "Souveraineté et supraconstitutionnalité", Pouvoirs, n° 67.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 11، شماره 2
پاییز و زمستان 1399
صفحه 785-813

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار