مطالعۀ تطبیقی تحلیل ماهیت عقد احتمالی در حقوق ایران و مصر

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه علامۀ طباطبایی

2 کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه علامۀ طباطبایی

چکیده

عقد احتمالی در مقررات موضوعه ایران مطرح نشده، اما حقوق مصر عقد احتمالی و مصادیق بارز آن را پذیرفته است. در عقد احتمالی مورد معامله نامعلوم بوده، تعیین آن بر مبنای امر یا امور دیگر در آینده صورت می‌گیرد. اثر این عقد در زمان انعقاد قرارداد منجزاً ایجاد می‌گردد؛ لذا عقد موضوع بحث مفهومی متمایز از عقد معلق دارد. نامؤثر بودن غرر در صحت عقد احتمالی، عقد یادشده را از عقد غرری متمایز می‌سازد. عقد احتمالی با نهادهای حقوقی عقد مؤجل و عقد مشروط هم مفهومی متفاوت دارد.
عقد احتمالی بر مبنای قصد سودجویی طرفین دارای ویژگی مغابنه‌ای است و نظر به وابستگی اثر آن عقد به عامل زمان دارای وصف مستمر بودن می‌باشد. همچنین این عقد از جمله عقود عهدی بوده و دارای تعهدات غیرمتقارن است. عقد احتمالی دارای ویژگی غیراستثنایی بودن نیز می‌باشد.          

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

a comparative study of analysis of the nature of aleatory contract in iran and ejipt law.

نویسندگان [English]

  • Habibollah Rahimi 1
  • Khosro Mahmoudzade 2
1 Assistant Professor, Faculty of Law, Allame Tabatabaei University ,Tehran,Iran.
2 Master of civil law , Faculty of Law, Allame Tabatabaei University,Tehran,Iran
چکیده [English]

Aleatory contract has not been codified in Iran's regulations.Whereas Egypt's regulations not only generally compromise aleatory contract but also give prominent examples for it. In Aleatory contracts considerations are not determined, because, here, determination of a consideration is based on some factors which will be fulfilled in the future. The effect of this contract shall be established at the time of conclusion of contract; so this contract is absolutely distinguished from the suspended contract. Risk is not effective to this contract; so aleatory contract is basically distinguished from risk contract as well. Ultimately aleatory contract has different concepts in comparison with deferred contract and conditional contract.
     With dependence on profiteering intentions of parties, this contract has deceptive characteristics. With respect to dependence of contract's effect on tense factor, it has continuous characteristic inhere. Also this contract is one of obligatory contracts which has non-simultaneous obligations. Unexceptional characteristic is another characteristic of these contracts.

Profiteering intention cause to deceptive characteristic in this contract and dependence of cotract's effect on tense cause to continuous characteristic inhere. Aleatory contract is one of obligatory contract which has simultaneous obligations. Unexceptional characteristic is another characteristic of these contracts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • aleatory contract
  • suspended contract
  • ineffective risk
  • being continuous
  • deceptive
  • الف) فارسی:

    1. اسلامی‌پناه، علی )1380(، معلوم بودن مورد معامله در حقوق ایران و فقه اسلامی و بررسی تطبیقی آن در حقوق فرانسه وکامن لو، تهران، پایان‌نامۀ دکتری دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران.

    2. اعتضاد بروجردی، محمد) 1329(، «در غرر ودلیل آن»، مجلۀ کانون وکلا، شمارۀ 11، سال 11، ص51- 48

    3. افتخاری، جواد (1382)، حقوق مدنی 3 کلیات عقود و تعهدات، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان.

    4. امینی، عیسی (1390)، جزوۀ درس حقوق مدنی (1) کارشناس ارشد حقوق خصوصی، تهران، دانشکدۀ حقوق دانشگاه علامۀ طباطبائی.

    5. بابایی، ایرج (1382)، حقوق بیمه، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.

    6. باریکلو، علیرضا (1388)، عقود معین2، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.

    7. بروجردی عبده، محمد (1380)، حقوق مدنی، چاپ سوم، تهران، انتشارات گنج دانش.      

    .8 باقرزاده و نوری یوشانلوئی، احمد و جعفر (1383)، «اجرای حق حبس در تعهدات متقارن و غیر متقارن»، دادرسی، ماهنامۀ شمارۀ 48، سال هشتم، ص11- 7و37- 37.

    9. بیگدلی، سعید (1388)، تعدیل قراردادها، چاپ دوم، تهران، انتشارات میزان.

    10. پیرهادی، محمدرضا (1388)، «عقد احتمالی با تأکید بر بیع احتمالی»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی آزاد، شمار‌ه‌های 5،6و7، ص63- 9.

    11 جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382)، فلسفه اعلی در علم حقوق، چاپ اول، تهران، انتشارات گنج دانش. 

    12 جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387الف)، تأثیر اراده در حقوق مدنی، چاپ دوم، تهران،انتشارات گنج دانش.

    13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387ب)، اندیشه و ارتقا، چاپ اول، تهران، انتشارات گنج دانش.

    14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1359)، «عقود مغابنه- عقود مسامحه»، مجلۀ وزارت دادگستری، شمارۀ1، سال بیستم، ص223-211.

    15. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1389)، حقوق تعهدات، چاپ چهارم، تهران، انتشارات گنج دانش.

    16. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1385)، ترمینولوژی حقوق، چاپ شانزده، تهران، انتشارات گنج دانش.

    17. داراب پور، مهراب (1376و1377)، «ثمن شناور، تهران»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 21 و 22، ص283- 221.

    18. ذاکر صالحی، غلامرضا (1391)، مبانی قرارداهای نامعین، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان.

    19. رفیعی، محمدتقی (1378)، مطالعۀ تطبیقی غرر در معامله، چاپ اول، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی

    20. سکوتی نسیمی، رضا (1390)، حقوق مدنی عقود معین مضاربه، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان.

    21. سکوتی نسیمی، رضا (1372)، «حق حبس در کنوانسیون بیع بین‌المللی 1980 مطالعۀ تطبیقی آن با حقوق ایران»، ادبیات و علوم انسانی تبریز، شمارۀ 169، ص42- 1.

    22. شهیدی، مهدی (1382)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجد.

    23. شهیدی، مهدی (1384)، حقوق مدنی 6، چاپ چهارم، تهران، انتشارات مجد.

    24. صفایی، سید حسین (1384)، قواعد عمومی قراردادها، ج2، چاپ سوم، تهران، انتشارات میزان.

    25. طاهرخانی، حسین (1382)، «قرارداد با عوض شناور از دیدگاه اصول فقه»، نشریۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 43، ص146-121.

    26. عرفانی، توفیق (1381)، قرارداد بیمه در حقوق اسلام و ایران، چاپ دوم، تهران، انتشارات کیهان.

    27. کاتوزیان، ناصر (1388)، قواعد عمومی قراردادها، ج1، چاپ هشتم، تهران، شرکت سهامی انتشار.

    28. کاتوزیان، ناصر (1373)، عقود معین (مشارکتها- صلح)، ج2، چاپ سوم، تهران، انتشارات گنج دانش.

    29. کاتوزیان، ناصر (1384)، دورۀ عقود معین، ج1، چاپ نهم، تهران، شرکت سهامی انتشار.

    30. محقق داماد، سید مصطفی (1388)، نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ اول، قم، مرکز نشر علوم اسلامی.

    31. محقق داماد، سید مصطفی و نعمت‌اللهی، اسماعیل (1385)، «عهدی یا تملیکی بودن اجاره اشخاص»، قم، نامۀ مفید، شمارۀ 2، ص40- 23

    32. معاونت آموزش قوه قضائیه (1388)، رویۀ قضایی ایران در ارتباط با دادگاههای عمومی حقوقی، ج23، چاپ دوم، تهران، انتشارات جنگل.

    33. وحدتی شبیری، سیدحسن (1379)، مجهول بودن مورد معامله، چاپ اول، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.

    34. یزدانیان، علیرضا (1392)، درسهایی از حقوق مدنی تطبیقی، ج2، چاپ اول، تهران، انتشارات میزان.

    ب) عربی:

    • ·         فقهی:

    35. ابن تیمیه، احمد (1951م)، القواعد النورانیة، چاپ اول، بیروت، نشرالمطبعة السنة المحمدی.

     36. امام خمینی (ره)، سیدروح‌الله موسوی (1421ق)، کتاب البیع، ج3، چاپ اول، تهران، مؤسسۀ نشر و تنظیم آثار امام خمینی.

    37. انصاری، شیخ مرتضی (1411ق)، مکاسب، ج2، چاپ اول، قم، منشورات دارالذخائر.

    38. بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناظرة، ج22، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.

    39. خراسانی، آخوند محمد کاظم (1406ق)، حاشیه بر مکاسب، ج1، چاپ اول، قم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    40. سرخسی، شمس الدین محمد بن احمد (1438ق)، المبسوط، ج13، چاپ اول، بیروت، نشردارالمعرفة.

    41. عاملی، محمد بن مکی (1314ق)، القواعد و الفوائد، چاپ اول، قم، نشرجامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

    42. عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج12، چاپ دوم، قم، مؤسسۀ آل البیت علیهم‌السلام.

    43. کاسانی، ابی بکربن مسعود (1394ق)، بدایع الصنایع، ج5، چاپ اول، بیروت، نشردارالکتاب.

    44. مراغه‌ای، سید میر عبدالفتاح (1417ق)، عناوین الفقهیة، ج2، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علیمۀ قم.

    45. نجفی (کاشف‌الغطا)، محمدحسین (1422ق)، تحریرالمجلة، ج1، چاپ اول، نجف، نشر المکتبة المرتضویة.

    46. نجفی، شیخ محمدحسن (1404ق)، جواهرالکلام، ج22، چاپ هفتم، بیروت، انتشارات دارالاحیاء التراث العربی.

    • ·         حقوقی:

    47 الرشدان، محمود علی (2010م)، الغبن فی القانون المدنی، الطبعة الاول، عمان، الثقافه للنشر و التوزیع.

    48. سعد، نبیل ابراهیم (1998م)، نظریة العامة للالتزام مصادر الالتزام، الطبعة الاول، بیروت، دارالنهضة العربیة.

    49. السنهوری، عبدالرزاق احمد (1998م)، نظریة العقد،الجزء الاول، الطبعة الثانیة، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیة.

    50. السنهوری، عبد الرزاق احمد (2000م)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، المجلد الثالث، الطبعة الثالث، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیة.

    51. السنهوری، عبدالرزاق احمد (2000م)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، المجلد السابع، الطبعة الثالثة، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه.

    52. السنهوری، عبدالرزاق احمد (1391)، مصادر الحق فی فقه الاسلامی، ج3، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی.

    53. الصده، عبدالمنعم فرج (1992م)، نظریة العقد فی قوانین بلاد العربیة، الطبعة الاول، بیروت، دارالنهضة العربیة.

    54. الضریر، الصدیق محمد الأمین (1993م)، الغرر فی العقود و آثاره فی تطبیقات المعاصرة، الطبعة الاولی، جده، المعهد الاسلامی للبحوث و التدریب.

    55. الضریر، الصدیق محمد الأمین (2004م)، «الغرر المانع من صحه العقود»، بی جا،بی نا.

    56. العوجی، مصطفی (2011م)، القانون المدنی العقد، الجزء الاول، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیة.

    57. الکیلانی، محمود (2012م)، عقود التأمین من الناحیة القانونیة، الطبعة الثالثة، عمان، نشر دارالثقافة.

    58. قاسم، محمدحسن (2005م)، القانون المدنی العقود المسماة، الطبعة الاول، الطبعة الخامسة، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیه.

    59. مرقس، سلیمان (1990م)، الوافی فی شرح القانون المدنی فی العقود المسماة، الطبعة الخامسة، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیة.

    60. منصور، امجد محمد (2008م)، نظریة العامة للالتزامات مصادر الالتزام، الطبعة السادسة، عمان، نشر دارالثقافة.

    61. منصور، محمدحسن (1995م)، شرح العقود المسماة (فی مصر و لبنان)، الجزء الثانی، الطبعة الاول، بیروت، دارالنهضة العربیة.

    62. منصور، محمدحسن (1995م)، شرح العقود المسماة (فی مصر و لبنان)، الجزء الثالث، الطبعة الاول، بیروت، دارالنهضة العربیة.