نابرابری بین پدر و مادر ایرانی در انتقال تابعیت به فرزندان

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکدۀ حقوق خصوصی دانشگاه قم

2 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه قم

چکیده

از موضوعات چالش‌برانگیزی که امروزه در ایران به بی‌تابعیتی کودکان منجر می‌شود، عدم امکان انتقال تابعیت از مادر به کودک است. این درحالی است که فرزندان متولد‌شده از پدران ایرانی تحت هر شرایطی تابعیت ایران را به‌دست می‌آورند. چنان‌که پیداست این مسئله نوعی نابرابری و محرومیت را در به‌دست آوردن تابعیت ایرانی کودکانِ به‌دنیا آمده از مادران ایرانی سبب شده که اثر قانونی آن را می‌توان در سلب مزایای شهروندی و موانعی یافت که در بندهای 4 و 5 مادۀ 976 قانون مدنی و ماده واحدۀ مصوب سال 1385ش مقرر شده است. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است، به بررسی و تحلیل مواد قانونی یادشده در پرتو دیدگاه‌های فقهی‌ـ حقوقی پرداخته‌ایم. یافته‌ها و نتایج پژوهش نشان می‌دهد که منشأ نابرابری بین پدر و مادر ایرانی در انتقال تابعیت به فرزندان را می‌توان در به‌رسمیت شناخته نشدن ازدواج مادر ایرانی با تبعۀ خارجی از طرف دولت و نابرابری جنسیتی در انتقال تابعیت از مادر به فرزند دانست که رفع هر دوی این موارد نه‌تنها با هیچ محذوریت شرعی همراه نیست، بلکه با روح شریعت اسلامی سازگارتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

discrimination between iranian mother and father in passing of nationality to children

نویسندگان [English]

  • saeed chach 1
  • ebrahim abdipoor 2
1 law faculty of university of qom, qom
2 law fuculty of university of qom, qom
چکیده [English]

One of the most challenging issues that nowadays in Iran leads to statelessness is the inability of passing nationality from mother to child. This is while sons born of Iranian father under any circumstances will acquire Iranian nationality. As it turns out, this issue has led to a kind of inequality and deprivation in obtaining the Iranian nationality of children born to Iranian mothers whose legal effect could be found in the exclusion of nationality benefits and obstacles in paragraph 5 of Article 976 of the Iranian Civil Code and the especial statute passed in 2006. In this descriptive-analytic study, while reviewing the legal provisions and jurisprudential analyzes, a summary of the research found that the source of inequality between Iranian father and mother in the passing of nationality to children can be seen in the failure to recognize the marriage of Iranian mother with a foreign national by government and the gender inequality in passing of nationality of mother-to-child , which eliminates both These matters are not merely associated with any religious affiliation, but are more consistent with the spirit of the Islamic Sharia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discrimination
  • passing of nationality
  • children of mother
  • Citizenship rights

مراجع

منابع و مآخذ
الف) فارسی و عربی
1. ارفع‌نیا، بهشید (1369)، حقوق بین‌الملل خصوصی، چ 1، تهران: انتشارات آگاه.
2. آل کجباف، حسین (1393)، تابعیت در ایران و سایر کشور‌ها، چ 2، تهران: انتشارات جنگل.
3. الماسی، نجاد‌علی (1390)، حقوق بین‌الملل خصوصی، چ 11، تهران: انتشارات میزان.
4. توسلی نائینی، منوچهر (1394)، «تأملی بر وضعیت حقوقی کودکان بی‌هویت ناشی از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی»، حقوق اسلامی، ش 22، ص53-72.
5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1379)، محشّای قانون مدنی، چ 1، تهران: انتشارات گنج دانش.
6. دانش‌پژوه، مصطفی (1392)، اسلام و حقوق بین‌الملل خصوصی، چ 4، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 7. دشتی، محمد (1379)، ترجمۀ نهج‌البلاغه،گردآورنده: شریف رضی، محمدحسین، قم: انتشارات مشهور.
8. زنجانی، عمید (1367)، حقوق اقلیت‌ها، چ 4، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
9. روزنامۀ رسمی، ش 17943، 2 مهر 1385 و ش 1348، 10 خرداد 1385 قابل دسترس در سایت روزنامۀ رسمی
10. سلجوقی، محمود (1388)، بایسته‌های حقوق بین‌الملل خصوصی، چ 7، تهران: انتشارات میزان.
11. عزیزی، ستار و حاجی عزیزی، بیژن (1390)، «بررسی جایگاه مادر ایرانی در انتقال تابعیت به طفل: نقدی بر مادۀ 976 قانون مدنی ایران و ماده واحدۀ سال 1385»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 56.
12. عزیزی، ستار و حاجی عزیزی، بیژن (1390)، تابعیت در حقوق ایران و بین‌الملل، چ 1، تهران: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
13. قربان‌نیا، ناصر (1387)، «تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی»، مجلۀ حقوق تطبیقی نامۀ مفید، ش 70.
14. کاتوزیان، ناصر (1381)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی خانواده، چ 3، تهران: انتشارات میزان.
15. کاتوزیان، ناصر (1368)، حقوق مدنی خانواده، چ 2، تهران: انتشارات بهنشر.
16. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407ق)، کافی، قم: انتشارات علمیۀ اسلامی.
17. متولی، سید محمد (1378)، احوال شخصیۀ بیگانگان در ایران، چ 1، تهران: انتشارات ساز و کار.
 18. محقق داماد، سید مصطفی (1367)، بررسی فقهی حقوق خانواده، چ 2، تهران، انتشارات علوم اسلامی.
19. مظفر، محمدرضا (1370)، اصول الفقه، چ 4، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
20. نجفی، محمدحسن (1363)، جواهر الکلام‌ فی‌ شرح‌ شرایع‌ الاسلام‌، چ 2، تهران: دار الکتب‌ الاسلامیه.
ب) انگلیسی
21. Aleinikoff, T. A., & Klusmeyer, D. (Eds.). (2010), Citizenship today: global perspectives and practices. Brookings Institution Press.
22.Alice Edwards, & Laura Van Waas (2014), Nationality and Statelessness under Internationality Law, Cambridge University Press.
23.Betsy L. Fisher, Statelessness in the Gulf Cooperation Council (gcc) (2015): Gender Discrimination beyond Nationality Law, Institute on Statelessness and Inclusion, Available at: http://www. institutesi.org/
24.Chang, Henry J., (2009),"Canadian Citizenship by Birth Abroad",  available at: http://www.americanlaw.com /canadiancitizen shipbirthabroad.html.
25.Constance A. Johnson, (2012), Citizenship Based on Birth in Country, Library of Congress. Available at:https://www.loc.gov/law /help/citizenship-birth-country/index.php
26.Carlson, Richard R, (1994), "The Emerging Law of Introductory Adoptions: An Analysis of the Hague Conference on Intercountry Adoption". Tulsa Law Review, Available at: htp://digitalcommons. law.utulsa.edu/tlr/vol30/iss2/1
27.Farhangazad, Mehrnaz, (2017), Children of''others''-An analysis of social and legal boundaries of child adoption in Iran, Norwegian University of Science and Technology, Norway.
28.Freeman, M. A., Rudolf, B., & Chinkin, C. (Eds.). (2012), The UN convention on the elimination of all forms of discrimination against women: A commentary. Oxford University Press.
29.Doek, J. E. (2006), "The CRC and the Right to Acquire and to Preserve a Nationality". Refugee Survey Quarterly, 25(3).
30.Knop, Karen (2001), Relational nationality: on gender and nationality in international law, in T.A. Aleinikoff and D. Klusmeyer,Citizenship today: Global perspectives and practices.
31.Rebecca M.M Wallace (2011), Mother to Child : How Discrimination Prevent Women Registering the Birth of their Child, UHI Center for Rural Childhood in Perth College.
32.Semira N. Nikou (2015), Iran:Discrimination through Citizenship, Human Right Brief-hrbrief.org. Available at: http:// hrbrief.org/wp-content/uploads /2015/01/Nikou-Iran-Final.pdf
33.UN High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2014), Background Note on Gender Equality, Nationality Laws and Statelessness, Available at:http://www.unhcr.org/ 4f588.
34.Waas, Laura Ellen (2008), Nationality matters: statelessness under international law, Available at: http://www.institutesi.org/ Nationality_Matters.pdf.
مطالعات حقوق تطبیقی
دوره 10، شماره 1
فروردین 1398
صفحه 261-278

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار