تبیین کشاکش کارآمدی و سهولت، در مطالعۀ تطبیقی مبانی و ضوابط تعیین تقدم وثیقه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران.

چکیده

اگرچه در آغاز کار، تقدم حق وثیقه بر حقوق سایر طلبکاران مطلق و خدشه ‏ناپذیر می‏نماید، اما مطالعۀ رویکردهای جدید نظام ‏های حقوقی نشان می ‏دهد اولویت حق وثیقه ‏دار نیز بنابه مصالح اقتصادی یا حقوقی مقید‏شدنی است. در این نگرش با تفکیک آثار عقود وثیقه ‏ای به دو سطح طرفینی و غیر آن، در برخی شرایط خاص، عقد تنها در رابطۀ طرفین مؤثر واقع شده، نسبت به سایرین غیرقابل استناد محسوب می‏شود و یا اولویت حاصل از آن به حکم قانون دچار تعدیل و تغییر می‏گردد. این مقاله بر آن است ابتدا علل و زمینه ‏های این عدول از قاعده را در سایر نظام ‏های حقوقی تبیین نموده، سپس با ارزیابی موضع فقه و برخی کشورهای مسلمان، رویکرد حقوق ایران را مورد بررسی قرار دهد. درنتیجه می ‏توان گفت با وجود برخی ظرفیت‏ های نظری در فقه، مواجهۀ قانون ایران با موضوع به نحو غیرتفصیلی و به ‏دور از تدبیر کلان حقوقی است. این مقاله یکی دیگر از تبعات عدم توجه به اعتبار اسناد رسمی و الزامی نکردن آن در روابط حقوقی را عیان می‏ کند که در نتیجۀ آن تنها مزیت نظام حقوقی توثیق در ایران سهولت تحلیل و اجرای ضوابط است؛ بی ‏آنکه در جهت کارآمدی آنها تدبیری ویژه اندیشیده شده باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Challenge of Efficiency and Convenience in a Comparative Study of the Principles and criteria for Determining the Priority of Security Interests

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosein Vakili Moghadam
Assistant Professor of Department of Law, Faculty of Humanities, University of Hazrat-e- Masumeh, Qom, Iran.
چکیده [English]

Although the priority of secured rights seems absolute and inviolable, the study of new approaches of legal systems shows that the priority is also affected by economic or legal interests. In this view, by separating the effects of secured transactions into two levels of parties and others, in some special circumstances, the contract is effective only in the relationship between the parties and is considered unenforceable to others or the Hierarchy of priority is adjusted and changed by law. This article intends to explain the reasons and basics for this deviation from the rule in other legal systems and then examine the jurisprudence of Islam and some Muslim countries to examine the position of Iranian law. As a result, it is safe to say that despite the existence of some theoretical capacities in jurisprudence, the approach of Iranian law with the issue is simple and far from macro-legal measures. The subject of this article reveals another consequence of not paying attention to the validity of official documents and making it mandatory in legal relations. Therefore, the only advantage of the Secured transactions law in legal system of Iran is the ease of analysis and implementation of criteria; without special measures being taken for their efficiency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mortgage
  • Preferential Claims
  • Secured Creditor
  • Secured Transactions
  • Unenforceability

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. ابوعطا، محمد (1394). «ترهین کشتی و توثیق محموله آن؛ دو رویکرد قانون ناهمگون»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 6، ش 1.
    2. السان، مصطفی و سلیم اردشیری، محمد (1400). «مطالعۀ تطبیقی اجرای حق وثیقه منقول در قانون متحدالشکل تجاری امریکا و حقوق ایران»، تحقیقات حقوقی، ش 95.
    3. ایزانلو، محسن و میرشکاری، عباس (1391). «طلب ممتاز»، دیدگاه‏های حقوق قضایی، ش 60.
    4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). رهن و صلح، تهران: گنج دانش.
    5. دلشاد، ابراهیم (1400). عقد رهن، مبانی فقهی- تحولات تقنینی، تهران: میزان.
    6. شکری، فریده (1397). «مطالعۀ تطبیقی انعقاد عقد رهن و استقرار آن در نظام حقوقی ایران و امریکا»، فقه و حقوق خصوصی، سال اول، ش 2.
    7. شیروی، عبدالحسین (1400). قانون مدنی چین، تهران: شهر دانش.
    8. صفایی، حسین و جواهرکلام، محمدهادی (1399). حقوق مدنی پیشرفته، تضمین‏های دین، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    9. طجرلو، رضا و شعبانی، هادی (1393). «وثیقۀ شناور در نظام حقوق کامن‏لا»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 5، ش 1.
    10. عیسائی تفرشی، محمد؛ نصیری، مرتضی؛ شهبازی‏نیا، مرتضی؛ شکری، فریده (1389). «وثیقۀ شناور در نظام حقوقی ایران و امریکا»، پژوهش‏های حقوق تطبیقی، دورۀ 14، ش 2.
    11. کاتوزیان، ناصر (1382). حقوق مدنی، عقود اذنی وثیقه‏های دین، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    12. نجفی اسفاد، مرتضی و شعبانی کندسری، هادی (1394). «تحلیل فقهی حقوقی قواعد و مقررات مربوط به رهن دریایی ایران»، مطالعات حقوقی، دورۀ 7، ش 3.

    ب) عربی

    1. ابوعقیل، توفیق (2008 م). احکام الرهن فی الشریعه الاسلامیه بین النظریه و التطبیق، رساله استکمالا درجه الماجیستر فی القضاء الشرعی، جامعه الخلیل فلسطین.
    2. الربیعه، مبارک‏بن محمد (1406 ق). الرهن فی الفقه الاسلامی، رساله لنیل درجه الدکتوراه فی الفقه المقارن»، جامعه الامام محمد بن مسعود بالریاض.
    3. الزحیلی، وهبه (1404 ق). الفقه الاسلامی و ادلته، ج 4، بیروت: دارالفکر.
    4. السنهوری، عبدالرزاق احمد (1997 م). مصادر الحق فی الفقه الاسلامی، ج 1، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    5. السنهوری، عبدالرزاق احمد (2000 م). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، ج 10، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    6. آبی، فاضل (1417 ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    7. بجنوردی، سید حسن (1419 ق). القواعد الفقهیه، ج 6، قم: الهادی.
    8. بحرانی، یوسف (1405 ق). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج 20، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    9. بعجی، احمد (2019 م)،. «حمایه الدائن المرتهن فی رهن المنقول دون تجرید المدین الراهن من الحیازه»، المجله الجزائریه للعلوم القانونیه، السیاسه و الاقتصادیه، مجلد 57، عدد 1.
    10. بهبهانی، علی (1405 ق). الفوائد العلیه، ج 1، اهواز: مکتبه الدار العلم.
    11. ثامر، خالدی (2019 م). «حمایه الدائن من خلال الرهن الرسمی الاتفاقی»، مجلۀ ضیاء للدراسات القانونیه، مجلد 02.
    12. حلی، ابومنصور (1438 ق). قواعدالاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج 2، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    13. حلی، نجم‏الدین (1408 ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 2، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    14. حلی، نجم‏الدین (1418 ق). المختصر النافع فی فقه الامامیه، قم: مؤسسۀ مطبوعات دینی.
    15. خوانساری، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج 3، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    16. خیری، مرتضی (2019 م). «المسئولیه العینیه للحائز فی الرهن التامینی»، مجلۀ الدراسات و البحوث القانونیه، مجلد 42.
    17. طباطبایی، سید علی (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، ج 9، قم: مؤسسۀ آل البیت.
    18. طوسی، ابوجعفر (1407 ق). الخلاف، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    19. عاملی، جواد (1327 ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج 5، قاهره: نشر شورا.
    20. عاملی، زین‏الدین (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 4، قم: موسسه المعارف الاسلامی.
    21. عبدالفتاح، عبدالقادر (2018). استیثاق الدین بالرهن فی الفقه الاسلامی، الریاض: جامع الکتب الاسلامیه.
    22. عراقی، ضیاالدین (1386). المحاضرات فی الفقه الرهن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    23. کاشف الغطاء، محمد حسین (1359 ق). تحریر المجله، ج 1، نجف: مکتبه المرتضویه.
    24. مفید، محمد (1413 ق). المقنعه، قم: کنگرۀ جهانی هزاره شیخ مفید.
    25. نجفی،‏ محمد حسن (1405ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 25، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    26. همدانی، رضا (1387). مصباح الفقیه، ج 14، قم: مؤسسۀ الجعفریه لاحیاء التراث.

     

    ج) انگلیسی

    1. Ball, Dan (1977). ”Commercial Law Secured Transactions“, Missouri Law Review, Vol. 42, pp. 302-311.
    2. Bourque, Jean (2010). ”Increasing Access to Credit, Reforming Secured Transactions Laws“, World Trade Organization, Work Paper, No. 69.
    3. Coenen, Dan, Giverty, Albert (1977). ”Priority Rules of Article Nine“, Cornell Law Review, Vol. 62, pp. 834-987.
    4. Cohen, Neil (2018). ”The Private International Law of Secured Transactions: Rules in Search of Harmonization“, Law and Contemporary Problems, Vol. 81, pp. 203-225.
    5. De Boeck, Pascal (2018). ”Developments of Standards for Security Interests“, IMF Legal Department, Work Paper, No. 105.
    6. De Gruyter, Recht (2008). The Future of Secured Credit in Europe, National Academy Press.
    7. Gullifer, Louise (2008). Good on Legal Problems of Credit and Security, Sweet & Maxwell.
    8. Harris, Steven (2016). ”Making Senses of U.C.C. Section 9-332 (b)“, Chicago College of Law Review, Vol. 17, pp. 20-58.
    9. Harris, Steven, Mooney, Charles (1994). ”A Property Based Theory of Security Interests: Taking Debtors Choices Seriously“, Virginia Law Review, Vol. 80, pp. 2020-2072.
    10. Herman, Ira (2016). Security Interests and Liens Property, Lexis Practice.
    11. Kozolchyk, Boris, Wilson, John (2002). ”The Organization of American States Model Inter-American Law on Secured Transactions“, National law Center for Inter-American Free Trade, Work paper No. 251.
    12. Lee, Dallas (2019). ”Perfection and Priorities under the Uniform Commercial Code“, Wyoming Law Journal, Vol. 17, pp. 1-49.
    13. Plank, Thomas (2013). ”Article 9 of the U.C.C.: Reconciling Fundamental Property Principles and Plain Language“, The Business Lawyer Journal. Vol. 68, pp. 439-506.
    14. Rowley, Keith (2011). Secured Transactions, University of Nevada Los Vegas Press.
    15. Segal, Nick (2007). ”The Effect of Reorganization Proceedings on Security Interests: The Position under English and U.S. Law“, Brooklyn Journal of International Law, Vol. 32, pp. 927- 981.
    16. Sheehan, Duncan (2016). ”Secured Transactions Law Reform Project“, University of Cambridge Discussion Paper, No. 36.
    17. Sturner, Rolf (2017). ”Perfection and Priority of Security Rights“, European Company and Financial Law Review, Vol. 15, pp. 166-173.
    18. UNCITRAl (2007). UNCITRAl Legislative Guide on Secured transactions.
    19. Walker, Howard (2002). ”Security Interests in Accounts Receivables and Inventory in Common Law and Civil Law Jurisdictions“, Banking & Financial Institutions Groups Newsletter, Vol. 3, pp. 8-20.
    20. Whaley, Douglas, MCJohn, Stephen (2010). Problems and Materials on Secured Transactions, Aspen Publishers.
    21. Wood, Roderick (2010). ”Circular Priorities in Secured Transactions Law“, Alberta Law Review, Vol. 47, pp. 823-852.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26
پاییز و زمستان 1401
مهر 1401
صفحه 867-885

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار