مطالعۀ تطبیقی برخی عوامل تاریخی مؤثر بر آیین دادرسی مدنی در ایران و اروپا

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران گروه حقوق، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

10.22059/jcl.2024.370888.634601

چکیده

آیین دادرسی بیشترین تأثیر را از تاریخ و فرهنگ هر کشوری می‌پذیرد، لذا یکی از اساسی‌ترین سؤالات این خواهد بود که چه عوامل تاریخی بر آیین دادرسی مدنی مؤثرند؟ در اروپا آیین دادرسی رومی- کانُنی غالب بوده است و این غلبه به تصمیم‌های سیاسی برای تشکیل دادگاه‌های جدید، انتصاب حقوق‌دانان دانش‌آموخته در آن دادگاه‌ها و قانون‌گذاری در خصوص آیین دادرسی در راستای پیشرفت علوم جدید، بازمی‌گردد. همچنین لغو اَشکال کامن‌لایی دعوا، نتیجۀ تصمیمات سیاسی قرن نوزدهم پارلمان انگلیس بوده است. به‌طور خلاصه مدرن‌سازی آیین دادرسی اروپا در اواخر قرون ‌وسطی نتیجۀ همکاری فرمانروایان باهوش و هزینۀ سرزمین‌ها بوده است. قرن بیستم در نتیجۀ تحولات سیاسی و اجتماعی، شاهد ظهور حقوق سوسیالیستی و آیین دادرسی سوسیالیستی بود. آیین دادرسی در ایران نیز تابع مذهب و ارادۀ حاکمان بوده است تا اینکه در عصر جدید و با تدوین قوانین و تنظیم و تنسیق محاکم دولتی و بهره‌گیری و اقتباس از قوانین خارجی، ایران نیز به شیوه‌های دادرسی نوین پیوست. این مقاله به شیوۀ تحلیلی- توصیفی به بررسی نقش حاکمان، روحانیون و ظهور دانشگاه‌ها و علوم جدید در آیین دادرسی مدنی پرداخته است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative study of historical factors affecting civil procedure in ‎Iran and Europe

نویسنده [English]

  • Hosein Davoodi Beiragh
Department of Law, Faculty of Law and Political Sciences, Kharazmi University, Tehran, Iran Department of Law, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Abstract The civil procedure is most influenced by the history and culture of any country, so one of the most basic questions is that; what historical factors are effective on the civil procedure? In Europe, the Roman-canonical procedure is dominant and this dominance is due to the political decisions to form new courts, the appointment of learned lawyers in those courts, and the legislation regarding the procedure in line with the progress of new sciences. Also, the abolition of common forms of litigation was the result of the political decisions of the 19th-century British Parliament. In short, the modernization of the European procedure in the late Middle Ages was the result of the cooperation of intelligent rulers and the cost of territories. The 20th century, as a result of political and social developments, witnessed the emergence of socialist laws and socialist procedures. The procedure in Iran has also been subject to the religion and the will of the rulers until in the new era, with the formulation of laws and the regulation and coordination of state courts, and the use and adaptation of foreign laws, Iran also joined the modern procedure methods. This article analyzes the role of rulers, clerics and the emergence of universities and new sciences in civil 

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of civil procedure
  • ‎ historical factors affecting ‎law
  • ‎ learned jurists
  • ‎ clerics
  • ‎ kings Civil Procedure ‎Code.‎

مراجع

  1. الف) فارسی و عربی

    - کتاب‏ها

    1. آبراهامیان، یرواند (1400). تاریخ ایران مدرن. تهران: نشر نی.
    2. آدمیت، فریدون (1389). امیر کبیر و ایران. انتشارات تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
    3. آدمیت، فریدون (1387). ایدئولوژی نهضت مشروطه ایران. تهران: انتشارات گستره.
    4. آن لمبتن (1372). تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: نشر نی.
    5. احمدی، اشرف (1346). قانون و دادگستری در شاهنشاهی ایران باستان. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
    6. امستد،آلبرت تن آیک (1340). تاریخ شاهنشاهی هخامنشی. ترجمۀ محمد مقدم، تهران: انتشارات فرانکلین.
    7. بروجردی عبده، محمد (1401). اصول محاکمات حقوقی. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    8. پیرنیا، حسن (1399). تاریخ ایران باستان. جلد دوم، تهران: انتشارات نیک‏فرجام.
    9. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). دایره المعارف علوم اسلامی قضائی، جلد دوم، تهران: گنج دانش
    10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (بی تا). تاریخ حقوق ایران. نشر کانون معرفت، تهران: چاپ گیلان.
    11. جی گارث، برایان، کاپلتی، مورو (1398). دایره المعارف بین‏المللی حقوق تطبیقی. جلد شانزدهم، آیین دادرسی مدنی، مجلد نخست، مقدمه- سیاست‏ها، گرایش‏ها و اندیشه‏ها در آیین دادرسی مدنی، برگردان و پژوهش حسن محسنی، تهران: شرکت سهامی انتشار
    12. داودی، حسین (1399). فلسفه، مبانی و شیوه‏های تفسیر آیین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    13. دولت‏آبادی، یحیی (1361). حیات یحیی. تهران: انتشارات عطار و انتشارات فردوسی.
    14. راوندی، مرتضی (1368). سیر قانون و دادگستری در ایران. تهران: انتشارات چشمه.
    15. ساکت، محمدحسین (1382). دادرسی در حقوق اسلامی. تهران: انتشارات میزان.
    16. سمیعی، محمد (1399). نبرد قدرت در ایران، چرا و چگونه روحانیت برنده شد؟ تهران: نشر نی.
    17. صالح، علی پاشا (1397). سرگذشت قانون مباحثی از تاریخ حقوق. چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    18. صدرزاده افشار، محسن (1395). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه‏های عمومی و انقلاب. چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
    19. طباطبایی‏فر، سید محسن (1394). نظام سلطانی از دیدگاه اندیشۀ سیاسی (دوران صفویه و قاجاریه). تهران: نشر نی
    20. علامه مجلسی، محمدباقر (بی تا). مرآه العقول. جلد اول، تهران: نشر دارالکتب الإسلامیّه.
    21. فان کانگم، رائول (1400). دایره المعارف بین‏المللی تطبیقی. جلد شانزدهم، آیین دادرسی مدنی، مجلد دوم، تاریخ آیین دادرسی مدنی اروپایی. برگردان و پژوهشِ حسین داودی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    22. فرخ‏مرد بهرامان (1393). مادیان هزار دادستان (هزار رأی حقوقی). چاپ دوم، پژوهش سعید عریان، تهران: انتشارات علمی.
    23. کریستین سن، آرتور (1345). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ محمد مقدم، تهران: انتشارات ابن سینا.
    24. کلارک، دیوید اس (1400). دایره المعارف بین المللی حقوق تطبیقی. جلد شانزدهم، آیین دادرسی مدنی، مجلد سوم، سازمان وکلا و قضات. برگردان و پژوهشِ هادی ملک‏تبار، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    25. گیرشمن، رومن (1372). ایران از آغاز تا اسلام. ترجمۀ محمد معین، چاپ نهم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
    26. متین دفتری، احمد (1394). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. چاپ ششم، تهران: مجد.
    27. محقق داماد، آیت‏الله مصطفی (1387). قواعد فقه، بخش قضایی. تهران: انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی.
    28. منتظری، حسینعلی (1409). مبانی فقهی حکومت اسلامی. جلد اول، قم: نشر کیهان.
    29. ناظم الاسلام کرمانی (1376). تاریخ بیداری ایرانیان. جلد اول، تهران: نشر پیکان.
    30. دورانت، ویلیام جیمز (1367). تاریخ تمدن. ترجمۀ احمد آرام و همکاران، جلد اول، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی

     

    - مقالات

    1. آل داوود، سید علی (1377). تاریخچۀ آیین دادرسی در ایران. ارج‏نامۀ ایرج، جلد اول، به کوشش محسن باقرزاده، تهران: انتشارات توس.
    2. شمس، عبدالله (1381). اصل تناظر. تحقیقات حقوقی، (35 و 36)، 59-86.
    3. صانعی، پرویز (1350). مقدمۀ ماتیکان هزار دادستان. مجلۀ حقوق مردم، ( 26)، 65-67.
    4. مدنی، سید جلال‏الدین (1382). از دیوان مظالم تا کاخ دادگستری سیری در سازمان قضائی ایران عصر مشروطه. زمانه، فروردین و اردیبهشت، (7 و 8)، 27 تا 31.
    5. مومنی تذرجی، احسان؛ شهابی، مهدی؛ طیبی، مرتضی؛ و نوروزی باغکمه، قدرت‏الله (1401). تأملی بر مولفه‏های تاریخ‏نگاری حقوقی به سبک پارادایمی با تأکید بر آرای کوهن. مجلۀ مطالعات حقوق تطبیقی، 13 (1)، 403-421.
    6. کاکا افشار، علی (1386). مادگان هزار دادستان، کتاب هزار رأی. مجلۀ کانون وکلا، ( 196 و 197)، 141- 242

     

    ب) انگلیسی

    1. Aal-Davoud, Seyed Ali (1998), History of Procedure in Iran, Arjnameh Iraj, volume 1, edited by Mohsen Bagherzadeh, Tehran: Tos Publications (In Persian).
    2. Abrahamian, Yervand (2021), History of Modern Iran, Tehran: Ney Publishing (In Persian).
    3. Adamiat, Fereydoun (2007), Ideology of Iran's Constitutional Movement, Tehran: Gostareh Publications (In Persian).
    4. Adamiat, Fereydoun (2010), Amir Kabir and Iran, Tehran Publications: Kharazmi Publishing Co. (In Persian).
    5. Ahmadi, Ashraf (1967), Law and Justice in the Ancient Iranian Empire, Tehran: Ministry of Culture and Arts (In Persian).
    6. Allama Majlisi, Muhammad Baqir (BTA), Mirror of Minds, Part 1, Islamic Books Publishing House (In arabic).
    7. Ann K. S. Lambton, (1993), Continuity and Transformation in the Middle History of Iran, translated by Yaqub Azhand, Tehran: Ney Publishing (In Persian).
    8. Boroujerdi Abdeh, Mohammad (2022), Principles of Legal Trials, Tehran: Publishing Co., Ltd (In Persian).
    9. Christian Sen, Arthur (1966), Iran during the Sasanian era, translated by Mohammad Moghadam, Tehran: Ibn Sina Publications (In Persian).
    10. Clark, David S. (2021), International Encyclopedia of Comparative Law, Volume 16, Civil Procedure, Volume 3, Organization of Lawyers and Judges, Translation and Research; Malek Tabar, Hadi, Tehran: Publishing Co (In Persian).
    11. Davodi, Hossein (2019), Philosophy, Basics and Methods of Interpretation of the Code of Civil Procedure, Tehran: Publishing Co., Ltd (In Persian).
    12. Dolatabadi, Yahya (1982), Life of Yahya, Tehran: Attar Publications and Ferdowsi Publications (In Persian).
    13. Duesenberg, richard w.(1959). jurisdiction of civil courts Over religious issues, ohio state law journal, vol. 20.
    14. Durant, William James (1988), History of Civilization, translated by Ahmad Aram and others, first volume, Tehran: Islamic Revolution Publishing and Education Organization (In Persian).
    15. Fan Kangem, Raoul (2021), Comparative International Encyclopedia, Volume 16, Civil Procedure, Volume II, History of European Civil Procedure, Translation and Research, Davoudi, Hossein, Tehran: Publishing Company (In Persian).
    16. Farrokh Mard Behraman (2013), Madian Hazar Dadestan (A Thousand Legal Votes), 2nd edition, Saeed Arian Research, Tehran: Scientific Publications (In Persian).
    17. Girshman, Roman (1993), Iran from the beginning to Islam, translated by Mohammad Moein, 9th edition, Tehran: Scientific and Cultural Publications (In Persian).
    18. Jafari Langroudi, Mohammad Jafar (2002), Encyclopedia of Judicial Islamic Sciences, Volume 2, Tehran: Ganj Danesh (In Persian).
    19. Jafari Langroudi, Mohammad Jafar (n.d.), History of Iranian Law, Marafet Center Publishing, Tehran: Gilan Press (In Persian).
    20. Jay Garth, Brian, Capletti, Morrow (2018), International Encyclopedia of Comparative Law, Volume 16, Civil Procedure Procedure, Volume One, Introduction - Policies, trends and thoughts in civil procedure procedure, translation and research. Mohseni, Hassan, Tehran: Publishing Company,(In Persian).
    21. Kaka Afshar, Ali (2007), Madegan Hazar Dadestan, Hazar Rai Book, Lawyers Association Magazine, No. 196 and 197 (In Persian).
    22. Madani, Seyyed Jalaluddin (2012), from the Court of Cruelty to the Siri Palace of Justice in Iran's Judicial Organization in the Constitutional Era, Zamane, Farvardin and ordibehesht - No. 7 and 8 (5 pages - from 27 to 31) (In Persian).
    23. Mateen Daftari, Ahmed (2014). Civil and commercial procedure. Sixth edition. Tehran: Majd (In Persian).
    24. Mohagheq Damad, Ayatollah Mustafa (2008), Jurisprudence Rules, Judicial Department, Tehran: Publications of Islamic Sciences Publishing Center (In Persian).
    25. Momeni Tzarji, Ehsan; Shahabi, Mehdi; Tayibi, Morteza and Nowrozi Baghkemeh, Qadratullah (1401). A reflection on the components of legal historiography in a paradigmatic style with an emphasis on Cohen's opinions. Journal of Comparative Law Studies, 13 (1), 403-421 (In Persian).
    26. Montazeri, Hossein Ali (1988), Fundamentals of Jurisprudence of Islamic Government, Volume 1, Qom, Kayhan Publishing (In Persian).
    27. Nazem al-Islam Kermani (1997), History of Iranian Awakening, first volume, Tehran: Pikan Publishing (In Persian).
    28. Olmstead, A. T. (Albert Ten Eyck)( 1961), History of the Persian Empire, translated by Mohammad Moghadam, Tehran: Franklin Publications (In Persian).
    29. John w (1906). the civil courts and the churches, the american law register, no. 7.
    30. Pirnia, Hassan (2019), History of Ancient Iran, second volume, Tehran: Nik Farjam Publications (In Persian).
    31. Rawandi, Morteza (1989), the course of law and justice in Iran, Tehran: Cheshme Publications (In Persian).
    32. Sadrzadeh Afshar, Mohsen (2015), Civil and Commercial Procedures of General and Revolutionary Courts, 13th edition, Tehran: Jihad Academic Publications (In Persian).
    33. Saket, Mohammad Hossein (2003), Proceedings in Islamic Law, Tehran: Mizan Publications (In Persian).
    34. Saleh, Ali Pasha (2017), the history of legal debates from the history of law, 6th edition, Tehran: Tehran University Press (In Persian).
    35. Samii, Mohammad (2019), Power battle in Iran, why and how did the clergy win?, Tehran: Ney Publishing (In Persian).
    36. Sanei, Parviz (1971), Introduction to Matikan Hazar Dodastan, People's Rights Magazine, No. 26 (In Persian).
    37. Shams, Abdullah (2002), principle of correspondence, legal research, numbers 35 and 36 (In Persian).
    38. Karlović(2017). civil procedural aspects of retroactivity – historical and comparative perspectives, Revisiting Procedural Human Rights, Fundamentals of Civil Procedure and the Changing Face of Civil Justice, Editors: A. Uzelac C.H. van Rhee , United Kingdom.
    39. Tabatabaifar, Seyyed Mohsen (2014), monarchy from the perspective of political thought (Safavidy and Qajar period), Tehran: Nashrani (In Persian).
    40. Van Caenegem(1971)., international encyclopedia of comparative law, volume xvi civil procedure, chapter 2 history of european civil procedure

     

    ج) فرانسه

    1. Mortreuil, J. (2019). histoire du droit byzantine ou droit romain dans l'Empire d'Orient, depuis la mort de Justinien jusqu'a la prise de Constantinople en 1453 (3 vol. 1843-1846)
    2. Cadiet, Loïc (2011). Pour une «Théorie générale du procés» Ritsumeikan Law Review, No. 28, 2011, p.130,Voir L. Cadiet, “L'équité dans l'office du juge civil ”, in Justices, n° 9, Paris, Dalloz, 1998, pp. 87-107.
    3. Van Caenegem (1965). L'histoire du droit et la chronologie. Reflexions sur la formation du "Common Law" et la procedure romano-canonique: Etudes G. Le Bras II (Paris 1965) 1459-1465.
مطالعات حقوق تطبیقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 08 آبان 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار