مطالعۀ تطبیقی معاذیر اجرای قرارداد در حقوق انگلیس، امریکا و ایران

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

لازم‌الوفا بودن عقود از بنیادی‌ترین اصول نظام کامن‌لا و حقوق ایران بوده که در طول زمان با استثناهایی روبه‌رو شده است. این استثناها در کامن‌لا در قالب نظریۀ عام معاذیر قراردادی، و در حقوق ایران با عنوان دو قاعدۀ تعذّر و تعسّر اجرای قرارداد مطرح می‌شود. نظریۀ معاذیر قراردادی در نظام کامن‌لا شامل سه قاعدۀ جداگانه است: «غیرممکن شدن»، «عقیم شدن هدف» و «غیرقابل اجرا شدن». در حقوق انگلیس دو نظریۀ اول پذیرفته شده است، اما نظریۀ سوم مورد قبول نیست، ولی در حقوق امریکا رشد یافته است. در حقوق امامیه و ایران، معاذیر اجرای قرارداد در قالب دو قاعدۀ تعذر وفا به مدلول عقد و نفی عسر و حرج طرح شده‌اند. قاعدۀ تعذر با کمی تفاوت، معادل «غیرممکن شدن» است و قاعدۀ نفی حرج تقریباً مشابه «غیرقابل اجرا شدن» که البته تفاوت‌های مهمی نیز با هم دارند. به اعتقاد برخی حقوق‌دانان تأسیسی مشابه عقیم شدن هدف در حقوق ایران یافت نمی‌شود. اما تحقیق نویسنده نشان می‌دهد که می‌توان رد پای این نظریه را در فقه امامیه یافت که ذیل قاعدۀ تعذر وفا قابل طرح است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Doctrine of Frustration of Contract in English, American and Iranian Law (Comparative Study)

نویسنده [English]

  • Mohammad Hadi Daraei
Assistant Professor, Judicial Sciences and Administrative Services University, Tehran,Iran.
چکیده [English]

“Pacta sunt servanda” is one of the most fundamental principles in the common law and Iranian legal systems, which have been exposed to exceptions in the process of time. These exceptions are part of general doctrine of frustration. Iranians exceptions to this rule are named as “Ta`azzor” and “Ta`assor” rules.
Doctrine of Frustration in Common law includes three subdivision theories: “impossibility of performance”, “frustration of purpose” and “impracticability” (hardship. All of these theories applied where a supervening event occurs.
In English courts, only first two theories are accepted but third one is applicable in American courts.
In imamieh Jurisprudence and Iranian law, “Ta`azzor” rule in most aspects is similar to Impossibility and “Ta`assor” rule is somehow like Impracticability. Some Iranian lawyers are said that we have no rule like “Frustration of Purpose” but I believe we can find traces of this theory in Imamieh jurisprudence and according which it is part of “Ta`azzor” rule.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Impossibility؛ Frustration of purpose؛ Impracticability؛ Ta`azzor
  • Ta`assor

مراجع

الف) فارسی:
1. امامى، سیدحسن (1376)، حقوق مدنى‌، جلد اول، چاپ سیزدهم، تهران:انتشارات اسلامیه.
2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381)، تئوری موازنه، چاپ اول، تهران: کتابخانه گنج دانش.
3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378)، حقوق تعهدات، چاپ سوم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
4. شهیدی، مهدی (1383)، آثار قراردادها و تعهدات،چاپ دوم، تهران: انتشارات مجد.
5. شهیدی، مهدی (1386)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چاپ ششم، تهران: انتشارات مجد.
6. شهیدی، مهدی (1383)، مجموعه مقالات حقوقی، چاپ اول، تهران: نشر حقوقدان.
7. قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1383)، اصول قراردادها و تعهدات، چاپ اول، تهران: نشر دادگستر.
8. قاسم‌زاده، سیدمرتضی (1382)، «جواز تفسیر در پوشش تعدیل و منع تعدیل در پوشش آن»، مجله دانشگاه تربیت مدرس، دوره7، شماره 1، ص163-133.
9. کاتوزیان، ناصر (1391)، قواعد عمومی قراردادها، جلد سوم، چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
10. کاتوزیان، ناصر (1392)، قواعد عمومی قراردادها، جلد چهارم، چاپ هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
11. محقق داماد، سیدمصطفی (1387)، قواعد فقه، ج2، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سمت.
12. محقق داماد، سیدمصطفی (1388)، نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
ب) عربی:
13. انصاری، مرتضی (1415 ق‌)، مکاسب، چاپ اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
14.موسوی بجنوردى، سیدحسن (‌1419 ق‌)، القواعد الفقهیة،‌چاپ اول، قم: نشر الهادی.
15. موسوی خمینى، سیدروح‌الله (1421 ق‌)‌، کتاب البیع‌، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
16. حرّ عاملى، محمدبن حسن‌ (1409‍ ق‌‌)، وسائل الشیعه، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام‌.
17. حلّى(علامه)، حسن‌بن یوسف (1413 ق‌)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة‌، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
18. عاملی، زین‌الدین (1410 ق‌‌)،‌ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه (محشى‌کلانتر)، چاپ اول، قم: کتابفروشى داورى‌.
19. کاشف‌الغطاء(نجفی)، حسن‌بن جعفر (1422 ق‌‌)، أنوار الفقاهة، چاپ اول، نجف اشرف-عراق: مؤسسۀ کاشف‌الغطاء.
20. مراغى، سید میر عبد‌الفتاح (1425 ق‌‌)، العناوین الفقهیة، الطبعه الثانیه، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
21. مکارم شیرازى، ناصر (1411‍ ق‌‌)، القواعد الفقهیة‌، چاپ سوم، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام.
22. نجفی، محمدحسن (1404‍ ق‌‌)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، الطبعه السابعه، بیروت- لبنان: دار احیاء التراث العربی.
ج) انگلیسی:
23- Beatson-Sir Jack, (2010) Burrows-Andrew, Cartwright-John, Anson`s Law of Contract, 29th edition, Oxford-UK: Oxford University Press.
24- Gordley-James, (2004) “Impossibility and Changed and Unforeseen Circumstances”, The American Journal of Comparative Law, Vol.52, No.3, pp513-530.
25-Macaulay-Stewart, (1995) Kidwell-John, Whitford-William, Contracts: Law in Action, , 2nd edition, Danvers- US: LexisNexis, .
26- Miceli-Thomas J. , (1997) Economics of the Law, Torts, Contracts, Property, Litigation, New York: Oxford University Press.
27- Nottage Luke, (2007) “Changing Contract Lenses: Unexpected Supervening Events in English, New Zealand, U.S., Japanese, and International Sales Law and Practice”, Indiana Journal of Global Legal Studies, Vol. 14 , Issue 2, pp385-418.
28- Perillo-Joseph M., (2003) Calamari and Perillo on Contracts, Fifth edition, Eagan-US: Westlaw.
29- Schwartz-Andrew, (2010) “A Standard Clause Analysis of the Frustration Doctrine and the Material Adverse Change Clause”, University of Colorado (UCLA) Law Review, Vol. 57, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1466131, (last checked 2014/12/21)
30- Stone-Richard, (2002) The Modern Law of Contract, 5th edition, London:Cavendish Publishing Limited.
31- Treitel-Guenter, (2003) The Law of Contract, Eleventh edition, London: Sweet & Maxwell Limited.
32- Veljanovski-Cento G. , (2007) Economic Principles of Law, 1st edition,  New York: Cambridge University Press.
33- Zivkovic-Velimir, (2012) Hardship in French, English and German Law, London School of Economics, Institute of Comparative Law, pp1-18, https://papers.ssrn.com/sol3/Data_Integrity_ Notice.cfm?abid=2158583  (last checked 2014/12/29)
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
فروردین 1394
صفحه 107-150

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار