ادلّه ارث زوجه از تمام ماترک در قرآن و روایات

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه قم

چکیده

تا قبل از ظهور اسلام زنان از جمله انسان­هایی بودند که محرومیتِ از بسیاری حقوق برای ایشان امری پذیرفته شده بود. گوئی اعتقاد به محرومیت برای ایشان، طبیعت ثانویه جوامع انسانی و قانونگذاران آن‌ها بود. با ظهور اسلام اساس و بنیان کاخ محرومیت ها و محدودیت‌ها فرو ریخت و حقوق از دست رفته زن به او باز گردانده شد. با این وجود هنوز هم تفاوت هائی در سطوح مختلف میان احکام زن و مرد دیده می شود. برای مثال اصولاً سهم الارث مردان دو برابر سهم‌الارث زنان است. یا این که اگر زوجه‌ای تنها وارث زوج باشد، در صورت فوت زوج صرفاً یک چهارم از ماترک به او تعلّق دارد لیکن اگر زوجه فوت کند و وارثی جز زوج نداشته باشد، تمام ماترک به ایشان می‌رسد. از جمله این اختلافات محرومیت زوجه از تصاحب برخی از اموال برجای مانده از زوج خویش است، که از طرف اکثر فقها ی امامیه مورد پذیرش قرار گرفته است. در مقابل عده قلیلی از ایشان این محرومیت را رد کرده و زوجه را سهیم در تمامی اموال می‌دانند. در این مقاله صرفاً به دلایل اثبات نظر دوم به عنوان نظر صحیح پرداخته‌ایم و بررسی رجالی و دلالتی روایات وارده در باب محرومیت را به نوشتاری دیگر، موکول می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Wife’s Heritanse from Immovable Properties

نویسندگان [English]

  • R. Ali Shekary 1
  • Ebrahim Fooladi Savadkoohi 2
1 Associate Professor, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran
2 Master in Private Law, University of GHom
چکیده [English]

Equivalance between men and women in rights of succession is the text of quran. But in some cases we can see difrences that exist between them. For example husband’s inheritance portion in the case of wife’s death is double, in comparision with wife’s, in the case of husband’s death. Or, as most Imamhah’s jurists state,if wife died and her only inheritor was her husband ,all of the property belongs to him but if husband died and his only inheritor was his wife, only 1/4 of property belongs to her, not more. Subject of this article is one of these deprivation. As most Imamiah’s jurists state; wifes are deprived from possessing immovable properties and some other objects in the case of husband’s death. In the other hand, some jurists– that they are in minority- refute their proofs and state that this kind of deprivation has not any root in Islam and Quran. We are going to prove this view in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Succession
  • wife’s deprivation
  • immovable property
  • deprivation from lands
1- قرآن کریم
2- آبی، حسن بن ابی طالب(فاضل آبی)، (1410)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، جلد دوم، چاپ نخست، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
3- ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد حلّی، (1405)، السرائر، جلد سوم، چاپ دوم، قم، انتشارات علم الهدی.
4- اردبیلی، احمد بن محمد، (1403)، مجمع الفائده و البرهان، جلد یازدهم، چاپ نخست، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
5- اردبیلی، احمد بن محمد، بی تا، زبده البیان فی احکام القرآن، تهران، کتاب فروشی مرتضوی
6- بابویه قمی، محمد بن علی بن الحسین(شیخ صدوق)، (1415)، المقنع، چاپ نخست، قم، نشر امام هادی (ع).
7-- بلاغی، محمد جواد (علامه بلاغی)، (1420)، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، جلد دوم، قم، بنیاد بعثت.
8- تمیمی مغربی، قاضی ابوحنیفه نعمان بن محمد، (1383)، دعائم الاسلام، جلد دوم، چاپ دوم، مصر، دار المعارف.
9- جرجانی، ابو المحاسن، (1377)، جلاء الاذهان و جلاء الاحزان، جلد دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
10- جنّاتی، محمد ابراهیم، (1385)، فقه و زمان، چاپ نخست، قم، انتشارات احیاگران.
11- حائری تهرانی، میر سید علی، (1377)، مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، جلد سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
12- حسینی شیرازی، سید محمد، (1424)، تقریب القرآن الی الاذهان، جلد نخست، بیروت، دار‌العلوم.
13- حسینی تهرانی، سید محمد محسن، (1425)، رساله طهارت انسان، چاپ نخست، قم، انتشارات شهریار.
14- حسینی تهرانی، سید محمد محسن، (1428)، اجماع از منظر نقد و نظر(رساله اصولیه در عدم حجّیت اجماع مطلقاً)، چاپ نخست، قم، عرش اندیشه.
15- حلّی، حسن بن یوسف(علامه حلّی)، (1412)، مختلف الشیعه، جلد نهم، چاپ نخست، قم، موسسه نشر اسلامی.
16- حلّی، حسن بن یوسف(علامه حلّی)، (1368)، تبصره المتعلمین فی احکام الدین، چاپ نخست، تهران، انتشارات فقیه.
17- حلّی، حسن بن یوسف(علامه حلّی)، (1417)، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، چاپ نخست، قم، موسسه نشر اسلامی.
18- حلّی، حسن بن یوسف(علّا مه حلّی)، (1410)، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، جلد دوم، چاپ نخست، انتشارات جامعه مدرسین.
19- حلّی، حسن بن یوسف(علامه حلّی)، بی تا، تحریر الاحکام الشرعیه الی مذهب الامامیه، جلد دوم، قم، موسسه آل البیت.
20- حلّی، ابی القاسم جعفر بن الحسن(محقق حلّی)، (1409)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد چهارم، چاپ دوم، تهران، انتشارات استقلال.
21- حلّی، محمد بن الحسن بن یوسف(فخرالمحققین)، (1387)، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، جلد چهارم، چاپ نخست، قم، انتشارات علمیه.
22- حلّی، یحیی بن سعید، (1405)، الجامع للشرایع، قم، انتشارات علمیه.
23- حلّی، حسن بن علی(ابن داود)، (1392)، رجال ابن داود، نجف، منشورات مطبعه الحیدریه.
24- داور پناه، ابو الفضل، (1375)، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، جلد هشتم، تهران، انتشارات صدرا.
25- رازی، ابو الفتوح، (1408)، روض الجنان و روح الجنان، جلد چهارم، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.‌
26- سبزواری، مولی محمد باقر، (1423)، کفایه الاحکام، جلد نخست، قم، موسسه نشر اسلامی.
27- سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، (1419)، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت، دار‌التعارف للمطبوعات.
28- شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم، (1412)، فی ضلال القرآن، جلد دوم، بیروت-قاهره، دار الشروق.
29- شاه عبد العظیمی، حسین بن احمد، (1363)، تفسیر اثنا عشری، جلد دوم، تهران، انتشارات میقات.
30- شبّر، سید عبد الله، ( 1407)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، جلد دوم، کویت مکتبه الالفین.
31- صادقی تهرانی، محمد، (1419)، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه، چاپ نخست، قم، موسسه اسماعیلیان.
32- صادقی تهرانی، محمد، (1425)، تبصره الفقهاء علی تبصره المتعلمین، جلد دوم، چاپ دوم، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی.
33- صادقی تهرانی، محمد، (1402)، الفرقان فی تفسیر القرآن، جلد ششم، چاپ دوم، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی.
34- صادقی تهرانی، محمد، (1408)، الفرقان فی تفسیر القرآن، جلد هفتم، چاپ دوم، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی.
35- صادقی تهرانی، محمد، (1383)، فقه گویا، چاپ نخست، تهران، انتشارات امید فردا.
36- طالقانی، سید محمود، (1362)، پرتوی از قرآن، جلد ششم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
37- طباطبائی، سید محمد حسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد چهارم، بیروت، موسسه الاعلمی.
38- طبرسی، فضل بن حسن، (1377)، جوامع الجامع، جلد نخست، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
39- طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد سوم، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
40- طوسی، محمد بن الحسن (شیخ طوسی)، (بی تا)، (الف)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ نخست، قم، انتشارات قدس.
41- طوسی، محمد بن الحسن(شیخ طوسی)، (1417)، الخلاف، جلد چهارم، چاپ اول، قم، موسسه نشر اسلامی.
42- طوسی، محمد بن الحسن(شیخ طوسی)، (بی تا)، (ب)، التبیان فی تفسیر القرآن، جلد سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
43- طوسی، محمد بن الحسن(شیخ طوسی)، (1365)، تهذیب الاحکام، جلد نهم(الف) و جلد هشتم(ب)، چاپ چهارم، قم، دار الکتب الاسلامیه.
44- طوسی، محمد بن الحسن(شیخ طوسی)، (1417)، الفهرست، چاپ نخست، قم، موسسه نشر اسلامی.
45- طوسی، محمد بن علی(ابن حمزه)، (1408)، الوسیله الی نیل الفضیله، چاپ نخست، قم، کتاب خانه آیت الله مرعشی نجفی.
46- طیّب، سید عبد الحسین، (1378)، أطیب البیان فی تفسیر القران، تهران، انتشارات اسلام.
47- عاملی، محمد بن مکّی(شهید اول)، (1411)، اللمعه الدمشقیه، چاپ نخست، قم، انتشارات دارالفکر.
48- عاملی، زین الدین بن علی(شهید ثانی)، (1413)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، جلد سیزدهم، چاپ نخست، قم، موسسه معارف اسلامی.
49- فضل الله، سید محمد حسین، (1419)، تفسیر من وحی القران، جلد هفتم، بیروت، دار الملاک للطباعه و النشر.
50- فقعانی، زین الدین علی، (1418)، الدر المنضود فی معرفه صیغ النیات و الایقاعات و العقود، چاپ نخست، شیراز، مدرسه امام عصر علیه السلام.
51- فیض کاشانی، ملا محسن، (1415)، تفسیر الصافی، جلد نخست، تهران، انتشارات صدر.
52- فیض کاشانی، ملا محسن، (1418)، الاصفی فی تفسیر القرآن، جلد نخست، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
53- قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، (1368)، کنز الدقائق و بحر الغرائب، جلد سوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت اسلامی.
54- کاتوزیان، ناصر، (1382)، شفعه وصیت ارث، چاپ چهارم، تهران، انتشارات میزان.
55- کاشانی، ملا فتح الله، (1336)، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، جلد دوم، تهران، کتاب فروشی علمی.
56- کاشانی، ملا فتح الله، (1373)، خلاصه المنهج، جلد دوم، تهران، انتشارات اسلامی.
57- کاشانی، ملا فتح الله، (1423)، زبده التفاسیر، جلد دوم، قم، بنیاد معارف اسلامی.
58- کاظمی، جواد بن سعید(فاضل جواد)، (1365)، مسالک الافهام الی آیات القرآن، جلد چهارم، تهران، کتاب فروشی مرتضوی.
59- مغنیه، محمد جواد، (1424)، تفسیر الکاشف، جلد دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
60- مقداد سیوری، عبد الله(فاضل مقداد)، (1419)، کنز العرفان فی فقه القرآن، جلد دوم، بی جا، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
61- مکارم شیرازی، ناصر، (1421)، الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، جلد سوم، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب.
62- مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، جلد سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
63- موسوی البغدادی، علی بن الحسین (سید مرتضی علم الهدی)، (1405)، الرسائل، جلد نخست، چاپ اوّل، قم، انتشارات جامعه مدرسین.
64- موسوی البغدادی، علی بن الحسین (سید مرتضی علم الهدی)، (1415)، الانتصار، چاپ نخست، قم، موسسه نشر اسلامی.
65- موسوی خوئی، سید ابو القاسم، (1413)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الروات، جلد ششم (الف) و سوم (ب) و دوازدهم (ج) و نوزدهم (د) و سیزدهم (ه)، چاپ پنجم، قم، بی­نا.
66- موسوی سبزواری، سید عبد الاعلی، (1409)، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، جلد ششم(الف) و هفتم(ب)، بیروت، موسسه اهل البیت.
67- موسوی غروی، محمد جواد، (1378)، حجیّت ظنّ فقیه، چاپ نخست، اصفهان، انتشارات اقبال.
68- موسوی غروی، محمد جواد، (1377)، فقه استدلالی در مسائل خلافی، چاپ نخست، اصفهان، انتشارات اقبال.
69- موسوی غروی، محمد جواد، (بی تا)، مغرب و هلال، چاپ نخست، اصفهان، نشر حجّت.
70- موسوی همدانی، سید محمد باقر، (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، جلد چهارم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
71- نجاشی اسدی، احمد بن علی، (1416)، رجال نجاشی، چاپ پنجم، قم، موسسه نشر اسلامی.
72- نجفی، محمد حسن، (1367)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد سی و هشتم، چاپ سوم، قم، دار الکتب الاسلامیه.
73- نراقی، احمد بن محمد مهدی، (1415)، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، جلد نوزدهم، چاپ نخست، قم، انتشارات آل البیت.
74- نیشابوری، نظام الدین، (1416)، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، جلد دوم، بیروت، دار الکتب العلمیه.