مقایسۀ نظام استرداد مال در بطلان معامله در حقوق ایران و فرانسه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jcl.2024.365913.634558

چکیده

مسئله: اختلاف آرا در خصوص استرداد مال، ناشی از عدم دقت در قانون‌نویسی یا عدم ثبات قانون‌گذار به دلیل وجود آرای مختلف در فقه است.
سؤال این است که در فرض وجود عین و نبود آن، با توجه به اینکه بقای عین در دست گیرنده بلاجهت است، آیا فقط امکان استرداد عین وجود دارد یا می‌توان بدل مطالبه نمود و یا اینکه مستقیم به سراغ قیمت رفت؟
هدف: با بررسی فقهی و تطبیق آن با متن بازنگری‌شدۀ قانون مدنی فرانسه 2016، این نتیجه به‌دست آمده که در صورت وجود عین، لازم است تا سریعاً عین به مالک بازگردد و در صورت هر نقصی، دارنده مسئول نقصان است؛ گرچه در فرانسه چنین تکلیفی متوجۀ دارندۀ باسوء‌نیت مال خواهد بود.
نتایج: در فقه و حقوق در مورد تکلیف به ردّ اصل مال در صورت تلف و نیز در شرایطی که منافع قابل تحقق باشد، می‌توان به جای مثل، قیمت روز استرداد را مطالبه کرد. نگارندگان این مقاله به این نتیجه رسیده‌اند، درصورتی که مالِ پرداخت‌شده پول باشد، با تحلیل موضوع پول می‌توان مطابق نرخ تورم از قبض تا روز ادا را محاسبه کرد و خسارت‌های واردۀ دیگر بر اساس مسئولیت مدنی قابل جبران است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Restitution of Property Following the ‎Voidness of the Contract under Iranian and French Law

نویسندگان [English]

  • Mohsen Rasulian
  • Abbas Karimi
Department of Private Law, University of Tehran, Tehran, Iran‎
چکیده [English]

Problem: Difference of opinions regarding the property restitution stems from inaccurate legislation or uncertainty of the legislator because of different opinions in jurisprudence in response to this question: assuming the existence and non-existence of the object considering the unjust remaining of the object in the recipient's ownership, is restitution of the object possible or a substitute can be demanded? Or is it appropriate to directly discuss about the price?
Aim: Using jurisprudence and comparative study with the new amendments of the French Civil Law 2016, it is mentioned that in case of the object existence, immediate restore of the property to the owner is necessary and in case of any defect, the holder is responsible. However, such an obligation is incumbent upon the property holder with ill will.
Finding and Conclusion: In our jurisprudence and law, in cases where the restitution of the originally property is necessery, in case of loss and where the benefits are achievable, the price of the restitution day can be demanded instead of seeking the same property. If the property paid is in cash, it can be calculated according to the inflation rate from the day of receipt to the day of payment. Other damages can be compensated based on civil liability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Restitute of Object
  • ‎Invalidity of Transaction
  • ‎Function
  • Non - Benefits ‎Exchequer
  • Exchequer ‎Benefits.‎

مراجع

  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. انصاری، شیخ مرتضی (1380). مکاسب. جلد دوم، چاپ دوم، قم: دارالحکمه.
    2. امامی، سید حسن (1374). حقوقی مدنی. جلد اول، چاپ پانزدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
    3. بزرگمهر، امیرعباس و مهرانی، غزال (1395). اصلاحات در قانون تعهدات فرانسه. چاپ اول، تهران: دانشگاه عدالت.
    4. بهرامی احمدی، حمید (1394). قواعد فقه. جلد اول، چاپ اول، تهران: دانشگاه امام صادق.
    5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). محشی قانون مدنی. چاپ سوم، تهران: گنج دانش.
    6. شهیدی، مهدی (1393). اصول قراردادها و تعهدات. چاپ ششم، تهران: مجد.
    7. صفائی، سید حسین (1392). حقوق مدنی و حقوق تطبیقی. چاپ سوم، تهران: میزان.
    8. صفائی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1394). مسوولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). چاپ هشتم، تهران: سمت.
    9. کاتوزیان، ناصر (1383). قواعد عمومی قراردادها. جلد دوم، چاپ ششم، تهران: سهامی انتشار.
    10. کاتوزیان، ناصر (1396). عقود معین. جلد اول، تهران: گنج دانش.
    11. محقق داماد، سید مصطفی (1383). قواعد فقه. چاپ سیزدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

     

    - مقالات

    1. اداره کل آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی (مهر و آبان 1387). چگونگی پرداخت ثمن در صورت مستحق للغیر در آمدن مبیع. نشریۀ پیام آموزش، (34)، 164-171.
    2. دیلمی، احمد؛ حیدری سورشجانی، اعظم؛ دادمرزی، سیدمهدی (1402). مطالعۀ تطبیقی شروط و آثار ضمان عوض در حقوق ایران و اسلام و نظریۀ علت در نظام رومی-ژرمنی. مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، 14 (2)، 787-806.
    3. نعمت‌اللهی، اسماعیل و سیدعلی روته، مریم (1398). بررسی خسارت نفع‌محور ناشی از نقض قرارداد در کامن‌لا و حقوق ایران. مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، 10 (2)، 783-803.

     

    - پایان‌نامه

    1. رسولیان، محسن (1386). اصل جبران کامل (کافی، فوری، موثر) خسارت. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. به راهنمایی دکتر هدایت‌الله سلطانی نژاد، قم: دانشگاه قم، دانشکدۀ حقوق، تاریخ دفاع: 30/06/1386.

     

    - رأی

    1. دادنامۀ شمارۀ 9509973657300492 به تاریخ 14/4/1395، صادره از شعبۀ سوم دادگاه عمومی حقوقی کاشان.

     

    ب) عربی

    - کتاب‌ها

    1. آل بحرالعلوم، سید محمدتقی (1402 ق). بلغه الفقیه. چاپ چهارم، تهران: مکتبة الصادق.
    2. حرالعاملی، شیخ محمد‌بن الحسن (1414 ق). وسائل الشیعه. جلد هجدهم، قم: مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث.
    3. حلی، علامه ابن منصور حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1387 ق). ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد. چاپ اول، قم: اسماعیلیان.
    4. حلی، علامه ابن منصور حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1413 ق). قواعد الاحکام. چاپ اول، قم: نشر اسلامی (جامعۀ مدرسین).
    5. حلی، علامه ابن منصور حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1420 ق). تذکرة الفقهاء. جلد اول، قم: مؤسسۀ آل البیت لاحیاء التراث.
    6. حلی، فخرالدین ابو عبداله محمدبن منصوربن احمد (1410 ق). السرایر الحاوی لتحریر الفتاوی. جلد دوم، قم: مؤسسۀ نشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    7. خوانساری، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک. تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبه الصادق.
    8. طباطبائی، سید علی (1404 ق). ریاض المسائل. جلد دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت لاحیاء الثرات.
    9. طوسی، شیخ ابی جعفر محمدبن حسن (1387 ق). المبسوط فی فقه الامیه. جلد دوم، تهران: المکتبه المرتضویه.
    10. طوسی، شیخابی جعفر محمدبن حسن (1365). تهذیب الاحکام. جلد هفتم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    11. شهید ثانی [عاملی جبعی]، زین‌الدین‌بن نور‌الدین علی‌بن احمد (1416 ق). مسالک الافهام. جلد دوم، چاپ اول، قم: مؤسسۀ معارف الاسلامیه.
    12. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1365). الکافی. جلد پنجم.،تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    13. محقق اردبیلی، احمد (1417 ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. جلد دهم. قم: نشر اسلامی (جامعۀ مدرسین).
    14. محقق حلی، ابوالقاسم جعفربن حسن‌بن یحیی‌بن سعید حلی (1409 ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. جلد دوم، چاپ دوم، تهران: استقلال.
    15. محقق کرکی، علی‌بن حسین‌بن عبدالعالی کرکی جبل عاملی (1410 ق). جامع المقاصد. جلد چهارم، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت.

     

    ج) انگلیسی

    - Laws

    1. Unidroit principles, note 325, art. 3.2.15 (2).
    2. United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods.

     

    - Books

    1. Barker, K. & Grantham, R. (2018). Unjust Enrichment. Second Edition, Australia: LexisNexis Butterworths.
    2. Birks, P. (1985). An Introduction to the Law of Restitution. London: Oxford.
    3. Birks, P. & Rose, F. (2000). Restitution and Equity. Volume 1, USA: Kindle.
    4. Burrows, A. (2011). The Law of Restitution. Third Edition, London: Oxford.
    5. Erbacher, S. (2002). Australian Restitution Law. Second Edition, New York: Cavendish publishing.
    6. Mitchell, C. & Mitchell, P. (2006). Landmark Cases in the Law of Restitution. Oxford: Hart.
    7. Virgo, G. (2016). The principles of the Law of restitution. Oxford: University Press.

     

    د) فرانسه

    -     Lois

    1. Ordonnance en 2016-131 du 10 février 2016 portant reforme du droit des contrats, du régime général et de la prévue des obligations. (In French)
    2. Unidroit, art. 3.18 (Dommage).
    3. United Nations Convention on Contracts for the International Saleof Goods, note 326, art. 82 (1).

     

    - Livres

    1. Bergel L., & Cimamonti S. (2000). Les biens. Paris: L.G.D.J.
    2. Dross, W. (2012). Droit des biens. Paris: Montchrestien.
    3. Guelfucci-Thibierge, C. (1992). Nullité, restitutions et responsabilité. Paris: L.G.D.J.
    4. Ghestin, J. et al. (2005). Le régime des créances et des dette. Collection of “Traité de droit civil”. Paris: Librairie de Générale de Droit et de Jurisprudence.
    5. Ghestin, J; Loiseau G; et Serinet, Y.-M. (2013). La formation du contrat, Tome 2, “L’objet et la cause – Les nullités”. Collection of “Traité de droit civil”, Paris, LGDJ.
    6. Hamel, J. (1938-1939). Recherches sur la théorie juridique de la monnaie. Paris: Les Cours de Droit.
    7. Malaurie, M. (1991). Les restitutions en droit civil. Paris: Cujas.
    8. Mercoli, S. (2001). La rétroactivité dans le droit des contrats. Aix-en-Provence: PUAM.

     

    - Thèse

    1. Fréchette, P. (2017). La restitution des prestations en droit québécois: fondements et régime. Thèse de doctorat, Québec: Université Laval.
    2. Maitre-Arnaud, É. (2003). La rétroactivité dans le contrat, Thèse de doctorat, Paris: Université Panthéon-Assas (Paris II).

     

    -Vote

    1. Paris, 28 février 1985, G.P. 1985.1.441.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 15، شماره 2
پاییز و زمستان 1403
دی 1403
صفحه 549-571

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار