نقش نهاد پاسدار قانون اساسی در نظارت بر عادلانه بودن قوانین؛ بررسی تحلیلی و تطبیقی حقوق ایران و آلمان ‏

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران

10.22059/jcl.2024.374772.634625

چکیده

عدالت یکی از اهداف مهم قانون اساسی است و «قوانین» نقش محوری در راستای تحقق عدالت ایفا می‌کنند. بر این مبنا، شورای نگهبان ایران و دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان به‌عنوان نهادهای پاسدار قانون اساسی، نقش مهمی در تحقق آرمآن‌های اصلی و اصول بنیادین قانون اساسی ایفا می‌کنند و در مقام تطبیق قوانین عادی با قانون اساسی گاه حتی فراتر از هنجار برتر خود، با نظارت بر «عادلانه بودن» به‌عنوان ویژگی کیفی قوانین، مترصد تحقق عدالت هستند. نگارنده در این مقاله می‌کوشد تا با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و بررسی رویه‌های عملی شورای نگهبان و دادگاه قانون اساسی فدرال به این سؤال اصلی پاسخ دهد که اساساً معیارها و نحوۀ نظارت شورای نگهبان ایران و دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان بر عادلانه بودن قوانین چگونه است؟ برآیند این پژوهش آن است که هم شورای نگهبان و هم دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان در نظارت‌های کیفی بعضاً از کارویژه‌های سنتی خود که همان تطبیق قوانین عادی با قانون اساسی (و شرع در مورد ایران) است، فاصله گرفته و دایرۀ نظارت‌های خود را توسعه داده‌اند. به‌نظر می‌رسد که این‌گونه توسعۀ صلاحیت‌های نهاد پاسدار قانون اساسی، برگرفته از روح حاکم بر قانون اساسی در تحقق هدف عدالت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of the Constitutional Court in monitoring the Justly of laws Analytical and comparative analysis of Iranian and German laws

نویسنده [English]

  • Mohammad Shahab Jalilvand
Faculty of the Ministry of Science, Research and Technology, Tehran, Iran.‎
چکیده [English]

Justice is one of the important goals of the constitution and "laws" play a central role in the realization of justice. Based on this, Iran's Guardian Council and Germany's Federal Constitutional Court, as institutions that protect the constitution, play an important role in realizing the main goals and fundamental principles of the constitution, and in the position of adapting normal laws to the constitution, sometimes even beyond their superior norm. By monitoring "being Justly" as a quality feature of laws, they monitor the realization of justice. This article tries to answer the main question with a descriptive-analytical method and by using library resources and examining the practical procedures of the Guardian Council and the Federal Constitutional Court, that basically, the criteria and the way of monitoring the fairness of the Guardian Council of Iran and the Federal Constitutional Court of Germany What are the rules? The result of this research is that both the Guardian Council and the Federal Constitutional Court of Germany have sometimes distanced themselves from their traditional tasks, which is the adaptation of normal laws to the constitution (and Sharia in the case of Iran), in quality supervision, and have expanded their scope of supervision. It seems that this kind of development of the competences of the body guarding the constitution originates from the spirit governing the constitution in realizing the goal of justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitution
  • Federal ‎Constitutional Court
  • ‎Guardian Council
  • Justice
  • ‎Justly law.‎
  1. الف) فارسی

    - کتاب‌ها

    1. آلتمن، اندرو (1996). درآمدی بر فلسفۀ حقوق. ترجمۀ بهروز جندقی (1386). چاپ اول، قم: مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    2. تبیت، مارک (2005). فلسفه حقوق. ترجمه حسن رضایی خاوری (1384). مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
    3. حسینی‌طهرانی، سید محمدحسین (1426ق). امام‌شناسی. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.
    4. کاتوزیان، ناصر (1381). فلسفه حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    5. کلی، جان (1391). تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب. ترجمۀ محمد راسخ. چاپ سوم، تهران: انتشارات طرح نو.
    6. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1384). مجموعه نظریات شورای نگهبان در مورد مصوبات مجلس شورای اسلامی. چاپ اول، تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
    7. متیو، برتران (1391). قانون. ترجمۀ مجید ادیب. چاپ اول، تهران: نشر میزان.
    8. ویژه، محمدرضا (1390). کیفیت قوانین و امنیت قضایی، مجموعه مقالات امنیت قضایی. چاپ اول، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.

     

    • مقالات
    1. آقانظری، حسن (1383). عدالت اقتصادی از نظر افلاطون ارسطو و اسلام. مجلۀ اقتصاد اسلامی، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و ‌اندیشۀ اسلامی، (۱۴)، صص63-82.
    2. پروین، خیراله (1394). جستاری بر اندیشۀ دادرسی اساسی در جهان. فصلنامۀ مطالعات حقوق تطبیقی، 6 (1)، 61-83.
    3. دانش‌پژوه، مصطفی (1386). تأملی در رابطۀ حقوق و عدالت با تأکید بر حقوق اسلام. دوفصلنامۀ پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، (2)، 85-120.
    4. راسخ، محمد (1385). ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون. مجلۀ مجلس و پژوهش، (51)، 13-40.
    5. زرقا، محمد انس (1379). عدالت توزیعی در اسلام. ترجمۀ سید اسحاق علوی. فصلنامۀ نامۀ مفید، (23)، 109-132.
    6. فتحانی، علی (1388). عدالت اقتصادی و راهبردهای مبتنی بر مفهوم. ماهنامۀ اقتصادی بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، (۸۹-90)، 57-73.
    7. قاری ‌سیدفاطمی، سید محمد (1380). تحلیل مفاهیم کلیدی حقوق بشر معاصر؛ حق، تعهد، آزادی، برابری و عدالت. مجلۀ تحقیقات حقوقی، (33 و 34)، 209-265.
    8. کرمی قهی، محمدتقی و جُنگ، عباس (1396). اعتباریات اجتماعی و ضرورت عدالت. فصلنامۀ فلسفه و الهیات، (2)، 4-32.
    9. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1393). چالش‌ها و آسیب‌های اجرای قانون اساسی. هفته‌نامۀ تجارت فردا، ص 105، 20 مهر.
    10. ویژه، محمدرضا (1386). نظارت مرجع صیانت از قانون اساسی بر کیفیت قوانین‌ـ نگرشی تطبیقی بر عملکرد مراجع صیانت از قانون اساسی ایران و فرانسه. سالنامۀ ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی، (3)، 140-163.

    ب) انگلیسی

    1. Fuller, Lon L. (1969). The Morality of Law. New Haven, Yale University Press.
    2. Konow, James (2001). fair and square: the four sides of distributive justice, journal of economic behavior & organization,vol.46, pp. 137-164.
    3. Marmor, Andrei (2010). Philosophy of law, Princeton University Press.
    4. Mousmouti, Maria (2012). Operationalising Quality of Legislation Through the Effectiveness Test. Legisprudene Journal 6(2), pp. 191-205.
    5. Xanthaki, Helen (2013). Standards for legislation in Civil and Common Law Countries: features, practices, common ground, Legislative Quality Workshop. Cape Town South Africa. available at: www. ial-online.org/uploads/2013/04/Xanthaki-presentation-Cape-Town-130409.pdf.