چالش های نظام حقوقی ایران در الحاق به معاهدات حقوق بشری از دیدگاه حقوق بین الملل

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس

2 عضو هیئت علمی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

چالش و تمایز میان حقوق ایران و حقوق بین‌الملل یکی از موضوعات بحث‌برانگیز، چه در سطح حقوق داخلی و چه در سطح حقوق بین‌الملل، بوده است. این اختلاف نه‌تنها مربوط به مبانی نظری- فکری می‌باشد، بلکه گاهی الحاق و اجرای تعهدات بین‌المللی با بازدارنده‌های متعدد و متنوعی مواجه است و همین مسئله تأثیر‌گذاری اسناد بین‌المللی را در سطح داخلی با مشکل روبرو می‌کند. معمولاً مسئلۀ الحاق یا اجرای تعهدات ناشی از الحاق به اسناد بین‌المللی، به‌خصوص در اسناد حقوق بشری، با موضع‌گیری کشورهای اسلامی ازجمله ایران مواجه است. در حقوق ایران، هرچند در زمینۀ تحلیل ماهیت اسناد حقوق بشری انتقادات موجهی وجود دارد، به‌منظور به‌حداقل رساندن این چالش‌ها، لازم است به آن‌ها از دیدگاه حقوق بین‌الملل نیز پرداخته شود و مطالعه‌ای تطبیقی میان دیدگاه حقوق بین‌الملل و حقوق داخلی در این خصوص صورت گیرد. این مقاله با استناد به کنوانسیون‌های بین‌المللی، گزارش‌های نهادهای نظارتی حقوق بشر، نظریه‌های مشورتی مربوطه و حسب مورد آرای محاکم بین‌المللی چالش‌های موجود را از منظر حقوق بین‌الملل طبقه‌بندی و تحلیل می‌کند و نتیجه می‌گیرد که اتخاذ حق شرط، یکی از راه‌حل‌های نظام حقوق بین‌الملل در مشارکت حداکثری کشورها در تعاملات بین‌المللی‌ است، اما حق شرط مشروع دارای ویژگی‌هایی است که از منظر کشورهای عضو نباید مغفول بماند. این کشورها ازجمله ایران مکلف‌اند با رعایت قواعد مربوط به حق شرط، نه‌تنها فلسفۀ وجودی اسناد را حفظ کنند، بلکه زمینۀ حفظ نظم بین‌المللی را نیز فراهم آورند. از طرف دیگر، نظام حقوق بین‌الملل در زمان تدوین اسناد ناگزیر است در راستای فراهم ساختن زمینۀ بومی‌سازی و امکان اجرای اسناد در حقوق داخلی گام بردارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Iranian Legal System Challenges regarding Accession to the Human Rights Treaties from the Perspective of International Law

نویسندگان [English]

  • Hajar Azari 1
  • Nasrin Tabatabai Hesari 2
1 Assistant Professor, Faculty of humanities, Tarbiat Modares University,Tehran,Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Law & Political Science (Institute of Comparative Law), University of Tehran, ,Tehran,Iran.
چکیده [English]

The challenge between international law and the Iranian legal system has always been a controversial issue, either at domestic or international level. These challenges not only are related to the ideological and theoretical differences, but also the incorporation and implementation of international obligations (from the practical perspective) have always been faced with various difficulties. An analysis of the rules on the incorporation of international law in the Iranian law, along with the status of international law within the Iranian law show that only a limited direct use can be made of international law in Iran. Consequently, this issue has influenced the practical impact of international conventions at domestic level. This is the case, particularly, when the human rights treaties deal with issues such as the rights of women, sexual crimes, etc. While to date, much research has been conducted   to criticize the human rights instruments, very limited research has addressed this issue from the international legal perspective. To provide a proper basis for dialogue and discussion and in order to minimize the gap between the both systems, it is necessary to analyze these challenges from the perspective of international law as well. To hold a fair discussion, it is crucial to know how the international community perceives Iran’s incorporation of international treaties or Iran’s violation of international obligations. It also brings great opportunity for Iranian researchers to convey appropriate responses and reasonable arguments for the international community regarding Iran’s international obligations. Therefore, by applying descriptive and analytical methodology and thorough analyzing international treaties, reports of monitoring bodies of the UN and other relative sources, this paper categorizes and analyzes the different challenges between the Iranian legal system and international law regarding this issue. In doing so, this paper discusses that the reservation is one of the solutions of the international community to provide the maximum countries contribution in international law. However, based on the Vienna Convention on the Law of Treaties (VCLT), an appropriate reservation should fulfill some requirements which maintain the identity of treaties itself and also preserve the international order as well. In addition, the international community, when making international treaties, has to consider the cultural, political and religious context leading to the localization of human rights and consequently practical implementation of treaties at domestic level. Therefore, while maintaining the principle of sovereignty of each country, it assures the participation of the majority of countries with different cultural and religious backgrounds in international law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian legal system
  • international treaties
  • international obligation
  • international perspective
  1. الف) فارسی

    1. اصلانی، فیروز، کاظمینی، سید محمدحسین (1390)، "مفهوم حاکمیت قانون و برداشت از آن در قانون اساسی ج.ا.ا."، مجلۀ علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال 8، ش26، ص247-274.
    2. رحمانی، قدرت‌الله (1394)، ایران و معاهدات بین‌المللی، شهر دانش.
    3.  زارعی، محمد‌حسین (1388)، "حاکمیت قانون در اندیشه‌های سیاسی و حقوقی"، نامۀ مفید، ش26.
    4. شریعت‌پناهی قاضی، ابوالفضل (1384)، بایسته‌های حقوق اساسی، نشر میزان.
    5.  شریعت باقری، محمد‌جواد (1390)، "برتری معاهدات بین‌المللی نسبت به قوانین عادی"، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش‌56، ص279-305.
    6. ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1385)، حقوق بین‌الملل عمومی، گنج دانش.
    7.  ضیایی بیگدلی، محمد‌رضا (1378)، "پیوندهای بنیادین عرف و معاهده در حقوق بین‌الملل"، پژوهش حقوق و سیاست، ش1، ص9-22.
    8. عنایت، سید حسین (1365)، "تنظیم معاهدات بین‌المللی در حقوق کنونی ایران و مطالعۀ تطبیقی آن با فقه اسلامی و حقوق بین‌الملل معاصر" ، مجلۀ حقوقی، ش6، ص71-110.
    9. کلییار، کلود آلبر (1368)، نهادهای بین‌المللی، ترجمۀ هدایت‌الله فلسفی، چ1، نشر نو.
    10.  مرکز مالمیری، احمد (1385)، حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    11. موسی‌زاده، رضا (1383)، بایسته‌های حقوق بین‌الملل عمومی، چ3، نشر میزان.
    12. مهرآرام، پرهام و مرادی برلیان، مهدی، ناظر: یاوری، اسد‌الله (1394)، جایگاه اسناد بین‌المللی در سلسله‌مراتب هنجارهای حقوقی و قابلیت استناد محاکم به آن، گزارش نشست علمی، پژوهشگاه قوۀ قضائیه.
    13.  هاشمی، حمید (1388)، "اجرای تعهدات بین‌المللی در نظام قضایی ایران: محدودیت‌ها و ظرفیت‌ها"، پژوهشهای حقوقی‌، ش15، ص229-258.

    ب) خارجی

    1. Atkin, James & Atkin, Baron, (2002), Akehurst's modern introduction to international law, Harper Collins.
    2. Aust , Anthony, (2007), Modern Treaty Law and Practice, Cambridge University Press.
    3. Bernhardt, Rudolf. (1992), Encyclopedia of public international law, Max Plank institution.
    4. Brownlie, Ian, (2003),   Public international law, Oxford University press.
    5. Cassese, Antonio, (1992), International Law in a Divided World, Clarendon Press.
    6. Ford, Christopher A, (1995), Siyar-ization and its discontents: international law and Islam's constitutional crisis, Texas International Law Journal.
    7. G.J. Wiarda in Cassese, Antonio, (1992), International law in a divided world, Clarendon Press.
    8. Gibney, Mark & Frankowski, Stanisław, (1999), Judicial Protection of Human Rights: Myths of Reality? , Greenwood Publishing Group.
    9. Glahn, Benjamin, (2014), Islamic Law and International Human Rights Law: Searching for Common Ground? , Oxford University Press, 2014.
    10. Goodman, Ryan, (2002), "Human rights treaties, invalid reservations, and state consent." American Journal of International Law.
    11. Jennings, Robert, Arthur Watts. (1992), Oppenheim’s International Law. Longman.
    12. Koetter, Matthiasm Schuppert & Folke, Gunnar & Moschtaghi, Ramin, Understandings Of The Rule Of Law In Various Legal Orders Of The World, Rule Of Law In Iran, (Rule Of Law Working Paper Series, 2010).
    13. Mahmoudi, Firouz, (2002), “Criminalization in Iran (Sources and Features)”, European Journal of Crime Criminal Law and Criminal Justice.
    14. Mayer, Ann Elizabeth, (1990), War and Peace in the Islamic Tradition and International Law, Department of Legal Studies, University of Pennsylvania, Wharton School.
    15. Moschtaghi, Ramin, (2009), The Relation Between International Law, Islamic Law And Constitutional Law Of The Islamic Republic Of Iran – A Multilayer System Of Conflict, Max Planck Yearbook Of United Nations Law. 13, 375-420.
    16. Salem, Isam Kamel, (1984), Islam Und Völkerrecht: Das Völkerrecht in Der Islamischen Weltanschauung, Express Edition.
    17. United Nations Human Rights Committee, (1981-1982) Consideration of Reports Submitted by States Parties under Article 40 of the Covenant: Iran, Yearbook of the Human Rights Committee.
    18. http://ap.ohchr.org/documents/alldocs.aspx?doc_id=1200
    19. http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"documentcollectionid2":["GRANDCHAMBER","CHAMBER"]}
    20.  http://rc.majlis.ir
    21. http://tbinternet.ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/tbsearch.aspx?lang=en&treatyid=5&doctypei&ctl00_PlaceHolderMain_radResultsGridChangePage=35_50
    22. http://tbinternet.ohchr.org/_layouts/TreatyBodyExternal/Treaty.aspx?CountryID=81&Lang=EN
    23. http://www.bayefsky.com/html/iran_t2_disability.php
    24. http://www.coe.int/en/web/conventions/
    25. http://www.hrcr.org/safrica/enforcement/aydin_turkey.html
    26. http://www.icrc.org/applic/ihl/ihl.nsf/Notification.xsp?action=openDocument&documentId=C185293EB8F17FC8C1256402003FC82E
    27. http://www.ohchr.org
    28. http://www.refworld.org/docid/453883fc11.html
    29. http://www.un.org
    30. http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/0/bb5e6edae249b576802567d10033a0bb?Opendocument
    31. https://treaties.un.org