TY - JOUR ID - 82759 TI - تفهیم اتهام در حقوق کیفری ایران و رویۀ دیوان اروپایی حقوق بشر JO - مطالعات حقوق تطبیقی JA - JCL LA - fa SN - 1735-496X AU - محمودی جانکی, فیروز AU - جلیل پیران, علی اکبر AD - دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تهران AD - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 12 IS - 1 SP - 313 EP - 329 KW - اصل برائت KW - تفهیم اتهام KW - دادرسی عادلانه KW - دیوان اروپایی حقوق بشر KW - کنوانسیون اروپایی حقوق بشر KW - مخاطب حکم کیفری DO - 10.22059/jcl.2021.314125.634110 N2 - اصول دادرسی منصفانه و عادلانه که ازجمله حقوق رویه‌ای و برای صیانت از حقوق ماهویِ پیش‌بینی‌شده در اسناد حقوق بشری و قوانین داخلی است، ریشه در ضرورت صیانت از کرامت انسانی دارد که رعایت آنها در جریان تعقیب، تحقیق و دادرسی کیفری ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اجرای عدالت که هدف هر دادرسی است بدون برقراری محاکمۀ منصفانه‌ای که درآن حقوق و آزادی‌های متهم و سایر افراد درگیر در فرایند دادرسی محترم شمرده شود فرصت ظهور نخواهد داشت. تفهیم اتهام ازجمله حقوق اساسی فردی است که درگیر در فرایند دارسی کیفری می‌شود. عامل اخلاقی تلقی کردن مخاطب قاعدۀ کیفری اقتضا دارد اتهام به مخاطب تفهیم شود تا بتواند آگاهانه از خود دفاع کند. در کنار این مبنا، فرض برائت است که متهم را در مقام دفاع، بی‌گناه فرض می‌‌کند و بار اثبات را برعهدۀ مقام تعقیب قرار می‌دهد. عدم تعرض به فرد بدون داشتن مدارک کافی و در صورت وجود آن، تفهیم سریع و بدون فاصله و کامل اتهام به شخص متهم از سوی مرجع قضایی بر این مبانی استوار است. این مقاله با بررسی مقررات دیوان اروپایی حقوق بشر و آرای صادره از طرف دیوان اروپایی حقوق بشر از یک سو و حقوق و رویۀ قضایی در ایران از سوی دیگر، درصدد پاسخ به این پرسش مهم است که رویۀ دیوان اروپایی حقوق بشر در مقولۀ تفهیم اتهام به متهم در مقایسه با حقوق کیفری ایران چگونه است؟ پاسخ این است که هرچند تفهیم اتهام و ویژگی‌ها و نتایج آن در چند ماده به‌ویژه مواد 5 و 6 کنوانسیون شناسایی و تضمین شدند، این دیوان اروپایی حقوق بشر است که به صورت رویه‌ای اقدام به تبیین و تفسیر این حق و اجزای آن و تعیین قلمرو و تکالیف دولت‌ها و نظام‌های قضایی کشورهای عضو در قبال این حق اساسی می‌نماید. از حیث مقایسه‌ای با توجه به گسترۀ رویۀ قضایی دیوان و آرای صادره، حقوق کیفری ایران نیازمند بیان تفصیلی‌تر از مفهوم و قلمرو حق تفهیم اتهام به‌مثابۀ نقطۀ آغاز تعقیب کیفری و نیز پیش‌بینی تضمین‌های قوی‌تری برای رعایت این حق است. UR - https://jcl.ut.ac.ir/article_82759.html L1 - https://jcl.ut.ac.ir/article_82759_5293c8dc6d50bc428eaff182f5a8095d.pdf ER -