مبانی نظری اعمال حقوق بنیادین در حقوق قراردادها

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه

چکیده

به‌طور سنتی حقوق بنیادین به‌عنوان ابزاری برای حمایت از شهروندان در مقابل قدرت دولت تلقی می‌شود و حقوق قراردادها به‌عنوان وسیلۀ تنظیم‌کنندۀ روابط خصوصی از نفوذ حقوق بنیادین و مفاهیم حقوق عمومی مصون است. این نگرش سنتی در سال‌های اخیر اهمیت خود را از دست داده و حقوق بنیادین سایۀ خود را بر حوزۀ حقوق خصوصی نیز گسترانده است؛ به‌طوری که محاکم با استناد به حقوق بنیادین به مداخله در روابط قراردادی می‌پردازند. در این پژوهش مبانی نظری تأثیر حقوق بنیادین در روابط قراردادی به روش تحلیلی و توصیفی بررسی شده و این نتیجه به‌دست آمده است که از یک سو، حقوق بنیادین به‌عنوان حق‌های برتر و اصولی هستند که امکان نقض آن‌ها چه در حقوق خصوصی و چه در حقوق عمومی وجود ندارد و دولت نیز مکلف به حمایت از این حق‌ها در کل نظام حقوق است. از سوی دیگر، به حقوق بنیادین به‌عنوان ابزاری برای حمایت از طرف ضعیف قرارداد و تحقق عدالت اجتماعی نگریسته شده است. در نظام حقوق ایران با توجه به برتریِ قانون اساسی و حقوق بنیادینِ تضمین‌شده در آن و همچنین ماهیت حکمی داشتن این حقوق، اشخاص خصوصی نمی‌توانند در روابط قراردادی خویش حقوق بنیادین را نقض کنند و مادۀ 959 قانون مدنی نیز امکان اعمال حقوق بنیادین در روابط قراردادی را تسهیل می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Theoretical Basis of the Exercise of the Fundamental Rights in Contract Law

نویسنده [English]

  • Yousef Molaei
Assistant Professor, Department of Law, Azad Islamic University, Urmia Branch, West Azerbaijan, Iran
چکیده [English]

Traditionally, fundamental rights were considered as an instrument for protecting citizens against government, and contract law was considered as a regulating instrument for private relations, without influence of fundamental rights and concepts of public law. This traditional idea has become less significant in recent years and fundamental rights have been influencing private law. So that, courts interfere in contractual relations by referring to fundamental rights. This study investigates theoretical principles of effect of fundamental rights on contractual relations. A descriptive analytical approach is adopted in this study. Results indicate thatfundamental rights have been treated as superior rights based on which other rights are interpreted and exercised. In other words, fundamental rights are inviolable principles, both in private law and public law, and the government is required to support these rights in entire its law system. On the other hand, fundamental rights are considered as instruments to protect the weak party in a contract and realization of social justice. In the Iranian civil law, in accordance with the constitution and fundamental rights guaranteed therein, as well as the rule of law of these rights, private individuals can not violate fundamental rights in their contractual relationships and Article 959 of the Civil Code also permits the implementation of fundamental rights in contractual relationships.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitutional Law
  • Contractual relationships
  • Private law
  • Justice
  1. الف) فارسی

    1. آذری، هاجر و طباطبایی حصار، نسرین (1396)، «چالشهای نظام حقوقی ایران در الحاق به معاهدات حقوق بشری از دیدگاه حقوق بین‌الملل»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 8، ش1، ص 24-1.
    2. آزمایش، علی (1351)، «مسالۀ مغایرت قانون با قانون برتر در حقوق ایران»، نشریۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، دورۀ 10، ش1، ص 18-1.
    3. پروین، خیرالله (1394)، «جستاری بر اندیشۀ دادرسی اساسی در جهان»، مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 6، ش1، ص 83-61.
    4. تقی‌زاده، جواد (1386)، «مسألۀ اساسی‌سازی نظم حقوقی»، مجلۀ پژوهش‌های حقوقی، سال ششم، ش11، ص 162-129.
    5. جعفری‌تبار، حسن (1383)، مبانی فلسفی تفسیر حقوقی، چ1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1374)، وصیت- ارث، چ4، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    7. جوادی آملی، عبدالله (1389)، فلسفۀ حقوق بشر، چ6، قم: نشر اسراء.
    8. دورکین، رونالد (1387)، جدی گرفتن حق‌ها، مترجم: راسخ محمد، در حق و مصلحت (مقالاتی در فلسفۀ حقوق، فلسفۀ حق و فلسفۀ ارزش)، چ3، تهران: انتشارات طرح نو.
    9. شهیدی، مهدی (1369)، «رابطۀ انسان با حقوق کلی مدنی و حق کلی اجرای حقوق»، تحقیقات حقوقی ، ش8، ص 150-133.
    10. شهیدی، مهدی (1384)، ارث، چ5، تهران: انتشارات مجد.
    11. قنواتی، جلیل و جاور، حسین (1390)، «حریم خصوصی؛ حق یا حکم»، نشریۀ حقوق اسلامی، ش31، ص 32-7.
    12. کاتوزیان، ناصر (1383)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، درهایی از شُفعه، وصیت، ارث، چ4، تهران:  نشر میزان.
    13. کاتوزیان، ناصر (1390)، مقدمۀ علم حقوق، چ78، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    14. کیوانفر، شهرام (1390)، مبانی فلسفی تفسیر قانون، چ1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    15. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر ( 1383)، «مفهوم و مبنای حقوق بنیادین»، نشریۀ حقوق اساسی، سال 2، ش2، ص 26-8.
      1. مالوری، فیلیپ (1383)، اندیشههایحقوقی، مترجم: مرتضی کلانتریان، چ1، تهران: نشر اگه.
      2. مطهری، مرتضی (1381)، نظام حقوق زن در اسلام، چ6،تهران: انتشارات صدرا.
      3. مولائی، یوسف و شعاریان، ابراهیم (1393)، «نفوذ حقوق بشر در حقوق قراردادها در پرتو رویه قضایی اروپایی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال15 ، ش42، ص 190-173.
      4. والدرون، جرمی (1381)، «فلسفه حق» مقاله‌ای در کتاب حق و مصلحت، مترجم: محمد راسخ، چ1، تهران: انتشارات طرح نو.
      5. هاشمی، سید محمد (1390)، حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی، چ1، تهران: انتشارات میزان.

    ب) عربی

    1. اصفهانی، محمدحسین (1418ق)، رساله فی تحقیق الحق و الحکم، قم: نشر انوار الهدی.
    2. بحرالعلوم، محمد‌بن محمدتقی (بی‌تا)، بلغه الفقیه، شرح محمدتقی آل بحر‌العلوم، ج1، تهران: مکتبه الصادق علیه‌السلام.

    ج) انگلیسی

    1. Barak, A., (2001), Constitutional Human Rights and Private Law, in D Friedman and D Barak-Erez (eds), Human Rights in Private Law, Oxford: Hart Publishing.
    2. Barkhuysen, T., Van Emmerik, M., (2006), Constitutionalisation of Private law: The European Convention on Human Rights Perspective, in T. Barkhuysen and S. D. Lindenbergh (eds), Constitutionalisation of Private Law, Leiden: Nijhoff.
    3. Caumes, C., (2010), L’interperetation du Contrat Auregard des Droits Fondamentaux, pour obtenir le grade de docteur en droit de l’Université d’Avignon et des pays de Vaucluse, le 25.
    4. Cherednychenko, O., (2007), Fundamental Rights, Contract Law and the Protection of the Weaker Party, European Law pub, Munich.
    5. Ciacchi A. C., (2014), European Fundamental Rights, Private Law, and Judicial Governance, Hans-Wolfgang Micklitz (ed.), Constitutionalization of European private law, Oxford: Oxford University Press.
    6. Collins, H., (2011), The Impact of Human Rights Law on Contract Law in Europe, European Business Law Review, Forthcoming University of Cambridge Faculty of Law Research Paper No. 13, Available at: http: papers.ssrn.com/sol3/papers.com?abstract_id =1837429.> accessed 18 October 2013, pp. 1-18.
    7. Collins, H., (2012), On the (In)compatibility of Human Rights Discourse and Private Law, LSE Law, Society and Economy Working Papers,  No.7, Law, Available at: www.lse.ac.uk/collections/law /wps/ wps.htm.
      1. Dorn, J. A., (1981), Law and Liberty: A Comparison of Hayek and Bastiat, the Journal of Libertarian Studies. Vol. V. No. 4.
    8. Dworkin, R., (1978), Taking Right Seriously, Harvard University Press.
    9. Engle, E., (2009), Third Party Effect of Fundamental Rights (Drittwirkung), Hanse Law Review (Hanse LR), Vol. 5, No. 2, pp. 165-174.
      1. Freeden, M., (1996), Ideologies and Political Theory, Clarendon Press, Oxford.
      2. Hayek, F. A., (2005), The Road to Serfdom, Routledge Classics, 5ed, London and New York
      3. Kennedy, D. (1997), A Critique of Adjudication, Osgoode  Hall Law Journal, Volume 35, No 2, p. 179-227.
      4. Kennedy, D., (2002), The Political Stakes in Merely Technical Issues of Contract law, European Review of Private Law, no 1, p 7-28.
      5. Kumm, M., (2006), who is Afraid of the Total Constitution? Constitutional Rights as Principles and the Constitutionalization of Private Law, German Law Journal, Vol. 07, No. 04,p 341-370. 
      6. Mak, C., (2007), Fundamental Rights in European Contract Law, Kluwer Law International.
      7. Ribeiro, G. A., (2012), Direct and indirect effects of fundamental rights, http://www.wzb.eu/sites/default/files/veranstaltungen/goncalo-de-almeida-ribeiro-direct - and-indirect-effects-of-fundamental-rights/ ribeiro direct and indirect effects of fundamental rights.pdf.
      8. Smits, J.,(2006), ‘Private Law and Fundamental Rights: A Sceptical View’, in T Barkhuysen and S Lindenbergh (eds), Constitutionalisation of Private Law, Leiden/Boston: Martinus Nijhoff.
      9. Study Group on Social Justice in European Private Law, (2004), Social Justice in European Contract Law: a Manifesto, European Law Journal, Vol 10, No. 6, p. 653–674..
      10. Wadham, J., & Mountfield, H. & Edmundson, A., (2003), Blackstone's Guide to the Human Rights Act 1998, 3ed, Oxford University Press.