حدود فعالیت بانک‌ها؛ حد بهینۀ ممنوعیت قانونی سرمایه‌گذاری و ‏بنگاه‌داری با رویکرد تطبیقی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران،‎ ‎ایران‏

چکیده

در طول دو قرن اخیر، بخش بانکی در ایران و جهان یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های بازارهای مالی و فعالیت‌های اقتصادی را فراهم کرده است. امروزه و با توجه به اینکه اقتصاد ایران بانک‌محور است، برخی از مسائل بانکی می‌تواند محل بحث‌های داغ باشد. یکی از این موضوعات مورد مناقشه این است که آیا یک بانک خرد و تجارت می‌تواند علاوه بر عملیات رایج بانکی خود مانند سپرده‌گذاری و اعطای وام، به فعالیت‌های سرمایه‌گذاری نیز بپردازد و اگر می‌تواند، با توجه به مبانی اقتصاد، محدودیت این فعالیت چقدر است؟ بنابراین، یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات در این زمینه در سال‌های اخیر، موضوع سرمایه‌گذاری بانک‌های تجاری و خرد است که مورد توجه رسانه‌ها و کارشناسان قرار گرفته است. اما تحقیقی جامع و نظری بر اساس تعریف بانک وجود ندارد.
نگارندگان این مقاله به‌دنبال بررسی مبنای قانونی تفکیک بانکداری تجاری از بانکداری سرمایه‌گذاری و روند این تفکیک با رویکردی تطبیقی هستند و هدف آنها مطالعۀ دلایل گسترش فعالیت بانک‌های تجاری به بانکداری سرمایه‌گذاری با نگاهی تطبیقی و همچنین تعیین جایگاه بانکداری اسلامی در این زمینه است.
با توجه به شرایط اقتصادی کنونی ایران، به‌نظر می‌رسد فعالیت‌های سرمایه‌گذاری بانک‌های تجاری برای بقا، تضمین مشتریان و کاهش ریسک سیستمی، اجتناب‌ناپذیر بوده، تنها گزینه برای حفظ کیفیت دارایی‌هایشان است. با این حال، سؤال حیاتی در خصوص دامنه و محدودیت‌های این نوع فعالیت سرمایه‌گذاری از سوی بانک‌های تجاری است و پرسش اصلی این است که با توجه به تورم بالا در ایران، آیا می‌توان بانک‌های تجاری را قاطعانه از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری منع کرد؟ در این مقاله با توضیحات مستند استدلال می‌شود که نمی‌توان ممنوعیت یا مجوز کلی برای فعالیت سرمایه‌گذاری برای بانک‌های تجاری به‌وجود آورد و در هر مورد با درنظر گرفتن شرایط عمومی اقتصادی و چرخۀ اقتصادی تورم و رکود، نظارت‌کنندگان و قانون‌گذاران باید به‌دنبال سطح بهینۀ سرمایه‌گذاری بانک‌ها باشند که در هر مورد رو به رشد باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The limits of banks' activity, the optimal limit of the legal prohibition of ‎investment and entrepreneurship with a comparative approach

نویسندگان [English]

  • Fateme Gorji 1
  • Mahmood Bagheri 2
1 Department of International Trade and Investment Law, Faculty of Law, University of Shahid ‎Beheshti, Tehran, Iran‎
2 Department of Law & Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran‎
چکیده [English]

Banking has always been one of the most important economic issues in any society, and today, due to the bank-oriented nature of our society's economy, the study of banking law issues has a special priority. One of the most challenging issues in this area is the phenomenon of bank entrepreneurship, which has attracted the attention of many media and experts. The purpose of this study is to legally study the process of separation of commercial banking and investment banking, as well as to examine the legal aspects of the phenomenon of bank entrepreneurship with a comparative approach and to examine the reasons for banks to move forward and to examine the Islamic position on this phenomenon. The author's research method in this research is descriptive-analytical, which has tried to study and analyze the subject by referring to books, articles, and interviews. Due to the economic conditions of society, bank entrepreneurship is an inescapable phenomenon and a way to preserve the existence of banks and their customers and also to prevent the spread of contagious risk to the country's banking system, which according to the definition of Islam is part of the nature of banking. Which must have a limit and not be unrestrained to cause harm to the country's economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Banking law
  • commercial ‎bank
  • investment bank
  • ‎bank entrepreneurship.‎

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. کتاب‌ها
    2. آرام بنیار، محمد و طالبی، محمد (1385). ب‍ان‍ک‌داری‌ س‍رم‍ای‍ه‌گ‍ذاری‌ (م‍ف‍اه‍ی‍م‌ و م‍طال‍عات‌ موردی‌)، ت‍ه‍ران‌: ش‍رک‍ت‌ س‍رم‍ای‍ه‌گ‍ذاری‌ ت‍دب‍ی‍ر.
    3. جوادی، مصطفی؛ عبداللهی، محمد؛ مولودیان، هادی (1389). بانکداری سرمایه‌گذاری (مفاهیم و مطالعات موردی). تهران: نشر شرکت سرمایه‌گذاری تدبیر.
    4. حسن‌زاده، علی؛ نجفی، زهرا؛ رضایی، رضا (1397). بانکداری جامع: نوسازی الگوی کسب و کار بانک‌های بزرگ. تهران: جنگل، جاودانه.
    5. دیواندری، علی و گودرزی، حجت‌الله (1396). بانکداری سرمایه‌گذاری: نظریات و کاربر. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.
    6. زندی، رضا و رنجبر پیرسرابی، روشنک (1397). ارزش‌گذاری بانک‌های تجاری. تهران: نشر سنجش و دانش.
    7. زنگباری، ناصر ( 1399). حقوق بانکی. تهران: انتشارات جاودانه.
    8. فراهانی فرد، سعید و بایزیدی، رحمن (1397). آسیب‌شناسی الگوی بانکداری ایران. تهران، نشر الگوی پیشرفت، وابسته به مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
    9. لات، تام و لوس‌ولت، درک (1388). بانکداری سرمایه‌گذاری. ترجمۀ مریم خلیلی عراقی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
    10. ملک‌زاده، محمدشریف و خلیل‌لو، رضا (1395). بانکداری جامع. تهران: جنگل، جاودانه.
    11. موسوی بجنوردی، سید کاظم (1367). دایره‌المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
    12. موسی‌خانی، امیر و مسعودیان، یوسف (1392). بانکداری سرمایه‌گذاری، تهران: نشر هدف.

     

    1. مقالات
    2. اکبریان، رضا و دیانتی، محمدحسین (1385). مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا. اقتصاد اسلامی، (۲۴)، ۱۵۳-۱۷۰.
    3. پورمقیم، سید محمدتقی (1396). ماهیت حقوقی سپرده‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها. اقتصاد و بانکداری اسلامی، 6 (19)، 181-196.
    4. دیواندری، علی؛ جوادین، سید رضا؛ نهاوندیان، محمد (1387). بررسی رابطۀ بین بازارگرایی و عملکرد بانکهای تجاری ایران. تحقیقات اقتصادی، (۸۳)، ۱۷-۴۰.
    5. ساکی، نرگس (1397). تحلیل ماهیت حقوقی بهره و سود بانکی در نظام بانکی کنونی. مطالعات نوین بانکی، (1)، 73-88.
    6. س‍ل‍م‍ان‍ی ‌رح‍ی‍م‍ی‌، رض‍ا (1383). توسعۀ ب‍ان‍ک‍داری‌ ت‍ج‍اری‌ اول‍ی‍ن‌ گ‍ام‌ اص‍لاح‌. شرق، 9.
    7. شفیعی‌نژاد، احسان و شاهی‌سو، نصرالله (1396). مطالعۀ تطبیقی به منظور گذار بانک‌ها از بنگاه‌داری به سمت بانکداری: مطالعۀ موردی بانک قوامین استان کهگیلویه و بویراحمد. تهران: دومین همایش بین‌المللی انسجام مدیریت و اقتصاد در توسعه.
    8. غفاری، عادل و لطفی، علیرضا (1397). بررسی حقوقی بانکداری جامع در ایران. تهران: سومین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم انسانی، چالشها و راه‌حل‌ها.
    9. فصیحی‌زاده، محمدامین؛ فصیحی‌زاده، علیرضا؛ پاک‌طینت، حسن؛ نیکدوستی، مجتبی (1402). مطالعۀ تطبیقی حقوق مصرف‌کننده راجع به برداشت مستقیم بانکی در ایران و امریکا. مطالعات حقوق تطبیقی، 14 (2)، 883-911.
    10. کرم‌زاده، سیامک (1397). صدور و اجرای آرای دادگاه‌های امریکا علیه اموال بانک مرکزی ایران از منظر حقوق بین‌الملل و حقوق امریکا. مطالعات حقوق تطبیقی، 9 (1)، 351-379.
    11. م‍وس‍وی ‌ق‍م‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ (1384). ه‍دای‍ت‌ س‍رم‍ای‍ه‌گ‍ذار- ب‍ان‍ک‍ه‍ا و ت‍وسعۀ رون‍د خ‍ص‍وصی‌س‍ازی‌، ج‍ام‌ج‍م‌ آنلاین، مشاهده در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۸۴،

    https://jamejamonline.ir/fa/news/62537/%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C

     

    1. قوانین
    2. قانون پولی و بانکی کشور مصوب 7/10/1357
    3. قانون تجارت مصوب 13/02/1311
    4. لایحۀ اصلاحی قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/11/1347
    5. قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب 08/11/1386 با آخرین اصلاحات تا تاریخ 22/03/1397

     

    1. روزنامه‌های اینترنتی و سایت‌های خبری
    2. بانک‌ها به سود خود قانع نیستند و با بنگاه‌داری بازار مسکن را بهم می‌ریزند، 9 اسفند ۱۳۹۹، https://www.90eghtesadi.com/Content/Detail/2133406/
    3. پروندۀ ویژۀ بانکداری؛ بانک‌های بنگاه‌دار و بنگاه‌های بانک‌دار! / قصۀ پرغصه‌ مسکن و بنگاه‌های بانکی، ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹، https://snn.ir/fa/news/843380
    4. بنگاه‌داری بانک؛ خوب، بد، زشت| اجماع ۱۱ کارشناس بر راه غلطی که بانک‌ها خودشان یا به اجبار رفتند، ۱۸ بهمن ۱۳۹8 https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/11/18/2197/
    5. بانک‌ها بنگاه‌داری نکنند، ۲۶ بهمن ۱۳۹۸، https://www.isna.ir/news/98112618666/
    6. علاقه‌مندی ذاتی بانک‌ها به بنگاه‌داری/تکلیف مجلس واگذاری است، 1396/03/10، https://www.icana.ir/Fa/News/335452

     

    ب) انگلیسی

    1. Rules
    2. The Graham-Leach-Bliley Financial Services Modernization Act, 1999.
    3. Glass Steagall Act, 1993.

     

    1. Books
    2. Amar Gande, CHAPTER 6 - Commercial Banks in Investment Banking, Editor(s): Anjan V. Thakor, Arnoud W.A. Boot, In Handbooks in Finance, Handbook of Financial Intermediation and Banking, Elsevier,2008, Pages 163-188.
    3. David P. Stowell, Chapter 1 - Overview of Investment Banking, Editor(s): David P. Stowell, Investment Banks, Hedge Funds, and Private Equity (Third Edition), Academic Press, 2018, Pages 3-20.
    4. GAIL E. MAKINEN, THE THEORY AND PRACTICE OF COMMERCIAL BANKING, Editor(s): GAIL E. MAKINEN, Money, Banking, and Economic Activity, Academic Press, 1981, Pages 153-168.
    5. JAMES H. MITTELMAN, COMMERCIAL BANKING, Editor(s): JAMES H. MITTELMAN, Underdevelopment and the Transition to Socialism, Academic Press, 1981, Pages 173-187.
    6. Relationships in commercial banking, Editor(s): Gerald Leahy, Managing Banking Relationships, Woodhead Publishing, 1997, Pages 12-25.
    7. The Deposit Contract, Deposit Insurance, and Shadow Banking, Editor(s): Stuart I. Greenbaum, Anjan V. Thakor, Arnoud W.A. Boot, Contemporary Financial Intermediation (Fourth Edition), Academic Press, 2019, Pages 285-316.

     

    1. Articles
    2. Cho HK. The American banker as international investor: Have the new banking powers in the united states increased the volatility of lending into emerging economies? [Order No. 3260324]. University of Maryland, College Park; 2007. (Cho HK, 2007)
    3. Jordan commercial banking report - Q3 2012. Jordan Commercial Banking. 2012:1-74. https://search.proquest.com/reports/jordan-commercial-banking-report-q3-2012/docview/1030324925/se-2?accountid=45153.
    4. Khan, Kamal, Separation of Commercial and Investment Banks Activities and Its Impact on Economic Growth (August 14, 2012). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2129121or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2129121
    5. MacCarthy, John, Separation of Investment Banking and Commercial Banking: Implication for Public Interest and Confidence (May 22, 2016). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2783091or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2783091
    6. Malaysia commercial banking report - Q3 2012. Malaysia Commercial Banking Report. 2012:1-66. https://search.proquest.com/reports/malaysia-commercial-banking-report-q3-2012/docview/1014196104/se-2?accountid=45153.
    7. Miencha, Isaiah and Selvam, Murugesan, Operational Efficiency and Profitability of Kenyan Commercial Banks (October 4, 2013). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2335851or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2335851
    8. Rubinton, Brian J., Crowdfunding: Disintermediated Investment Banking (April 11, 2011). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1807204or http://dx.doi.org/10.2139/ ssrn.1807204
    9. Tuch, Andrew F., The Self-Regulation of Investment Bankers (September 10, 2014). 83 George Washington Law Review 101 (2014), Washington University in St. Louis Legal Studies Research Paper No. 14-04-04.
    10. Wu C. Commercial banks' expansion mode on the basis of the blur of financial industry borderlines. [Order No. 10350132]. Sun Yat-Sen University (People's Republic of China); 2010. (Wu C,210)
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 15، شماره 1
بهار و تابستان
تیر 1403
صفحه 185-206

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار