مطالعۀ تطبیقی نهاد ارزیابی حضانت:‏ رویکردی علمی و بین‌رشته‌ای در دعاوی حضانت

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه مطالعات زنان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران‏

چکیده

با تغییر نگرش جامعه دربارۀ دوران کودکی و چگونگی مراقبت از کودک، روند تصمیم‌گیری حضانت دستخوش تغییر شد. اصلاح مادۀ 1169 قانون مدنی در سال 1382 اگرچه نوید همراهی قانون با خواست و مطالبات اجتماعی است، اما ابهام در تعیین مصادیق مصلحت کودک، و نبود مرکزی برای بررسی تخصصی آن، مشکل جدی برای دادرس در تطبیق قانون با موضوع محل نزاع ایجاد می‌کند. نظام قضایی برخی از کشورها با اتخاذ رویکردی بین‌رشته‌ای نهاد ارزیابی حضانت را پایه‌گذاری نمودند تا رهیافتی برای همکاری بین قضات، وکلا و متخصصان غیرقضایی در حل و فصل اختلافات حضانت فراهم کنند. این مقاله با روش توصیفی  تحلیلی و با رویکرد انتقادی ضمن مصاحبه با متخصصان حوزۀ کودک و قضات محاکم خانواده به بررسی ضرورت و تاریخچۀ شکل‌گیری نهاد ارزیابی حضانت در برخی کشورها در مقایسه با نظم کنونی حقوقی ایران می‌پردازد. این پژوهش با هدف تبیین ویژگی‌های نهاد ارزیابی حضانت، کاربرد این نهاد را در نظام قضایی ایران بررسی می‌کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، در فرایند تصمیم‌گیری دعاوی اختلاف حضانت، نبود نهادی تخصصی برای کمک به قضات، به تفسیر متفاوت از موضوعی واحد و صدور آرای حقوقی متفاوت و گاه متناقض منجر می‌شود که پیامدهای گوناگونی برای خانواده‌ها و کودکان درگیر به‌بار می‌آورد. ضمن حل و فصل پرونده‌های اختلاف حضانت در خانواده‌هایی که مشکلات خاصی (خشونت خانگی، اعتیاد، آزار کودکان و ...) دارند، نیازمند ارزیابی جامع و توصیه‌های مراقبتی روان‌پزشکان قانونی، کارشناسان و متخصصان حوزۀ کودک است. برخلاف تأکید قضات محاکم خانواده برای ایجاد نهادی تخصصی برای أخذ دیدگاه‌های کارشناسی در نظام قضایی ایران، متاسفانه با وجود ظرفیت‌های قانونی مراکز مشاورۀ خانواده در قانون حمایت خانواده سال 91 که وفق مادۀ 40 دستورالعمل اجرایی این قانون می‌توان از مشاوران مراکز مشاورۀ خانواده برای تعیین مصلحت کودک در دعاوی حضانت کمک گرفت، تاکنون تأسیس این مراکز برای بررسی و ارزیابی مشکلات و مسائل دعاوی حضانت عملیاتی و اجرایی نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative study of custody evaluation institution: a ‎scientific and interdisciplinary approach in custody ‎litigation

نویسندگان [English]

  • Azam Oladi Ghadikolai
  • Hajar Azari
Department of Women's Studies, Faculty of Humanities Tarbiat Modares University, Tehran, Iran‎
چکیده [English]

Custodian law and the judicial proceeding in child custody determination as is practiced today is reformed while public view has changed about childhood and how to treat children. Reforming Civil Law (1169) Act, however, was a new approach to social demands but family law judges have faced challenges because of the best interests concept remains an ambiguous one. Many legal systems designed custody evaluation as an interdisciplinary approach to help family law judges, lawyers and other professionals to settle child custody disputes. Custody evaluation helps parties who are unable to resolve their dispute to reach an agreement about child-related issues. The article first will present a literature review with a critical view to articulate the history and necessity of custody evaluation. The goal of this research is to explain custody evaluation in a comparative study to assess the capacity of Iranian legal system to apply it. The findings show divorcing families with special issues facing such as domestic violence, child abuse need comprehensive evaluation and forensic recommendation.  Instead of the family law judge's emphasis and Iranian law capacity to apply some counseling centers to aid the judicial system in determining child custody dispute, there is still no such centers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative study
  • ‎ Custody disputes
  • ‎ custody evaluation
  • ‎ the best interests of ‎the child
  • ‎ family law.‎

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. آذری، هاجر و طباطبایی حصاری، نسرین (1396). چالشهای نظام حقوقی ایران در الحاق به معاهدات حقوق بشری از دیدگاه حقوق بین‏الملل. مجلۀ حقوق تطبیقی، 8 (1)، 24-1.
    2. الشریف، محمدمهدی و آرایی، حمید (1396). پلورالیسم استدلال حقوقی در پرتو تفسیرهای متعارض. حقوق تطبیقی، جلد سیزدهم، 1 (پیاپی 107)، 26-3.
    3. انصاری‏پور، محمدعلی (1399). پایان حضانت با بلوغ است یا بلوغ و رشد؟ فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، 50 (4)، 663-647.
    4. بندرچی، محمدرضا (1383). حضانت در فقه و قانون- بحثی در مادۀ 1169 قانون مدنی، نشریۀ فقه اهل بیت. (37)، بهار، 146-131.
    5. توحیدی، احمدرضا و کیخسروی، مهدی (1397). دستیابی به حقوق بشر کودکان از رهگذر برررسی تفصیلی مفهوم بهترین مصلحت کودک در آموزه‏های حقوقدانان بین‏المللی. فصلنامۀ تحقیقات حقوقی معاهده، (3)، 171-191.
    6. روشن، محمد و حمدی، حسن (1398). مصالح عالیه کودک در حقوق و رویه قضایی ایران و کنوانسیون حقوق کودک. فصلنامۀ حقوق کودک، سال اول (1)، بهار، 36-11
    7. سعیدی گراغانی رحمت‏الله و کیخا محمدرضا (1397). بررسی فقهی و حقوقی عنصر مصلحت در قانون حمایت خانواده مصوب 1391. فصلنامۀ پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، (52)، تابستان، 110-9.
    8. غنی‏زاده بافقی، مریم (1398). نسبت‏سنجی وضعیت کودکان دارای معلولیت با مصالح عالیۀ کودک در پرتو قوانین ایران و اسناد بین‏المللی. مطالعات حقوق تطبیقی، 10(2)، 616-598.
    9. صفایی، سید حسین؛ عراقی، سید عزت‏الله؛ امامی، اسدالله؛ قاسم‏زاده، سید مرتضی؛ صادقی، محمود؛ برزویی، عباس؛ حمیدزاده، احمد و آهنی، بتول (1387). بررسی تطبیقی حقوق خانواده. موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم.
    10. محسنی، مهدی (1396). نقش داوری و مراکز مشاوره خانواده در فرایند طلاق با تاکید بر آرای قضایی. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد نراق.
    11. هدایت‏نیا، فرج‏الله (1395). طرح تلفیق داوری و مشاوره در دادگاه خانواده. فصلنامۀ تخصصی دین و قانون، (13)، پاییز.

     

    ب) انگلیسی

    1. Ackerman, M. J. (2006). Clinician’s Guide to Child Custody Evaluations. Published by John Wiley & Sons, inc., Hoboken, New Jersey.
    2. Al-Sharif, M and Araei, H (2016). "Pluralism of legal reasoning in the light of conflicting interpretations", Comparative Law, Volume 13, Number 1 (107 series), pp. 26-3 (In Persian).
    3. Ansaripour, M (2019) "Does custody end with maturity or maturity and growth?", Private Law Studies Quarterly, Volume 50, Number 4, pp. 663-647 (In Persian).
    4. Azari, H and Tabatabai-Hissari, N (2016). "Challenges of Iran's legal system in joining human rights treaties from the perspective of international law", Journal of Comparative Law, Volume 8, Number 1, pp. 1-24 (In Persian).
    5. Babb, B. A., Danziger, G., Moran, J. D., & Mack, W. A. (2009). Child Custody Evaluations : Review of the Literature and Annotated Bibliography. Available at SSRN 2496930
    6. Bailey, R., Dana, D., Bailey, E., & Davis, F. (2020). The Application of the Polyvagal Theory to High Conflict Co-Parenting Cases. Family Court Review, 58(2), 525–543. https://doi.org/10.1111/fcre.12485
    7. Bandarchi, M (2004). "Custody in jurisprudence and law - a discussion on Article 1169 of the Civil Code", Ahl al-Bayt Fiqh Journal, No. 37, Spring, pp. 131-146 (In Persian).
    8. Bow, J. N., & Quinnell, F. A. (2002). a Critical Review of Child Custody Evaluation Reports. Family Court Review, 40(2), 164–176. https://doi.org/10.1111/j.174-1617.2002.tb00827.x
    9. Donohue, W. O., & Bradley, A. R. (1999). Conceptual and Empirical Issues in Child Custody Evaluations, Clinical Psychology: Science and Practice,V6, N3, Fall.
    10. Emery, R. E., Otto, R. K., & Donohue, W. T. O. (2005). Psychologicals Science in the Public Interesr. A Critical Assessment of Child Custody Evaluations Limited Science and a Flawed System. 6(1), 1–29. DOI: 1111/j.1529-1006.2005.00020.x
    11. Fidler, B. J., & Bala, N. (2020). Guest Editors’ Introduction to the 2020 Special Issue on Parent–Child Contact Problems: Concepts, Controversies & Conundrums. Family Court Review, 58(2), 265–269. https://doi.org/10.1111/fcre.12471
    12. Fischel-wolovick, L. (2020). Battered mothers and children in the courts : A lawyer’s view, 246–261. https://doi.org/10.1002/aps.1669
    13. Garber, B. D. (2020). Special Issue : Parent-Child Contact Problems : Concepts, Controversies, & Conundrums Case Evaluation and Response Sherlock Holmes and the Case Of Resist / Refuse Dynamics : Confirmatory Bias and Abductive Inference In Child Custody Evaluations, 58(2). https://doi.org/10.1111/fcre.12478
    14. Gardner, R. A. (2004). Articles Commentary On Kelly And Johnston's “The Alienated Child : A Refomulation Of Prental Alienation Syndrome”, Family Court Review , 39 (3), July 2001. 42(4).
    15. Ghanizadeh Bafghi, M (2018). "Relativity of the situation of children with disabilities with the best interests of the child in the light of Iranian laws and international documents", Comparative Law Studies, Volume 10, Number 2 (In Persian).
    16. Gould, J. W. (1999). Part lbo : A Paradigm for Forensic Evaluation of Child Custody Determination, 37(2), 159–178.
    17. Hartenstein, J. L. (2016). Tender Years Doctrine. Encyclopedia of Family Studies, October, 1–4. https://doi.org/10.1002/9781119085621.wbefs449.
    18. Hedayat-Niya, Faraj-Allah (2015) "A plan to combine arbitration and counseling in the family court", Specialized Quarterly Journal of Religion and Law, No. 13, Autumn (In Persian).
    19. Hysjulien, C., & Benjamin, G. A. H. (1994). Child Custody Evaluation A Review of Methods Used in Litigation and Alternative Dispute Resolution. 32(4), 466–489.
    20. Jaffe, G., P., Crooks, C. V., & Bala, N. (2009). A Framework for Addressing Allegations of Domestic Violence in Child Custody Disputes. July, https://doi.org/10.1080/15379410903084517
    21. Kelly, J. B. (2010). Commentary on “Family Bridges: Using Insights From Social Science To Reconnect Parents and Alienated Children”, (Warshak, 2010). Family Court Review, 48(1), 81–90. https://doi.org/10.1111/j.1744-1617.2009.01289.x.
    22. Kelly, J. B., & Johnson, M. P. (2008). Differenti Among Types OF Intimate Partner Violence : Research Update AND Implications For Internentions. 46(3), 476–499.
    23. Kelly, R. F., & Ramsey, S. H. (2009). Child Custody Evaluations : Social Science Child Custody Evaluations : The Need For Systems- Level Outcome Assessments,*. 47(2), 286–303.
    24. (1994). The determination of child custody, The Future of Children / Center for the Future of Children, the David and Lucile Packard Foundation, 4(1), 121–142. https://doi.org/10.2307/1602481.
    25. Massimillo Webster, A. (2022). Specific Factors Influencing Child Custody Evaluations,(Vol. 7, Issue 2).
    26. Max Werner. (1987). A C0mprehensive Child Custody Evaluation Protocool By Max Werner *. 25(21), 1–7.
    27. Mohseni, M (2016) "The role of arbitration and family counseling centers in the divorce process with an emphasis on judicial decisions", Master's thesis, Naraq Branch Azad University (In Persian).
    28. Quinnell, F. A., & Bow, J. N. (2001). Psychological Tests Used In The Child-Custody-Evaluations, Behavioral Sciences and the Law, 19: 491-501.
    29. Rešetar, B., & Emery, R. E. (2008). Children’S Rights in European Legal Proceedings: Why Are Family Practices So Different From Legal Theories?, Family Court Review, 46(1), 65–77. https://doi.org/10.1111/j.1744-1617.2007.00193.x.
    30. Roshan, Mand Hamdi, H (2018) "The rights of the child in Iranian law and judicial procedure and the Convention on the Rights of the Child", Children's Rights Quarterly, 1st year, 1st issue, Spring (In Persian).
    31. Safai, H; Iraqi, S; Emami, A,; Sadeghi, M; Barzoui, Abbas; Hamidzadeh, Ahmad and Ahani, Betul (2007). omparative study of family law, Publishing and Printing Institute of Tehran University, second edition (In Persian).
    32. Saidi-Graghani R and Kikha M (2017) "Jurisprudential and legal review of the element of expediency in the family support law approved in 2018", Islamic Jurisprudence and Law Research Quarterly, 14th year, number 52, summer, pages 9-110 (In Persian).
    33. Saidi-Graghani R and Kikha M (2017) "Jurisprudential and legal review of the element of expediency in the family support law approved in 2018", Islamic Jurisprudence and Law Research Quarterly, 14th year, number 52, summer, pages 9-110 (In Persian).
    34. Simon, R. A., & Stahl, P. M. (2014). Analysis in Child-Custody-Evaluation Reports : A Crucial Component Analysis in Child-Custody-Evaluation Reports : A Crucial Component", September.
    35. Stark, D., Choplin, J., & Wellard, S. (2019). Properly Accounting for Domestic Violence in Child Custody Cases: An Evidence-Based Analysis and Reform Proposal. Michigan Journal of Gender & Law, 26(26.1), 1. https://doi.org/10.36641/mjgl.26.1.properly.
    36. Tahidi, A and Keikhosravi, M (2017). "Achieving children's human rights through a detailed review of the concept of the best interest of the child in the teachings of international lawyers", Treaty Legal Research Quarterly, No. 3 (In Persian).
    37. Virtue, Frances. M. (2011). Applying Case Study Methodology To Child Custody Evaluations. Family Court Review, Vol. 49,(2), 336-347.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 14، شماره 1
بهار و تابستان 1402
تیر 1402
صفحه 85-120

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار